“DE OMGEVING MAAKT EEN GEBOUW, ZELDEN OMGEKEERD"
A2O STREEFT NAAR ARCHITECTUUR MET EEN VERBINDEND KARAKTER
Atelier voor architectuur en omgeving, dat is waar a2o voor staat. En dat nemen de ontwerpers letterlijk. Binnen de groep is er geen ruimte voor getrapte hiërarchie - iedereen praat er met iedereen - en de omgeving of de stad is bepalend voor de ontwerpen. Om daartoe te komen, werkt het bureau samen met sterk uiteenlopende disciplines. Het beoogde doel is om architectuur met een verbindend karakter te brengen.
ZOEKEN NAAR GEPAST EVENWICHT
a2o ontwerpt ruimte en omgeving. Het leidmotief is daarbij altijd de stad of de omgeving. “Zelfs al lijken plekken of gebouwen op elkaar, toch zijn ze altijd verschillend. Dat besef vormt het uitgangspunt voor de manier waarop we projecten aanpakken. Door de manier waarop we naar de randvoorwaarden van een project kijken, slagen we erin van elke opdracht een uniek project te maken. De aanpak is altijd dezelfde; het resultaat altijd anders", openen Wout Sorgeloos en Stefaan Evers, beide vennoten bij a2o.
In die aanpak streeft a2o naar toegevoegde waarde. De ontwerpers trachten in hun project iets terug te geven aan de stad. Dat kan groene openbare ruimte zijn of de manier waarop ze een project inpassen in het stedelijk weefsel. “Ieder project is zoeken naar een gepast evenwicht. Voor we ook maar een lijn op papier zetten, onderzoeken we wat we wel of niet doen. Mooie voorbeelden van die toegevoegde waarde vind je in het woonzorgcentrum Clarenhof, waar we de kapel van het voormalige klooster ombouwden tot een publieke ruimte voor tentoonstellingen of lezingen. Of in het gerechtsgebouw in Hasselt waar de UHasselt en Justitie samen een gerechtsbibliotheek uitbaten voor advocaten en rechtsstudenten. Daarnaast kunnen de studenten in de namiddag de kunst van hun pleidooien oefenen in de zittingszalen", motiveert Wout Sorgeloos.
(foto © Filip Dujardin)
ONDERGESCHIKT AAN OMGEVING
De architect kan het lijstje met voorbeelden nog aanvullen. Typerend voor elk voorbeeld is de houding van a2o om verder te kijken dan de projectgrenzen en te onderzoeken welke troeven de omgeving biedt om nieuwe kansen te creëren. “Gebouwen bevinden zich niet in een isolement, maar verhouden zich tot hun omgeving. Daarom stellen we ons voor ieder project de vraag hoe een project zal samenwerken met het landschap en omgekeerd, welke invloed de omgeving zal hebben op het project. We zijn er immers van overtuigd dat gebouwen praten met hun buren, of dat nu plekken, de natuur of gebouwen zijn", licht Stefaan Evers toe.
Het crematorium Stuifduin in Lommel en de stadskernontwikkeling Sion in Lier illustreren treffend hoe die aanpak zich in de praktijk vertaalt. “De pps-wedstrijd voor het ontwerpen en bouwen van het crematorium Stuifduin vertrok van een akker naast de Lommelse begraafplaats. Het uitgangspunt in ons ontwerp was om het historische duinen- en heidelandschap te herstellen met een kleine ingreep. In dit glooiende landschap hebben we een licht en open gebouw verzonken ingeplant. Concreet bestaat het crematorium uit drie gebouwen die rond een binnenplein - een Campo Santo - liggen. Een luifel verbindt de gebouwen met elkaar. Door de openheid is er een sterke relatie met de buitenomgeving. Het idee achter het concept is de bezoekers een reis te laten maken. Ze komen nooit twee keer op dezelfde plaats. Zo ontstaat er een zekere traagheid, waardoor we tijd creëren om afscheid te nemen. Om het concept te laten slagen, stond het omgevingsontwerp boven de gebouwarchitectuur", vertelt het tweetal.
a2o OVER INNOVATIEVE MATERIALEN
“We zijn eerder bedachtzaam in het gebruik van innovatieve materialen. Wanneer het verantwoord is, kan het. Maar wie naar onze referenties kijkt, zal vaststellen dat we vaak teruggrijpen naar traditionele materialen en die op een innovatieve manier toepassen. Dat gaat dan niet alleen om baksteen, maar bijvoorbeeld ook steeldeck in het Lommelse crematorium Stuifduin. De zichtbare draagvloer voor het dak kreeg er een zandkleur en met verlichting is er een verrassende tussenlaag gecreëerd."
