Waarom kiezen voor een natuurverf?

Natuurverven worden de laatste jaren steeds populairder. De twijfels die er aanvankelijk waren, vervagen dankzij de vele troeven voor zowel de klusser als diens omgeving: natuurverf laat de muren ademen, heeft een positieve invloed op de menselijke energie, laat de schilder werken in een gezonde omgeving en gaat schimmelvorming tegen... Maar waarover hebben we het eigenlijk wanneer we praten over natuurverf? We vertellen je meer in dit artikel.

Wat is een natuurverf?

Waaruit bestaat een natuurverf?

Natuurverf is – net zoals de synthetische verf – opgebouwd uit verschillende componenten:

• een bindmiddel op basis van lijnolie, leem, kalk, bijenwas; kaliwaterglas, zetmeel … ;
• een solvent of oplosmiddel (meestal water);
• pigmenten, die de kleur van de verf bepalen, uit natuurlijke grondstoffen;
• hulpstoffen die de kwaliteit van verf verbeteren (zoals sneller drogen, beschermen tegen roest, resistentie tegen schimmels).

Natuurverven bevatten een zo groot mogelijk aandeel aan natuurlijke componenten uit minerale of nagroeibare grondstoffen, zonder gebruik te moeten maken van ingrijpende chemische raffinages en transformaties.

Nagroeibare grondstoffen worden door de natuur opnieuw aangemaakt, terwijl minerale grondstoffen uit gesteenten afkomstig zijn. Zolang de gesteenten dicht bij het aardoppervlak worden gewonnen, wordt de productie van natuurverven op basis van minerale grondstoffen gezien als duurzaam.

Wat is het verschil met 'klassieke' synthetische verven?

Natuurverf vs alkydverf

Synthetische verven (alkydverven) bevatten oplosmiddelen op basis van uitputbare petrochemische grondstoffen. De vluchtige organische stoffen (VOS) die vrijkomen, kunnen een negatieve impact hebben op het milieu. Daarnaast blijkt dat de blootstelling aan concentraties schadelijke dampen – bij het aanbrengen en drogen van verf – aanleiding kan geven tot gezondheidsklachten.

Natuurverf versus acrylaatverf

Watergedragen verven zijn qua solvent of oplosmiddel al een ecologischere keuze dan alkydverf, want het oplosmiddel is hier water. Hoewel een natuurverf quasi altijd watergedragen is, is een watergedragen verf niet altijd een natuurverf. Veel watergedragen verven bevatten immers ook synthetische bindmiddelen, zoals acrylaat of vinyl, die uit aardolieproducten worden gewonnen. Natuurverf daarentegen bevat uitsluitend natuurlijke ingrediënten, zoals lijnolie, caseïne of boomharsen. 

Wat zijn de voor- en nadelen van een natuurverf?

Voordelen van een natuurverf

De grootste troeven van natuurverven zijn:

• Een gezonder binnenklimaat: Natuurverven bevatten weinig tot geen schadelijke stoffen, waardoor ze beter zijn voor de luchtkwaliteit in huis. Ze laten muren ook ademen, wat bijdraagt aan een beter vochtbeheer en minder kans op schimmelvorming.
• Duurzaam en milieuvriendelijk: Natuurverven zijn gemaakt van natuurlijke en hernieuwbare grondstoffen, wat de ecologische voetafdruk bij productie van de verf aanzienlijk verkleint. Veel natuurverven breken op natuurlijke wijze af en belasten het milieu overigens ook minder bij verwijdering.
• Aangenamere verwerking: Waar synthetische verven niet altijd aangenaam zijn om aan te brengen (zeker wanneer je in een afgesloten ruimte werkt, kan er al rap geurhinder en hoofdpijn optreden door de stoffen), hebben natuurverven vaak een mildere, natuurlijke geur. Dat wil evenwel niet zeggen dat ventilatie niet belangrijk is bij het aanbrengen van een natuurverf. ‌Het aanbrengen gebeurt voorts doorgaans op dezelfde manier als bij de klassieke verven.

