Efficiënte houtverbindingen: de basis
Wie iets maakt uit hout, wil ook dat het goed en stevig in elkaar zit. Daarvoor bestaan er verschillende houtverbindingen. We overlopen in dit artikel de courantste types die je een stuk verder zullen helpen. Hier worden enkele meer gespecialiseerde technieken uitgelegd.
KOUDE VERBINDING
Een koude verbinding wil zeggen dat je houten werkstukken meteen met houtlijm aan elkaar doet hechten, zonder extra bewerkingen. Dat levert je een flinke tijdswinst op, en het is makkelijk. Breng houtlijm wel steeds aan op een ondergrond die is ontdaan van stof en vet.
De lijmverbinding zal tijdens het uitharden pas correct hechten indien er drukkracht op wordt geoefend. Daarom span je je werkstuk op met lijmklemmen.
Tijdens het opspannen kunnen de gelijmde oppervlakken wat verschuiven, en zelfs naar boven opgeduwd raken. Om dat te verhinderen plaats je nog een lijmklem langs de andere kant.
TAND-EN-GROEFVERBINDING
Een tand-en-groefverbinding kom je vaak tegen bij kliklaminaat, OSB-panelen enzovoort … Wil je zelf iets in elkaar steken en daar een tand-en-groefverbinding voor gebruiken, dan zorg je ervoor dat de groef 2 mm groter is dan je tand.
Heb je bijvoorbeeld een tand van 8 mm, dan zorg je voor een groef van 10 mm. Zo is er een speling van 2 mm om de houtlijm op te vangen.
DE TAND
Om de tand te maken, gebruik je een bovenfrees. Bevestig de stift in de machine en span voldoende aan met de sleutel. Om de frees op de juiste diepte in te stellen, zoek je eerst het nulpunt op.
De stift duw je tot tegen het hout, en de diepte-instelling laat je volledig zakken. Dát is het nulpunt, en daarna pas je de diepte nog eens aan volgens hoeveel je wil uitfrezen. Duid op je werkstuk aan hoe diep je aan elke zijde van de tand moet frezen.
Ter controle check je nog even of de freesstift juist uitkomt tot aan de markering. De frees plaats je zó dat hij zich met de geleider vastklemt aan je werkstuk, zo heb je straks een stabiele grip. Vergeet ook niet je werkstuk zelf goed te klemmen. Span je werkstuk tussen enkele plankjes. Zo heb je meer bewegingsvrijheid. Draag hierbij ook je veiligheidsbril, gehoorbescherming en stofmasker. De frees maakt al veel stof, en het stof van MDF is dan ook nog eens zeer fijn.
De machine trek je vervolgens in één vloeiende beweging naar je toe. Zodra de een zijde klaar is, draai je het plankje om en herhaal je nog eens. Daarmee is de tand klaar
DE GROEF
Fixeer een tweede werkstuk stevig vast, en teken af waar de groef moet komen. Stel de frees opnieuw in. De rand van het werkstuk is niet al te breed, maar zorg dat de frees er vlak op kan rusten, en werk rustig voort.
Wanneer de tand en groef klaar zijn, moet je enkel nog de lijm aanbrengen: dat gebeurt aan de twee wangen van de tand, de groef – die dieper is uitgefreesd dan de tand – zal de lijm opvangen, dan rest je alleen nog de overtollige lijm te verwijderen.
De tand-groefverbinding is niet alleen sterk, het zal bij het krimpen of barsten van het hout, geen barst laten zien waar je doorheen kan kijken, omdat daar de tand nog aanwezig is.
LOSSE VEER
Een losse veer bestaat uit een verlijmde lat, de veer, die verlijmd wordt in twee groeven. Om de veer te maken, is in dit voorbeeld (zie foto) een lat van twintig millimeter breed gezaagd.
Je hebt vervolgens een freeskop nodig die materiaal lateraal uithaalt, en die evenveel wegwerkt als de dikte van de lat. Op beide werkstukken moet telkens de helft van de veerbreedte worden uitgehaald, 10 mm dus, best met een speling van 1 mm.
Daarna ga je frezen. Bevestig de juiste freeskop, en kijk voor de juiste diepte-instelling. Zorg dat je zijdelings 11 mm wegwerkt, het werkt alvast makkelijker als je daarvoor een richtlijn op het werkstuk hebt overgezet.
De freeskop moet bovendien netjes in het midden van de rand uitkomen. Zodra het werkstuk stevig is geklemd, laat je de machine het werk doen. Dankzij de speling in de groeven, zou de veer er alvast perfect moeten in passen. Dan moet je enkel nog de houtlijm aan beide delen aanbrengen, in elkaar passen en de verbinding is klaar.
