"Warmtepompgroei legt extra druk op installatiecapaciteit"

ATTB-voorzitter Christophe Leroy over energietransitie

ATTB, de Belgische vereniging van leveranciers van verwarmingsmateriaal, heeft een nieuwe voorzitter: Viessmann Benelux-topman Christophe Leroy. Welke weg moeten we volgens hem bewandelen richting een koolstofneutrale maatschappij in 2050? 

DISCLAIMER
Christophe Leroy spreekt in dit interview niet louter in naam van ATTB of Viessmann, maar verwoordt ook persoonlijke standpunten. 

Mensen staan voorop

Leroy kwam zo’n 27 jaar geleden toevallig in de installatiesector terecht, en heeft die sindsdien niet meer losgelaten. "Hoewel ik geen technische achtergrond heb, ben ik toch heel erg geboeid geraakt door de sector. Het gaat er niet enkel om cijfers of andere data, maar ook om de mensen zelf. Praktisch iedereen heeft immers warm water nodig en moet zijn huis op een manier verwarmen of koelen."

"En dat comfort brengen installateurs bij mensen in huis. Die installateur speelt dus een zeer centrale rol in de energietransitie: hij bepaalt voor een groot stuk welke installaties er geplaatst worden."

"Tegelijkertijd raken mensen in deze tijden ook zelf steeds meer geïnteresseerd in energie, hoewel er volgens mij toch nog een grote dualiteit heerst. Uit eerder onderzoek is al gebleken dat meer dan de helft van de mensen energie een van de belangrijkste kostenposten vinden, maar dat ze tezelfdertijd niet eens weten op welke manier ze hun huis verwarmen. Dat begint nu toch wel langzaamaan te veranderen, zeker door de stijgende energieprijzen, maar de onwetendheid is nog steeds vrij groot."

Verschillende info uit verschillende hoeken

"Een van de grote oorzaken daarvan is het feit dat er heel wat verschillende informatie uit verschillende hoeken komt. Daarbovenop hebben onder meer de media en bepaalde groeperingen nogal eens de neiging om zeer zwart-wit te denken. Ik denk dan bijvoorbeeld aan partijen die zeggen dat we álles moeten elektrificeren. Terwijl de realiteit veel genuanceerder is. Ook bij ATTB ijveren we er sterk voor om situatie per situatie te bekijken."

"We weten dat de CO₂-uitstoot omlaag moet en dat fossiele brandstoffen eindig zijn. Daar hoeven we niet meer over te discussiëren, dat zijn gewoon vaststaande feiten. Dat betekent dat we de energiedragers die we hebben, moeten verduurzamen. Op welke manier we dat doen, is in principe irrelevant, zolang het maar de grootst mogelijke CO₂-reductie oplevert tegen de laagste maatschappelijke kost."

"Ook in gebouwen moet dat altijd de doelstelling zijn: een zo energie-efficiënt mogelijke installatie die voor een zo groot mogelijke CO₂-reductie zorgt. Met die intentie kies je dan de juiste technologie. Vandaag gebeurt nog te vaak het omgekeerde: er wordt voor een bepaalde technologie gekozen, zonder dat men zich eerst afvraagt of die in die specifieke situatie wel de grootste besparing oplevert."

"Technologie wordt te vaak als het doel gezien, terwijl het louter een middel is. We boeken veel meer winst als we de energievraag van verouderde gebouwen verminderen door grondig te isoleren, dan dat we overal blindweg een warmtepomp gaan installeren." 

"Technologie wordt te vaak als het doel gezien, terwijl het louter een middel is"

Overheid adviseren

Misschien wel de grootste rol in de energietransitie is weggelegd voor de overheden. ATTB probeert daarom de kennis en ervaringen van zijn leden zo goed mogelijk over te brengen naar de beleidsniveaus, zodat die gefundeerde beslissingen kunnen maken. 

"Op het vlak van nieuwbouw denk ik dat we daar al goed in geslaagd zijn", zegt Leroy. "België is op dit moment zelfs een van de koplopers in Europa als het gaat om energie-efficiëntie in nieuwbouw."

"De vervangingsmarkt is een totaal ander verhaal. Een aanzienlijk deel van de woningen die er in 2050 zullen staan, is vandaag al gebouwd. Het is dus enorm belangrijk om die te verduurzamen, maar net door het feit dat er heel wat verschillende en tegenstrijdige info circuleert, weten mensen niet wat ze moeten doen. En dan krijg je opnieuw situaties waarin er voor verkeerde technologieën wordt gekozen."

WIE IS CHRISTOPHE LEROY?
Christophe Leroy haalde masterdiploma’s economie en marketing aan respectievelijk de Universiteit Gent en Vlerick Business School.

Daarna bekleedde hij verschillende internationale posities bij onder meer Ariston Thermo Group, Baxi Group, BDR Thermea en Remeha Belgium.