Nadelen van een natuurverf

De nadelen van natuurverven zijn:

• Beperkte kleurkeuze: Hoewel er veel mooie tinten beschikbaar zijn, is het kleurbereik vaak minder breed dan bij synthetische verven.
• Minder schrobvastheid: Sommige natuurverven zijn minder bestand tegen intensief schoonmaken en slijtage.
• Minder universele ondergrondhechting: Natuurverven kunnen soms specifieke voorbereidingen vereisen en minder goed hechten op bepaalde ondergronden.

Daarnaast wordt er wel eens beweerd dat natuurverf tot de hogere prijscategorie behoort. Hoewel dat voor sommige soorten zeker opgaat, is dat tegenwoordig geen algemeenheid meer. De goedkope, kwalitatieve natuurverven op de markt proberen dit imago te veranderen.

Tip: Hoe duurzaam is duurzaam? Controleer de labels!
Dat natuurverf duurzaam is, is algemeen geweten. Het is wel belangrijk te onthouden dat niet ieder eco- of natuurlabel garandeert dat het product in kwestie ook daadwerkelijk duurzaam is. Goede indicatoren zijn het Natureplus-label en het Europese Ecolabel.

 

Hoe breng je een natuurverf aan?

Een natuurverf wordt op eenzelfde manier aangebracht als een conventionele verf. De voorbereiding die moet getroffen worden, is nagenoeg dezelfde. Je brengt de verf aan met kwast, borstel en/of roller, of (indien er geen structuurelementen toegevoegd zijn aan de verf) met een verfspuitmachine.

Algemene aandachtspunten

• Gebruik een primer - zeker als je merkt dat er verschillende ondergronden zijn, zoals een deel met behangpapier, aangevuld met een bepleisterd deel. Zo vermijd je kleurverschillen. Opgelet: het aanbod natuurlijke primers blijkt beperkter dan de synthetische ‘klassieke’ primers;
• Bij het verwijderen van behang, kunnen restanten van lijm – de cellulose – op de muur blijven kleven. Die lossen op in water en vormen blaasjes in verf. Een muur goed reinigen is daarom steeds cruciaal;
• Voorbehandeling is ook aan te raden bij roetvlekken, roestplekken en vervuiling door nicotine;
• Synthetische, klassieke matte latexverf op muren kunnen eenvoudig overschilderd worden met natuurverf; vice versa kan natuurverf ook weer heel gemakkelijk overschilderd worden.

Bekijk hier hoe er met een algenverf wordt gewerkt.

 

Soorten natuurverven

Natuurverven worden doorgaans vernoemd naar het bindmiddel, waardoor je meteen een indicatie hebt van de natuurlijke of hernieuwbare oorsprong van de verf. 

Vloeibaar of poeder?

De meerderheid van de natuurlijke verfproducten is zowel in vloeibare toestand als in poedervorm beschikbaar. De verven in poedervorm hebben nog een extra voordeel, daar ze geen bewaarmiddelen of schimmelwerende stoffen bevatten, waardoor dit de meest ecologische oplossing is, die tevens volledig biologisch kan worden afgebroken.

De poeders kunnen perfect jarenlang op een droge plaats bewaard worden. Voordat je begint met schilderen, moet het poeder met water worden gemengd.

We geven een overzicht van de meest courante soorten en hun belangrijke eigenschappen.

Kalkverf

Kalkverven zijn klassieke minerale verven met kalkhydraat als bindmiddel en water als oplosmiddel. Bouwbiologisch bekeken zijn kalkverven ideaal, maar vaak moeten ze op technisch vlak onderdoen voor silicaatverven.

Dampdoorlatend karakter

In kelders is zuivere kalkverf zinvol en dankzij het dampdoorlatende karakter is deze variant ook voor muren die kampen met vochtproblemen een aanrader. De voor minerale verven typische alkaliteit remt de ontwikkeling van schimmels. In badkamers is het aan te raden om een laag natuurharsbinder aan te brengen om de verf voldoende afwasbaar te maken.

Aanbrengen op een droge of natte ondergrond?

