Hoe kies je de geschikte freesmachine?

Wie zijn atelier goed wil uitrusten voor houtbewerking, komt al snel bij de freesmachine uit. De meest vooraanstaande onder de klussers en hobbyhoutbewerkers is de bovenfrees. Er bestaan daarnaast nog andere soorten freesmachines die bij houtklussen van pas kunnen komen. We overlopen hier de verschillende soorten freesmachines, hun kenmerken en hun toepassingen.

Wat is een freesmachine?

Voor houtbewerking

Een freesmachine is een toestel dat – onder klussers en houtbewerkers – voornamelijk wordt gebruikt bij houtbewerking voor het maken van groeven, sleuven, uitsparingen en decoratieve randen aan meubels of kasten.

Bij een freesmachine laat een elektrisch aangedreven motor de freesbits of frees ((het snijgereedschap dat je in de machine plaatst) op hoge snelheid ronddraaien, net zoals een schroefboormachine dat doet met boren of schroefbits. De roterende freesbit neemt zo materiaal weg.

Voor andere toepassingen

Naast houtbewerking bestaan er ook freesmachines voor andere toepassingen. Zo gebruik je een muurfrees (ook wel sleuvenfrees genoemd) om rechte sleuven in muren of vloeren te maken, bijvoorbeeld voor het netjes wegwerken van elektrische leidingen of buizen.

Daarnaast bestaan er metaalfrezen, die met grotere precisie en hardere frezen metalen onderdelen vormgeven in de machinebouw. In de bouwsector zijn er ook vloerfrezen die beton of asfalt kunnen opruwen of egaliseren, of waarmee er ingefreesde vloerverwarmingsbuizen geplaats kunnen worden. Elke uitvoering van de freesmachine is dus aangepast aan het materiaal en de toepassing: hout, metaal, steen of beton.

Soorten freesmachines

Een freesmachine is een toestel dat vooral zijn weg vindt bij de meer gevorderde hobbyklusser of doe-het-zelver. Als je de aankoop van een freesmachine overweegt, heb je waarschijnlijk al eens nagedacht over wat je er precies mee wilt doen. En dat is maar goed ook, want er bestaan uiteenlopende soorten. We sommen ze voor je op.

Bovenfrees

De meeste doe-het-zelvers die een freesmachine willen aanschaffen, zullen uitkomen bij de bovenfrees. Deze kan je immers voor verschillende toepassingen gebruiken. Op het toestel kan je freesbits monteren voor het maken van gleuven en uitsparingen, of voor decoratieve randen en complexe vormen (met behulp van sjablonen) uit te werken.

Een bovenfrees beschikt over een platte basis die op het werkoppervlak rust en zorgt voor een stabiele en gladde beweging. Dit maakt hem veelzijdig inzetbaar, zowel voor grof werk als voor fijne afwerking.

Freesmachine voor houten verbindingen

Wil je een freesmachine voornamelijk gebruiken voor blinde houtverbindingen? Dan ben je het best gebaat bij een lamellenfrees, een deuvelfrees of een dominofrees. Dit zijn drie verschillende machines, maar alledrie werken ze volgens hetzelfde principe: uitsparingen maken voor houten verbindingsstukken: lamellen, deuvels of domino's/koekjes:

• Lamellenfrees: werkt met een ronde snijschijf die ondiepe, ovale sleuven maakt. In die sleuven plaats je ellipsvormige houten lamellen (biscuitjes). Deze techniek wordt vaak toegepast bij meubels, kasten en tafelbladen.
• Deuvelfrees: maakt ronde gaten waarin je houten deuvels plaatst om twee werkstukken stevig met elkaar te verbinden. In tegenstelling tot de lamellenfrees gebruik je hier cilindervormige deuvels. Het voordeel is dat deuvels relatief goedkoop zijn en een sterke verbinding opleveren, al vraagt het werken met deuvels wat meer precisie bij het uitlijnen.
• Dominofrees: een geavanceerde variant die rechthoekige sleuven maakt voor losse houten "koekjes" (domino’s). Dit combineert de precisie en stevigheid van een deuvelverbinding met het gebruiksgemak van een lamellenfrees. Het toestel is duurder in aanschaf en wordt daarom vaker door professionals gebruikt, maar levert sterke en duurzame verbindingen op.

Het ontwerp van deze machines zorgt er telkens voor dat je makkelijker op kopse kanten kan werken. Niet onbelangrijk, want wanneer je twee houten delen met elkaar wil verbinden via houten verbindingsstukken, maak je de uitsparingen meestal op de kopse kant van één van de te verbinden onderdelen.