NATUUR NAAR BINNEN GETROKKEN
Aan de vesten ter hoogte van de Mechelsepoort in Lier ontwierp a2o met de stadsontwikkeling Sion een spreekwoordelijke brug tussen het natuurgebied Nazareth en de Lierse binnenstad. Het pps-project brengt, gespreid over twee fases, 99 appartementen, 48 stadswoningen, de renovatie en uitbreiding van de Stedelijke Academie voor Schone Kunsten (SASK) en het ontwerp van het openbaar domein.
“Het ontwerp voor Sion is een schakeling van straten en pleinen in de Lierse binnenstad als drager voor het diverse programma. Zowel de maat van de stad als de relatie met de Nete en het natuurgebied wordt in het ontwerp vertaald en samengebracht." Door de gebouwen in een vingervormig ontwerp op de site te enten, slagen de ontwerpers erin het groen en water tot diep in de Sionsite te trekken. Tegelijkertijd wordt zo het zicht op het classicistische gebouw van het SASK vanop de vesten gevrijwaard. Het plan voorziet in kwaliteitsvolle verblijfs- en speelruimten op de site … en daarbuiten.
“Naar analogie van onze visie op de omgeving hebben we in ons masterplan een voorstel geopperd om het openbaar domein naast de vesten verder in te vullen met groen en ontspanningsruimte", vertelt Sorgeloos.
a2o OVER DUURZAAMHEID
“We bekijken het ecologische vraagstuk breder dan een technologisch antwoord op het vraagstuk energiezuinigheid. We zien duurzaamheid veel ruimer en trachten de non-plekken in onze steden om te zetten in strategische projecten en de ontbrekende schakels (missing links) in de stad te herstellen. Voor ons betekent het ook een aanpasbaar of toegankelijk gebouw ontwerpen met aandacht voor privacy van de gebruikers. Promotoren herleiden duurzaamheid vaak tot een kleine ruimte met technologische snufjes. Maar wat blijft daar van over als je de technologie wegneemt? In onze visie op duurzaamheid moet een jong gezin zo lang mogelijk - en liefst levenslang - in die ruimte in de stad kunnen blijven wonen, ongeacht de gezinsveranderingen."
(foto © Filip Dujardin)
EXIT PROGRAMMAONDERZOEK
Een vaststelling die Sorgeloos maakt in het ontwerpen van openbare gebouwen en ruimten, is de evolutie naar het aanbesteden in pps-formules. “In tien jaar tijd is er een sterke ommezwaai. Daar waar er vroeger eerst een uitvoerig ontwerptraject was tussen opdrachtgever en ontwerper, is die ruimte er tegenwoordig in de pps-aanbestedingen niet meer. Nu zit de algemene aannemer onmiddellijk mee aan tafel en wordt in eerste instantie het budget vastgelegd."
“Op zich is het een goede zaak dat er op die manier wordt gewaakt over het zinvol benutten van publieke middelen. Maar daartegenover staat dat er vaak te weinig of ondoordacht is nagedacht over het programma. Vaak is het een consultant of advocaat die de opdrachtomschrijving maakt op basis van enkele getallen en vage behoeften. Een echte zoektocht naar een programma op maat van de eindgebruiker is er niet meer bij."
“Daarnaast stel ik vast dat het ontwerp van de publieke ruimte almaar vaker bij de projectontwikkelaar wordt gelegd. Op zich is het niet verkeerd dat de ontwikkelaar bijdraagt aan de nieuwe invulling van de publieke ruimte, maar ik ben er niet van overtuigd dat de ontwikkelaar moet bepalen hoe die ruimte eruit zal zien."
a2o OVER WEDSTRIJDEN
“Ze blijken belangrijk voor a2o. Ze kosten handenvol geld, maar de grote kantelmomenten voor het bureau zijn wel altijd bepaald door wedstrijden. Denk aan het Vlaams Administratief Centrum in Hasselt, dat de oprichting van het kantoor inluidde, de Sionsite in Lier, die samenvalt met de schaalvergroting of het Havenhuis in Antwerpen."