Er is bij kalkgebruik een fundamenteel verschil tussen een droge ondergrond of een nog verse (kalk)ondergrond.

• Bij gebruik nat-in-nat over een verse kalkpleister zijn kalkproducten steeds schrobvast en dus afwasbaar.
• Bij gebruik op een droge ondergrond ligt de zaak ingewikkelder, dan wordt de kalkverf niet eens veegvast. Indien schrobvastheid vereist is, is caseïne een der weinige natuurlijke bindmiddelen die de positieve, ademende en vochtregulerende eigenschappen van de kalklaag niet zal verstoren.

Geschikt voor binnen en buiten

Kalkverf kan zowel binnen als buiten worden gebruikt, zolang de ondergrond voldoende zuigend is. Bij een niet-zuigende ondergrond is het aan te raden om een gekorrelde primer aan te brengen.

Om kalkverf op buitengevels aan te brengen, dient de ondergrond mineraal, zuigend, homogeen en (zoals voor elke verf) vrij van stof, vet en verf te zijn. Niet-homogene ondergronden kunnen namelijk kleurnuances vertonen door een andere inzuiging. Gevels die onvoldoende zuigend zijn – zoals strengpersstenen met een porositeit < 5% – zullen kalkverf minder goed aanzuigen, wat de hechting negatief beïnvloedt.

Let op
Kalkverf kan niet worden gebruikt voor buitengevels die eerder behandeld werden met waterwerende producten. 

Leemverf

Leemverf is een natuurlijke, dampopen verf op basis van klei en fijne leem, die zorgt voor een matte, warme uitstraling en bijdraagt aan een gezond binnenklimaat. Leemverf heeft een mat, mineraal uitzicht en is bijzonder geschikt voor een breed spectrum van toepassingen, gaande van authentieke renovatie van oude gebouwen tot de meest eigentijdse interieurs. 

Vochtregulerend karakter

Leemverf neemt vocht op uit de omringende lucht, slaat het tijdelijk op en geeft het weer af als de luchtvochtigheid in de ruimte sterk is gedaald. Bijgevolg vereenvoudigen de ademende eigenschappen de taken van ventilatiesystemen, zelfs in hermetisch gesloten gebouwen.

Deze soort natuurverf bevat geen oplosmiddel of bewaarmiddel, geeft tijdens het verwerken slechts een milde leemgeur af en heeft een hoge dampdoorlaatbaarheid.

Breed spectrum aan toepassingen

Alle minerale ondergronden – gaande van baksteen en zuiver beton tot bepaalde pleisters – zijn geschikt voor leemverf. Alleen op permanent vochtige ondergronden en in vochtige ruimtes wordt afgeraden om de verf te gebruiken.

Indien kleurnuances gewenst zijn, kunnen extra pigmenten zorgen voor een verouderende witte waas of een doorleefde patine. Door laag op laag – meestal volstaan 2 lagen – met borstel- of spateltechniek aan te brengen, versmelten de lagen tot subtiele kleurschakeringen, waarbij een sterk zuigende ondergrond voor een lichtere kleur zorgt. Het is aangewezen om leemverf na de eerste laag volledig te laten uitdrogen (1 tot 5 uur), vooraleer je de tweede laag aanbrengt.

Silicaatverf

Silicaatverf is een minerale natuurverf met kaliwaterglas als bindmiddel. Dit verankert chemisch met minerale ondergronden - de zogenaamde verkiezeling – op voorwaarde dat de ondergrond poreus, zuigend en goed wateropnemend is. Dit zorgt ervoor dat de verf zeer diep doordringt en hecht aan de ondergrond.

Een silicaatverf is zeer duurzaam en beschikt eveneens over vochtregulerende eigenschappen. Daarnaast is deze verf dampdoorlatend, vrij van organische uitwasemingen en werkt ze antibacterieel door de natuurlijke alkaliteit.

Sterke hechting aan ondergrond, zowel binnen als buiten

Door de chemische binding vormt zich een duurzame laag op de ondergrond die bestand is tegen vervuiling, wat zeker bij buitengevels als grote troef telt, maar wat ook bij binnentoepassingen zijn nut bewijst.