Kantenfrees

Is het doel van de freesmachine voornamelijk om mooie decoratieve randen aan je werkstukken te maken? Dan kies je een kantenfrees. Deze compacte en lichte machine is ontworpen om eenvoudig langs de rand van een werkstuk te bewegen en daar een profiel of afronding aan te brengen.

Je kunt er bijvoorbeeld een scherpe rand mee afronden, een sponning mee maken of sierlijke randprofielen (zoals een kraal of holling) mee toevoegen. Ideaal voor de afwerking van tafels, planken of panelen.

Multifrees

Een multifreesmachine is een compacte en lichtere variant van de bovenfrees, bedoeld als allround toestel voor de doe-het-zelver. Dankzij verwisselbare opzetstukken of bodemplaten kan je hem inzetten als bovenfrees voor groeven en uitsparingen, maar ook als kantenfrees voor randafwerking. Zo combineer je meerdere toepassingen in één toestel, zonder dat je verschillende machines hoeft te kopen.

Houd er wel rekening mee dat een multifrees doorgaans minder krachtig en precies is dan een volwaardige bovenfrees. Een echte bovenfrees heeft een grotere motor en een stabielere voetplaat, waardoor hij geschikter is voor zwaarder of langduriger werk. De multifrees is daarentegen vooral handig voor lichtere klussen en voor wie vooral op zoek is naar flexibiliteit en gebruiksgemak.

Stationair frezen: freesbank of freestafel

Een freestafel is een tafel waarin je een bovenfrees ondersteboven monteert, zodat de freesbit van onderuit door het tafelblad steekt. Dit maakt het mogelijk om je werkstuk langs de draaiende frees te geleiden in plaats van de machine zelf over het werkstuk te bewegen.

Het grote voordeel hiervan is dat je veel stabieler en nauwkeuriger kan werken, zeker bij kleinere stukken hout of wanneer je dezelfde bewerking meerdere keren moet herhalen. Freestafels worden vaak gebruikt voor het aanbrengen van sierprofielen, het maken van sponningen of het exact kopiëren van vormen met behulp van een mal. Voor de fanatieke doe-het-zelver of professionele houtbewerker is een freestafel dus een waardevolle uitbreiding.

 

Waarop moet je letten bij de keuze van een freesmachine?

Een freesmachine kies je volgens de toepassing, maar er zijn een aantal algemene aandachtspunten waarop je moet letten en waarmee je (boven/multi)freesmachines onderling kan vergelijken. We focussen ons hier op machines voor houtbewerking.

Aandrijving: batterij of snoer

Een eerste belangrijk criterium is de aandrijving. Dat komt neer op accu-aangedreven toestellen en toestellen die werken op netstroom. Snoeraangedreven freesmachines bieden doorgaans meer vermogen en zijn ideaal voor zwaarder of langdurig freeswerk. Ze leveren een constante kracht, wat handig is bij diepe groeven of harde houtsoorten.

Accu-frezen (op batterij) geven je daarentegen veel meer bewegingsvrijheid en flexibiliteit, omdat je niet afhankelijk bent van een stopcontact of verlengkabel. Let er wel op dat het vermogen en de gebruiksduur van een accu beperkt zijn; voor intensief gebruik of zwaar werk is een snoer meestal de betere optie, tenzij je twee batterijen hebt die je afwisselend kan laten laden en gebruiken.

Het vermogen

Het vermogen, uitgedrukt in watt, bepaalt hoeveel kracht de motor kan leveren. Voor lichte klussen, zoals het maken van decoratieve randen of het frezen van kleine groeven, volstaat vaak een toestel van rond de 700 à 1.000 watt. Wil je echter diepere sleuven trekken of harder hout bewerken, dan is een krachtigere machine van 1.200 watt of meer aan te raden.

Een hoger vermogen betekent meestal ook dat de machine langer constant kracht kan leveren zonder oververhitting. Houd er wel rekening mee dat een sterker toestel vaak zwaarder en minder handzaam is. De juiste keuze hangt dus af van de balans tussen het soort werk dat je wil doen en het comfort tijdens het werken.

Het toerental

Het toerental (rpm) bepaalt hoe snel de freesbit ronddraait. De meeste toestellen halen tussen de 25.000 en 30.000 toeren per minuut. Voor nauwkeurige en veilige resultaten is het belangrijk dat je dit toerental handmatig kan instellen. Harde materialen of grotere freesbits vragen vaak om een lager toerental, terwijl kleinere bits en zachtere houtsoorten baat hebben bij een hogere snelheid.

Net als bij boren geldt: hoe beter je de snelheid kan afstemmen op het materiaal en de toepassing, hoe mooier en veiliger het resultaat.