Sinds april 2021 is hij CEO van Viessmann Benelux en sinds mei 2023 ook voorzitter van ATTB, de Belgische associatie voor thermische technieken.

Samen met ondervoorzitter Yves Vanpoucke volgt hij Gerd Vrieling (Bosch) en Hans Van der Perre (Groupe Atlantic) op. 

Verantwoordelijkheid

"Nu, we hebben nogal snel de neiging om de verantwoordelijkheid om CO₂-neutraal te worden volledig bij de eindgebruiker te leggen. Als particulier moeten we er natuurlijk voor zorgen dat onze woning zo goed mogelijk geïsoleerd is, dat de installatie zo efficiënt mogelijk kan werken en dat we ons verbruik zo laag mogelijk proberen te houden. Maar we hebben geen impact op de CO₂-intensiteit van de energie die binnenkomt in onze woning."

"Wie daar wel impact op heeft, is de energieleverancier. En ik vind, maar dat is eerder een persoonlijke visie, dat de overheid veel meer die energieleveranciers zou moeten aansturen om te verduurzamen. En opnieuw: dat kan weer op verschillende manieren: met hernieuwbare elektriciteit, maar evengoed met duurzamere gassen en finaal waterstof."

"Ik snap dat de overheid de nadruk legt op elektrificatie. Waar het kan, moeten we ook zeker elektrificeren. Maar het mag geen mantra worden waar nooit van afgeweken mag worden."

"Want dat is toch ook een ballonnetje dat we moeten doorprikken: een oude inefficiënte verwarmingsketel vervangen door een moderne, condenserende ketel is misschien nog niet ‘ideaal’, maar het is wel een zeer grote stap vooruit. En bovendien is dat voor veel mensen een stuk haalbaarder dan forse investeringen in doorgedreven isolatie en een warmtepomp."

"Als we daar bijvoorbeeld de komende 10 à 15 jaar massaal op inzetten, dan hebben we ook heel wat CO₂-uitstoot vermeden. Bovendien is het geen lock-in, want binnen vijftien jaar zijn er ongetwijfeld weer nieuwe mogelijkheden voorhanden."

Einddatum

"Om dat plan te realiseren, pleit ik al langere tijd voor een einddatum op het mogen bezitten van een niet-condenserende ketel, of van een warmtegenerator met een rendement lager dan 86%."

"Als fabrikant mogen wij zulke toestellen al jaren niet meer op de markt brengen, maar heel wat mensen gebruiken zo’n ketel vandaag nog steeds. Mochten we zeggen dat het vanaf pakweg 2030 verboden is om die in huis te hebben, dan kunnen mensen zich daarop voorbereiden. Er kunnen bijvoorbeeld ook financiële ondersteuningsmaatregelen uitgerold worden voor wie het nodig heeft. En in collectieve gebouwen kan de vereniging van mede-eigenaars een plan van aanpak opstellen, en kan er zelfs een spaarpot aangelegd worden."

"Er worden vandaag al heel wat goede maatregelen getroffen. Maar ik vind dat men vaak vergeet om het laaghangend fruit te plukken"

"Zonder zo’n dwingende datum komt men niet tot actie. Velen denken dan dat de investering niet de moeite waard is, omdat het beleid toch om de haverklap van koers verandert. Als er een plan van aanpak is, is er tenminste duidelijkheid en urgentie om stookplaatsen te verduurzamen." 

"Begrijp me niet verkeerd, er worden vandaag al heel wat goede maatregelen getroffen. Maar ik vind dat men vaak vergeet om het laaghangend fruit te plukken."

Technisch personeel

Een van de grootse uitdagingen van de energietransitie is het aantal handen: de bouwsector smeekt om werkkrachten. "Er zijn een aantal knelpunten", zegt Leroy. "De huidige opleidingen in onze branche stomen jongeren onvoldoende klaar voor het beroep. Vaak wordt daar nog voornamelijk over gas- en stookolieketels geleerd, terwijl de toekomst daar hoegenaamd niet ligt. Daardoor hink je al van bij het begin een stuk achterop."

"Eens afgestudeerd moet je nog tal van certificaten behalen voor je daadwerkelijk kan starten. Waarom geven we studenten bijvoorbeeld geen voorlopig attest, waarmee ze aan de slag kunnen bij een installatiebedrijf om zo hun definitieve attest te krijgen?"

"Daarnaast heb je dan nog eens het feit dat de regelgeving per regio anders is. Dat is in ons land op veel vlakken het geval, maar het maakt het er niet eenvoudiger op." 

De 'warmtepomptransitie'

"De hele Belgische installatiesector samen plaatst tussen de 210.000 en de 240.000 installaties per jaar. In het geval van een gas- of stookolieketel was de gemiddelde installatietijd ongeveer een dag. Nu we steeds meer richting de warmtepomp evolueren, waar niet elke installateur al volledig mee vertrouwd is, loopt die installatietijd op tot gemiddeld drie dagen." 

