NATUURSTEEN ALS GEVELBEKLEDING: hoe bevestigen?
De bevestigingswijze van een gevelbekleding uit natuursteen is afhankelijk van het formaat (gewicht) van de stukken, de plaatsingshoogte en de locatie, en natuurlijk ook de steensterkte. Woningen aan de kust vangen bijvoorbeeld veel wind en zout, waardoor voor hun gevelbekleding strengere sterktewaarden gelden dan voor particuliere woningen in de stad.
Er kan ook esthetisch gespeeld worden met plaatsingswijzes, door bijvoorbeeld bepaalde stenen naar voren te halen, wat weliswaar duurder is.
Belangrijk voor het esthetische aspect is om donkerdere en lichtere tegels goed te mengen. Ook een mooie hoekafwerking is van belang. Daarvoor worden de platen onder een hoek (verstek) van 45° verzaagd, waarna de afschuiningen of gebroken kantjes ("chanfreinen" in de volksmond) netjes tegen elkaar worden geplaatst.
FORMAAT
Panelen met een 1-op-2-verhouding (meestal 120 x 60 cm) zijn esthetisch en vormen het esthetische en praktische standaardformaat. Daarnaast zijn tegels en langwerpige (stapel)strips courante formaten. Ook hier geldt dat alles mogelijk is: verzaging kan gebeuren op maat van het project.
Zandsteen wordt sowieso noodgedwongen in kleinere formaten verzaagd. Een nieuwe ontwikkeling is het verzagen van weinig poreus natuursteen tot baksteenformaat om het als praktisch bouwelement te gebruiken, los van de esthetische bekledingsfunctie.
BEVESTIGING
Verlijmen en vermetselen
Door het bevestigen van panelen op een verlijmde ondergrond wordt het hele oppervlak ondersteund en elastisch, waardoor de inherente sterkte van de natuursteen minder belangrijk wordt.
Dat maakt het plaatsen van nagenoeg alle natuurgesteenten mogelijk, zoals leisteen die door de gelaagdheid niet verankerd kan worden. Algemeen geldt dat verlijming niet boven 8 m hoogte mag worden toegepast.
Verlijmen is nadelig voor de ventilatie. Door de ontwikkeling van lichtere mortellijmen en nieuwe verlijmingstechnieken is de nood aan open luchtgleuven vandaag echter minder van belang.
Verlijmen is nadelig voor de ventilatie, maar dankzij nieuwe ontwikkelingen wordt de invloed steeds kleiner
Verlijming lukt moeilijk voor die natuurstenen die vocht- en vorstgevoelig zijn, door de verschillende uitzettingscoëfficiënten van het ingedrongen water en de natuursteen. Het is een goedkopere methode dan verankering, doordat de platen minder dik hoeven te zijn. Dat reduceert tevens de dikte van de gevelmuur.
Nog meer dan verlijmen is het vermetselen van gevels nadelig voor de ventilatie. Het levert wel stevigere gevels op en helpt om mooier aan te sluiten om koudebruggen te vermijden. Een laagdikte van 5 mm wordt aangeraden voor steen- of stripformaten. Ook kan er verlijmd worden op isolatie mits een vermetseling.
STEENSTRIPS
Steenstrips zijn een andere optie om natuursteen als muurbekleding te gebruiken. Zo krijgt u het uitzicht van een natuursteenwand, maar wordt er weinig plaats ingenomen door de bekleding. Steenstrips zijn verkrijgbaar in tal van kleuren, afmetingen en diktes. Standaardstrips kunnen – mits het volgen van een bepaalde procedure – ook worden toegepast op harde isolatie, zodat men een natuursteen hierop kan plaatsen zonder koudebruggen te veroorzaken. Er zijn lijmfabrikanten die hier een volledig concept aanbieden.
De zwaardere steenstrips (> 50 kg/m2) kunnen zowel verlijmd als mechanisch bevestigd worden. Vanaf een hoogte van 2 m is er een Europese verplichting om ze effectief mechanisch te bevestigen uit veiligheidsoverweging. Dat gebeurt met een ingewerkte beugel die met een schroef en isolerende plug op een muur wordt bevestigd. Het dragende oppervlak kan het best bestaan uit een buitenmuur van blokken. Een toepassing op isolatie wordt hier moeilijk zonder extra constructieondersteuning.
Een andere mogelijkheid is het plaatsen van breuksteen of gezaagde ruwe 'moellons' zoals dat in het vakjargon wordt genoemd. Hier spreken we over stenen die het uitzicht geven van een oude Ardeense woning maar waar de totale extra dikte toch onder de 5 cm kan blijven.
Als de bouwheer hoeken wil bekleden, kan dat ook zonder dat er noodzaak is om de stenen te verzagen.
Verankering
De sterkte van de steensoort, het gewicht en de grootte van het paneel (max.1 m2) bepalen het aantal vereiste ankers. Vier tot zes ankers per paneel is gebruikelijk volgens de verankeringsvoorschriften. Hoe meer ankers, hoe duurder de plaatsing wordt. Bovendien geldt dat platen dikker moeten zijn dan bij verlijmde steenstukken (3 cm bij graniet en basalt, 4 cm bij zwakkere soorten), wat eveneens de prijs opvoert.
Het grote voordeel van verankering is de goede ventilatie via de luchtspouwen. Het nadeel is de dikte van de gevelmuur. Verankerde gevels zijn bovendien makkelijker te isoleren en sluiten goed aan op een dakconstructie, wat goed is om koudebruggen te vermijden.
VOEGEN
Om de breedte van de tussenvoegen te bepalen, moet er rekening gehouden worden met de uitzetting door de maattolerantie te verdubbelen en er nog 1 mm bij te rekenen. Na de plaatsing komt de vraag of de voegen worden opengelaten voor een goeie ventilatie of worden opgekit met silicone.
De juiste mortellijm of silicone kiezen is van belang: sommige zijn niet geschikt voor natuursteen door de weekmakers die in de steen dringen en de rand verkleuren.
Er bestaan ontvlekkingsproducten, maar voorkomen is beter dan genezen. Voor de grondetage aan de straatkant worden open voegen afgeraden om vervuiling door menselijke hand te voorkomen. Opgekitte voegen kunnen ook verkleuren door het water dat niet weg kan, en door de chemische reactie van het silicone met de mineralen.
BESCHERMING
Gevels hebben weinig onderhoud nodig. Reiniging met zure chemicaliën is daarom overbodig en wordt afgeraden wegens schadelijk voor bepaalde steensoorten. Voor stadswoningen is er wel een antigraffitibehandeling mogelijk voor de grondetage.
Om schade door gegooide fietsen en strooizout te vermijden, kan naast een beschermde laag ook gekozen worden voor dikkere platen aan de straatkant, zonder dat die zichtbaar zijn.
Met dank aan: Benelux Natural Stone Association en Brachot