Snelle droogtijd

Aangezien silicaatverf alleen met minerale pigmenten kan worden gekleurd, die onder invloed van uv-straling niet van kleur veranderen, blijven ook de silicaatlagen tientallen jaren stabiel van kleur. Silicaatverf is de favoriet om buitengevels te verfraaien en te beschermen. Een eenvoudige verwerking maakt de populariteit nog gegronder.

Naargelang de temperatuur en de luchtvochtigheid is silicaatverf stofdroog na 1 uur en overschilderbaar na 12 uur. Onbehandelde gevels, baksteen en absorberende pleisters worden best eerst van een fixeerlaag voorzien.

Caseïneverf

Caseïnedispersieverven hebben melkcaseïne als bindmiddel en water als oplosmiddel. Deze verven hebben een meer open structuur en een minder slijtvast oppervlak. Door de poreusheid vormen ze de ideale witmatte glacisgrond voor aansluitende wandglaceer- of sluiertechnieken met getint glaceermiddel.

Dampdoorlatend

Caseïneverf is zeer dampdoorlatend en neemt gemakkelijk vuil op. Om dit te verhinderen kun je een transparante laag aanbrengen die als vuilbescherming fungeert. Ten slotte is caseïneverf overschilderbaar na ± 8 uur en volledig droog na ± 24 uur.

Kalkcaseïneverf

Kalkcaseïneverf bevat zowel een mineraal bindmiddel (kalk) als een organisch (caseïne). De kalkcaseïneverf wordt in poedervorm aangeboden en heeft goede technische eigenschappen. Bouwbiologisch is de verf interessant omwille van de grondstoffenbasis, de goede waterdampdoorlaatbaarheid en de uitstekende wisselwerking met leem of luchtkalkpleisters.

In deze verf zitten geen weekmakers, bewaar- of oplosmiddelen en ze wordt doorgaans goed verdragen door mensen met allergieën.

Krijtverf

Krijtverf is een minerale watergedragen verf met een hoog gehalte aan krijt, waardoor het een poedermatte uitstraling en een fluweelzachte textuur krijgt. Het krijt in krijtverf is geen bindmiddel, maar een vulstof die zorgt voor de uitstraling en textuur. Het bindmiddel in krijtverf is meestal een natuurlijke emulsie (bijvoorbeeld caseïne), maar soms ook een synthetische emulsie (acryl), die de verf laat hechten aan het oppervlak.

Vooral binnen gebruikt

Krijtverf wordt vooral gebruikt voor het restylen van meubels, muren en decoratieve objecten in interieurs met een rustieke, vintage of brocante uitstraling. Het is populair in woninginrichting voor het creëren van kalkachtige effecten of een doorleefde look door technieken zoals patineren. Daarnaast is het geschikt voor het verven van wanden in oudere gebouwen, omdat het vochtregulerende eigenschappen heeft en de ondergrond kan blijven ademen.

Krijtverf is over het algemeen minder geschikt voor buitengebruik, omdat het poreus en minder weerbestendig is. Zonder een beschermende afwerking, zoals een geschikte lak of was, kan het snel worden aangetast door regen, uv-straling en temperatuurschommelingen. 

Algenverf

Een relatief nieuwe toevoeging aan het gamma van natuurverven is algenverf. Dit is een natuurverf gebaseerd op algenextracten, water en natuurlijke pigmenten. Algenverf is volledig biologisch afbreekbaar, CO₂-neutraal en dampdoorlatend.  

Voor binnentoepassingen

Algenverf wordt vooral toegepast op binnenmuren. Door de natuurlijke samenstelling is het ideaal voor vochtige ruimtes zoals badkamers en kelders, omdat het helpt om schimmelvorming te voorkomen. Daarnaast wordt het gebruikt in de restauratie van oude gebouwen, omdat het ademend vermogen bijdraagt aan een gezonde vochtregulatie van de ondergrond. Naast muren is algenverf ook geschikt om houten meubels in ere te herstellen.