"Als we vorig jaar 30.000 warmtepompen hebben geïnstalleerd in plaats van verwarmingsketels, dan betekent dat ongeveer 60.000 werkdagen extra. Dat wil zeggen dat er heel wat installateurs voltijds volledig ‘opgesoupeerd’ zijn door de transitie richting warmtepompen."

"En de warmtepompmarkt zal nog blijven groeien, dus die druk zal alleen maar toenemen. Dat is dus een van de grootste uitdagingen die ons nog te wachten staat."

Impact van wetgeving

"En dan komen we terug bij de overheden, die daar met wetgeving en premies een grote impact op kunnen hebben en daar dus goed over moeten nadenken. Als een subsidie plots wordt stopgezet, stuikt de markt in elkaar, en vice versa. Ook op Europees vlak geldt dat: voor het Fit for 55-plan (de doelstelling van de EU om in 2030 de netto‑uitstoot van broeikasgassen met minstens 55% te hebben verminderd) zouden er zo’n 30 miljoen warmtepompen geplaatst moeten worden in een aantal jaar."

"Maar over de haalbaarheid van dat richtgetal is amper overlegd met de fabrikanten en verenigingen. Wanneer men de markt extra gaat activeren op het ogenblik dat de productie al niet kan volgen door schaarste van componenten en tekort aan productiecapaciteit, dan leidt dat hoe dan ook tot prijsverhogingen en schaarste." 

"Bij Viessmann leveren we vandaag ook nog altijd warmtepompen die vorig jaar al besteld werden. Uiteindelijk trekt de markt zich wel weer recht, maar het toont toch dat er nog veel meer afgestemd moet worden tussen overheden en fabrikanten. Is dit het juiste moment voor deze premie? Wat zijn de randvoorwaarden? Hoe kunnen we de uitrol het best aanpakken? Zulke dingen moeten veel meer doorgesproken worden."

Wie is de installateur van de toekomst?

"Ik denk dat elke installateur die weet dat hij nog meer dan een paar jaar wil blijven werken, ondertussen wel overtuigd is dat hernieuwbare energietechnologieën de toekomst zijn. Het bewustzijn is al enorm geëvolueerd."

"Veel meer dan vroeger moet je als installateur van alle verschillende mogelijkheden op de hoogte zijn. Correct advies geven aan klanten wordt steeds belangrijker. Wanneer is een warmtepomp de beste oplossing, en wanneer is een condenserende ketel de valabele optie?" 

"Disruptieve bedrijfsmodellen kunnen onze sector weleens grondig veranderen"

Klant wil een aanspreekpunt

Door de evolutie van gebouwtechnieken vloeien de werelden van verwarming, koeling en elektriciteit steeds meer in elkaar over. Dat zorgt ervoor dat installateurs zich op een andere manier moeten organiseren. "Als we de energiestromen in een gebouw willen optimaliseren, vergt dat heel wat verschillende competenties. Denk aan het installeren van pv-panelen, een energiemanagementsysteem, een warmtepomp, eventueel een batterij. Dat kan je als installateur moeilijk allemaal op eigen houtje doen. Terwijl de klant tegenwoordig vaak wel één aanspreekpunt wil om zijn woning te optimaliseren en zijn energieverbruik zo laag mogelijk te maken."

Bedrijfsmodellen

"Ik zie zeker drie mogelijke manieren om daaraan tegemoet te komen. Als eerste kunnen bouwbedrijven samenwerken. Dat gebeurt nu al veel, en ik denk dat daar in de toekomst nog meer nood aan zal zijn. Denk bijvoorbeeld aan kleinere installatiebedrijven die op regelmatige basis samenwerken met een bevriend elektricien die pv-panelen installeert. Daar plukken ze allebei de vruchten van, en de klant hoeft maar één partij te contacteren."

"Daarnaast zie je grotere installatiebedrijven die uitbreiden en kleinere bedrijven overnemen. Op die manier hebben ze verschillende afdelingen en hebben ze zelf alle kennis in huis, opnieuw met als gevolg dat ze de klant een totaaloplossing kunnen bieden."

"Het derde model zien we in België nog niet vaak opduiken, maar in het buitenland wel. Dat zijn bedrijven die een aantal principes van klassieke installatiebedrijven compleet overboord gooien. Ze opereren louter via het internet en genereren zo heel snel en heel efficiënt klantencontacten. De volledige offertefase wordt online voltrokken, tot zelfs het afsluiten van contracten. Door fysieke installatiecapaciteit op te kopen, kunnen de werken dan effectief uitgevoerd worden."

"Zulke disruptieve bedrijfsmodellen kunnen onze sector weleens grondig veranderen. Dat hoeft niet negatief te zijn, alleen is het zaak om onze gevestigde principes voortdurend in vraag te blijven stellen."