Zelf draad snijden en tappen: hoe ga je te werk?

Bout en moer zijn de vaakst gebruikte gereed­schappen om zelf metalen aan elkaar vast te maken. In sommige gevallen heb je echter rechtstreeks op een van de metalen onderdelen draad nodig. Als doe-het-zelver heb je al genoeg aan een basisset met daarin de gereedschappen om draad te kunnen snijden en tappen in de meest courante diameters.

 

Draad snijden

Je kan zelf de buitenkant van een rond voorwerp van schroefdraad voorzien om een moer te kunnen opdraaien of om in een gat met binnendraad te kunnen draaien. Je gaat dus 'draad snijden' op de buitenkant van en metalen staaf. Met behulp van een snijplaat kan je dat in één handeling.

Snijplaten zijn verkrijgbaar in verschillende maten. Je moet dus de juiste maat kiezen, en die hangt af van de maat van je metalen voorwerp. Meet daarom eerst de diameter van je staaf op. Een exacte maat krijg je met behulp van een schuif­meter.

Kies een snijplaatje dat overeen­komt met de opgemeten diameter, de maat staat telkens aangegeven op de snijplaatjes zelf. Deze zijn vervaardigd uit HSS snelsnijstaal, zodat er zowel zachte als harde materialen mee kunnen bewerkt worden. Plaats het snijplaatje vervolgens in de snijplaathouder, enkel op die manier kan je ermee aan de slag. De snijplaat zet je vast in de houder met behulp van een of meerdere boutjes die op de houder bevestigd zijn.

Klem het rondijzer zonder het te beschadigen stevig vast in een bankschroef. Het is van het grootste belang dat je werkstuk niet meer beweegt tijdens het snijden. Let er ook op dat het ijzer perfect recht tussen de bankschroef geklemd zit.

Vooraleer je met het snijden begint, vijl je de randen van de staaf gelijkmatig schuin af. Je krijgt zo makkelijker grip met de snijplaat op de staaf en het zal je helpen om recht aan te zetten met de snijplaat. Dit is meteen het belangrijkste wat je tijdens het snijden in de gaten zal moeten houden: ervoor zorgen dat je snijplaat steeds recht op het materiaal staat. Is dat niet het geval, dan snij je onvermijdelijk een onbruikbare scheve schroefdraad.

Ook belangrijk is dit: tijdens het snijden, gebruik je het best smeer- of snijolie. Breng die op de snijplaat aan. Je zal niet alleen makkelijker werken, je verkrijgt ook een veel zuiverder draad én de snijplaatjes zijn heel wat minder onderhevig aan slijtage.

Het snijden zelf doe je als volgt: zet de snijplaat op de staaf en draai aan de houder. Na ongeveer een halve slag zal je voelen dat de weerstand groter is geworden. Draai dan een kwartslag terug. Dat beetje terugkeren, dat doe je om de braam te breken. Werk op die manier verder: een halve draai in wijzerzin, gevolgd door een kwartslag in tegenwijzerzin.

Controleer achteraf met een passende moer of de draad goed gevormd is. Forceren heeft daarbij geen zin, met te veel kracht draai je de draad alleen maar kapot.

 

Draad tappen

Een voorgeboord gat in een stuk metaal kan je van schroefdraad voorzien, zodat je er een bout of een draadstang in kan draaien. Dit heet dan 'draad tappen'.

Om draad te kunnen tappen, moet je dus eerst een gat boren. Om te weten welke diameter boor je moet gebruiken, neem je de diameter van de gewenste draad en vermenigvuldig je die met 0,8. Klem je boormachine zeker vast in een boorstandaard zodat je perfect recht boort. Breng enkele druppels snijolie aan voor je begint te boren. Vijl na het boren de braam weg die bovenaan het gat is ontstaan. Doe je dat niet, dan kan die in de weg komen te zitten.

Draad tappen doe je met tapijzers. Je werkt steeds in verschillende stappen, vandaar dat tapijzers steeds per set van drie verkocht worden: een begintap, een tussentap en een eindtap. De volgorde wordt aangeduid door één, twee of drie ringen op de tap.

De begintap gebruik je om voor te ruwen, de tussentap dient om fijn te ruwen en de eindtap zorgt voor de afwerking. Als je de tapijzers niet in de juiste volgorde gebruikt, zal je nooit een perfecte schroefdraad verkrijgen. Bovendien loop je het risico dat de tapijzers zelf beschadigd zullen raken of zelfs breken.

Tappen in zachte metalen als koper of aluminium lukt met tapijzer van gechromeerd staal, voor het tappen in harde metalen heb je dan weer HSS-tapijzers nodig. Om de tapijzers te bedienen, gebruik je een wringstaaf. Zo kan je er met de hand voldoende kracht op uitoefenen. De tapijzers kan je gewoon in de wringstaaf vastklemmen. Een alternatief voor de wringstaaf is de taphouder. Die werkt net zoals een ratel die je gebruikt in combinatie met de juiste dopsleutel.

Monteer het eerste tapijzer in de wringstaaf. Zet dat loodrecht in het boorgat en draai in wijzerzin tot je weerstand ondervindt. Draai dan het tapijzer een kwartslag terug. Daarna draai je telkens een halve slag vooruit en een kwartslag terug. Ook nu is dat terugdraaien nodig om de braam die in het tapgat ontstaat af te breken. Doe je dat niet, dan loop je ook bij het tappen het risico dat zowel de pas getapte draad als het tapijzer beschadigd raken. Wanneer het tapijzer helemaal verzonken is, draai je het er voorzichtig en gelijkmatig weer uit.

Herhaal deze handelingen met het tweede en derde tapijzer. Gebruik wat snij- of tapolie om het tappen vlotter te laten verlopen. Werk steeds voorzichtig en gelijkmatig, controleer steeds dat je recht tewerk gaat.