Freesdiepte

De freesdiepte bepaalt hoe diep je in één keer in het materiaal kan werken. Met een grotere maximale freesdiepte kan je uiteenlopender werk verrichten: van oppervlakkige groeven en decoratieve randen tot diepe sleuven of uitsparingen. Voor de hobbyklusser volstaat vaak een toestel dat tot een diepte van rond de 40 mm kan frezen, maar bij intensiever of professioneel gebruik kan een diepte van 60 mm of meer een groot verschil maken.

Een goede dieptestop zorgt er bovendien voor dat je steeds consequent dezelfde diepte haalt, wat essentieel is voor strakke resultaten.

Freesdiameter

Ook de freesdiameter bepaalt in grote mate de mogelijkheden van een machine. Hoe groter de diameter die je toestel aankan, hoe robuuster de freesbits die je kan gebruiken en hoe breder of dieper de bewerkingen die je kan uitvoeren. Voor fijn en detailwerk volstaan kleinere diameters, terwijl grotere diameters beter zijn voor brede groeven of diepe uitsparingen. 

Stofafzuiging

Frezen veroorzaakt veel fijn stof en spaanders. Om proper en veilig te kunnen werken is een goede stofafzuiging onmisbaar. Sommige toestellen zijn uitgerust met een stofzak, maar nog beter is een aansluiting voor een bouwstofzuiger. Zeker bij intensief gebruik of binnenshuis werken is dat een absolute meerwaarde.

Accessoires en extra’s

Tot slot spelen ook de accessoires een belangrijke rol. Denk aan parallelgeleiders om in een rechte lijn te kunnen werken en kopieerringen die zorgen voor nauwkeurig werk, of sjablonen waarmee je complexere vormen kan uitfrezen.

Bij sommige toestellen krijg je een uitgebreide set freeskoppen en hulpstukken meegeleverd, bij andere moet je die apart aanschaffen. Ook ergonomische elementen, zoals een comfortabele greep en een stabiele voetplaat, maken een groot verschil in gebruiksgemak. 

 

Andere freesmachines

Bovengenoemde freesmachines zijn toestellen voor klussen en houtbewerking. Daarnaast bestaan er ook specifieke freesmachines voor toepassingen in de bouw. We bespreken ze hier kort, voor de volledigheid!

Muurfrees of sleuvenfrees

Eerder genoemde freesmachines worden vooral gebruikt bij houtbewerking. Een muurfrees niet, die gebruik je om - zoals de naam zegt - uitsparingen te maken in muren. Meer specifiek wordt deze hoofdzakelijk toegepast om elektrische kabels in te bouwen.

Met een muurfrees of sleuvenfrees maak je rechte, parallelle gleuven in de muur. De steen tussen de gleuven werk je vervolgens weg met een beitel. Daar kan je vervolgens de kabel plaatsen. Een muurfrees werkt met slijpschijven, niet met freeskoppen.

Vloerfrees

Een vloerfrees gebruik je om beton- of asfaltvloeren te bewerken. Het toestel heeft een roterende trommel met hardmetalen of diamantfrezen die het oppervlak opruwen of egaliseren. Zo kan je bijvoorbeeld oude vloercoatings verwijderen, oneffenheden wegwerken of het oppervlak voorbereiden voor een nieuwe toplaag. 

Vloerverwarmingsfrees

Een vloerverwarmingsfrees is een speciaal type vloerfrees om sleuven in bestaande vloeren te maken voor het inleggen van vloerverwarmingsbuizen. De machine freest, met krachtige diamant- of hardmetalen schijven, smalle, diepe groeven in beton of dekvloer waarin de verwarmingsleidingen precies passen. Dankzij de parallelle sleuven kan je een gelijkmatige verdeling van warmte realiseren.

Deze frees wordt vaak gebruikt bij renovaties, waar men vloerverwarming wil plaatsen zonder de volledige vloer uit te breken. 

Tip
Muurfrezen, vloerfrezen en vloerverwarmingsfrezen zijn machines die je uiteraard als dhz'er niet aankoopt, maar huurt.

Lakfrees

Een lakfrees wordt ook onder de freesmachines gecategoriseerd, maar kent een volledig andere toepassing. Een lakfrees verwijdert oude verflagen, laklagen of lijmresten van houten oppervlakken (zoals deuren, kozijnen, balken of vloeren). Het werkt met roterende messen of schaafwieltjes in plaats van klassieke freesbits.

In tegenstelling tot schuren, waarbij stof vrijkomt en warmte het schuurpapier kan doen dichtslibben, snijdt een lakfrees de laag effectief weg. Dit is schoner en sneller, en je vermijdt dat de ondergrond (hout) beschadigd of te warm wordt.