Natuurlijke bemesting: wat zijn de opties?

Gebruik je liever geen meststoffen? Of zoek je naar natuurlijke manieren naast het gebruik van meststoffen?  Alternatieven voor meststoffen zijn er in verschillende vormen en kunnen op verschillende manieren worden toegepast in de tuin. Deze natuurlijke alternatieven kunnen worden gebruikt om de bodemvruchtbaarheid te verbeteren en de gezondheid van planten in de tuin te bevorderen.

Wat is natuurlijke bemesting?

Onder natuurlijke bemesting wordt het gebruik van organische materialen verstaan om de bodem te voeden, de structuur te verbeteren en de groei van planten te stimuleren. 

Wat is het verschil met organische meststoffen?

Natuurlijke bemesting wordt vaak verward met organische meststoffen. Hoewel organische meststoffen ook een plantaardige of dierlijke oorsprong hebben, gaat het niet helemaal over hetzelfde.

• Organische meststoffen zijn meststoffen die bestaan uit organisch materiaal, afkomstig van planten of dieren. Ze zijn echter vaak bewerkt of verwerkt, zoals gedroogde koemest, compost, of korrels van organische oorsprong. Het hoofddoel van deze korrels is de geleidelijke afgifte van voedingsstoffen en verbeteren naast de voeding ook de bodemstructuur en het bodemleven.
  
• Natuurlijke mest is een bredere term en omvat alle meststoffen die rechtstreeks uit de natuur komen, zonder verwerking. Hoewel natuurlijke mest in principe altijd organisch is, is het niet altijd bewerkt of geoptimaliseerd voor specifieke toepassingen.

Waarom kiezen voor natuurlijke mest?

Het voordeel van natuurlijke mest ten opzichte van organische meststofkorrels ligt vooral in de brede impact op de bodem en het milieu. Natuurlijke mest is vaak lokaal beschikbaar  - denk aan het gemaaide gras van je tuin, je compostvat, of misschien wel de koemest van de boer aan de overkant van de straat - en minder bewerkt, waardoor het een vaak een milieuvriendelijkere keuze is.

Hoewel organische meststofkorrels zeker handig en nauwkeurig zijn, biedt natuurlijke mest het extra voordeel van een natuurlijke, veelzijdige verbetering van het ecosysteem in de tuin. Het bevordert immers een circulaire aanpak in tuinonderhoud en vermindert organisch afval. 

Soorten natuurlijke mest

Mulch of grasmaaisel

Het gras dat je afrijdt kan je opvangen in de opvangbak van de maaier. Vaak gaat het afgemaaide gras dan van opvangbak naar de tuinafvalzak en het containerpark. Je kan het gras echter ook handig toepassen in de eigen tuin als extra voedingsstof voor je gazon of aan de voeten van de andere planten in je tuin. 

Dat wil niet zeggen dat je het gemaaide en opgevangen gras gewoon over het gazon moet strooien. Beter werk je met een mulchplug of een grasmaaier met een mulchmes (ook wel 'mulchmaaier' genoemd). Als je het gewoon zou uitstrooien, blijft het gemaaide gras bovenop het gazon liggen en zou het aan je voeten kleven wanneer je erop loopt. Met een mulchplug op je maaier of een mulchmes zal het versnipperde gras netjes tussen de grassprieten in je gazon op de bodem verdeeld worden.

Op termijn zal je grasmat er gezonder en groener uitzien. De versnipperde grasdeeltjes geven naast voedingsstoffen namelijk ook vocht af aan de bodem en de graswortels.

Mulchplug of mulchmes

Een mulchplug is een inzetstuk dat de opening naar de opvangbak van de grasmaaier afsluit, zodat het gemaaide gras in het maaidek blijft circuleren, fijn wordt vermalen en vervolgens terug wordt gestrooid over het gazon.

Je kan om te mulchen ook je grasmaaier uitrusten met een speciaal mulchmes. Deze heeft een iets ander ontwerp dan een standaard maaimes; het is vaak scherper en heeft meer snijvlakken, waardoor het gras efficiënter fijn wordt gesneden en beter wordt verdeeld over het gazon.

Zowel een plug als een mulchmes zorgen ervoor dat de grasresten snel ontbinden en de bodem verrijken met voedingsstoffen, wat goed is voor de gezondheid van het gazon.

Compost

Compost is een organisch materiaal dat wordt geproduceerd door de afbraak van organisch afval, zoals groente- en fruitresten, tuinafval en bladeren. Het is rijk aan voedingsstoffen en verbetert de bodemstructuur, waardoor het een uitstekende natuurlijke meststof is voor tuinplanten.

Hoe helpt compost de verschillende grondsoorten?

• Zandgrond: dier gaat de compost de holle ruimtes tussen de zandkorrels vullen met organisch materiaal, zodat de zandgrond een betere structuur krijgt en zijn voedingsstoffen kan afgeven aan de plant.
• Leemgrond: door compost toe te voegen aan leemgrond, gaat de leem zich binden aan de compostkorrels en ga je de bodemstructuur aanzienlijk verbeteren.
• Kleigrond: net als leem, slibt klei ook heel gemakkelijk dicht en zal de compost die kleideeltjes luchtiger maken. De compost zorgt voor een betere structuur van de grond, los van de voedingswaarde voor de plant.

Wat is goede compost?

Goede compost herken je aan de bruine kleur – niet zwart, want dan zit je met verbrande en dus weinig bruikbare compost – en een geur gelijkaardig aan die van bosgrond. Ruikt je composthoop niet naar bosgrond? Dan zal die te nat zijn. Een te droge composthoop is ook niet optimaal, want dat kan leiden tot schimmelvorming.

Een goede composthoop bestaat verder uit een evenwicht tussen fijner groen afval (grasmaaisel, stro, rauwe groentenresten, ...) en grof bruin afval (twijgjes, snoeiafval, …), idealiter wat fijner gehakseld zodat het sneller fermenteert. 

3 factoren zijn cruciaal voor een goed resultaat: water, warmte en lucht. Zorg om de twee à drie maanden voor beluchting door het materiaal in je composthoop om te scheppen. Normaal is de compost gebruiksklaar na 6 à 9 maanden. Zeef eventuele grove stukken eruit als ze te traag verteren, of gebruik ze voor een volgende compostpartij.

Lees hier hoe je zelf een compostinstallatie maakt.

Mest van dieren

Mest van dieren zoals koeien, paarden, schapen en kippen kan ook worden gebruikt als meststof in het gazon. Het is belangrijk dat de mest goed wordt verteerd voordat het wordt toegepast in de tuin om ongewenste zaden en ziektekiemen te doden. Daarom is het belangrijk dat je de mest verwerkt op een composthoop, voordat je het effectief toepast in je tuin. Door het proces van composteren worden de zaden gedood en worden ziekteverwekkers afgebroken, waardoor de mest veilig kan worden gebruikt.

Groenbemesters

Groenbemesters zijn planten die worden geteeld om de bodem te verbeteren en voedingsstoffen toe te voegen. Voorbeelden van groenbemesters zijn klaver, lupine en gele mosterd. Na het groeiseizoen worden ze ondergeploegd of ondergewerkt, waardoor ze organisch materiaal en voedingsstoffen aan de bodem toevoegen.

In een aangelegd gazon kan je deze uiteraard niet toepassen, maar in een moestuin of een terrein waar je iets anders wil planten kunnen ze zeker hun nut bewijzen.

Zeewierextract

Zeewierextracten zijn rijk aan mineralen en sporenelementen en kunnen worden gebruikt als blad- of bodemvoeding voor planten. Ze helpen bij het verbeteren van de weerstand van planten tegen ziekten en stressfactoren.

Koffiegruis

Koffiegruis is een goede bron van stikstof en kan worden toegevoegd aan de composthoop of rechtstreeks worden toegepast als bodemverbeteraar rond planten zoals rozen, azalea's en rododendrons.

Tips voor het gebruik van natuurlijke mest

• Zoals bij gewone mestkorrels ook het geval is: ga niet zomaar mest strooien zonder eerst te weten wat je bodem precies nodig heeft. 
• Wees matig wanneer je mest toevoegt. Ook bij natuurlijke bemesting kan een teveel aan mest schade veroorzaken.
• Geef water na het bemesten (indien nodig) om de voedingsstoffen in de bodem te laten trekken.
• Combineer de bemesting met andere technieken zoals beluchten en verticuteren voor een optimaal effect.