Deze techniek zorgt voor een sterke verbinding, alleen zie je op de kopse kanten wel de veer zitten. Het gemak bij het maken van een verbinding met losse veer, is dat je de bovenfrees maar één keer hoeft in te stellen.
NIET DOORGAANDE LOSSE VEER
Deze verbinding maak je eveneens met een veer, alleen laat je de veer niet volledig doorlopen, waardoor je aan beide uiteinden geen lat ziet.
Beginnen doe je dus opnieuw door eerst een latje te maken. Neem er wel multiplex voor: het is gemaakt van gekruiste lagen hout, wat het buitengewoon sterk maakt.
Laat de groef zó uitkomen dat je telkens zo’n vijf centimeter van het uiteinde blijft. Teken af. Zodra je de richtlijn hebt, kan je de groef uitfrezen. Eens de ene plank klaar is, volgt de tweede. Wees wel voorzichtig bij het beëindigen van de freesbeweging. De groef is uitgefreesd met een ronde uithaal van de freeskop.
Waar de frees is gestopt, loopt de groef dus ietwat met een ronding uit. Om de veer makkelijk in de groef te stoppen, maak je de veer dus ietwat korter. Het afsteken is gauw geklaard met een beitel. Controleer nog even of de veer er makkelijk in valt, en dan is het gewoon zaak om de werkstukken aan elkaar te verlijmen.
DEUVELVERBINDING
Ook een deuvelverbinding levert een sterk resultaat op: in dit geval verbind je houten werkstukken met pennen in voorgeboorde gaten. Om haaks voor te boren, teken je de posities af op het MDF. Verdeel in gelijke stukken.
Om de diepte van het boorgat te bepalen, positioneer je de deuvel, en kleef je de lengte over op je houtboor. De pen moet even diep in elk werkstuk kunnen zitten.
TIP
Gebruik een hulpstuk om haaks voor te boren.
Eens alle gaten geboord zijn, breng je opnieuw houtlijm aan voor een verstevigde verbinding. Doe een beetje in de boorgaten, en vervolledig op de rand. Duw de pennen in de gaten en verbind vervolgens de werkstukken met enkele flinke tikken van de hamer. Gebruik er wel een slaglat bij, zodat je het MDF niet beschadigt.
Het voordeel van deze verbinding is dat je werkstukken niet verschuiven, er is geen houtverlies, maar je moet wel precies te werk gaan om de boorgaten met elkaar te doen overeenstemmen, maar met het boorhulpstuk lukt je dat zeker!
3 TYPES DEUVELVERBINDINGEN
BLINDE VERBINDING: Langs de buitenkant zie je niet dat de twee aaneensluitende delen met deuvels zijn verbonden. Beide delen zijn dan ook aan de binnenkant uitgeboord, telkens met een boorgat zo diep als de helft van de deuvel.
OPEN VERBINDING: Is hetzelfde principe als bij blinde deuvels, maar hierbij zit er aan één kant van de verbinding een boorgat dat volledig is doorgeboord. Bij de afwerking zal de deuvel dan zichtbaar zijn.
VERSTEKVERBINDING: Vormt eveneens een variant op de blinde verbinding, maar deze keer zijn de deuvels in een hoek van 45 graden aangebracht om een verstekverbinding te vormen, of onder eender welke hoek die je zelf bepaalt uiteraard. Na montage zijn de deuvels niet langer zichtbaar.
LAMELLOVERBINDING
Bij een lamelloverbinding maak je een soort penverbinding waardoor je houten werkstukken niet kunnen verschuiven tijdens het monteren.
Teken af waar de lamello verbindingsplaatjes horen te zitten. De verbinding is niet zo sterk als bij de losse veer, waardoor je deze techniek best niet gebruikt voor buitenwerk.
Om deze verbinding te maken, heb je wel een lamello freesmachine nodig. Die moet telkens de helft van zo’n lamello verbindingsplaatje frezen in elk werkstuk. Tijdens de bewerking, duw je tegen de machine.
Fixeer je werkstuk dus tegen een stootblok. De groef op de machine laat je overeenstemmen met de overgetekende posities. Voor de afwerking kijk je uiteraard opnieuw voor houtlijm, en schuif je het geheel in elkaar.
VISGRAATVERBINDING
Een visgraatverbinding biedt een groot lijmoppervlak en dus een optimale hechting, de latten gaan bijgevolg ook niet verschuiven tijdens het lijmen. Om deze techniek toe te passen, maak je wel gebruik van een combinatiemachine, uitgerust met freesfuncties.
Nummer de werkstukken in volgorde, en frees met de speciale freeskop met visgraatmotief. Je herhaalt dit bij elke zijde die je als A hebt gemarkeerd. Stel de freeskop dan hoger in, om de B-zijden te bewerken.
Op die manier klikken de overstaande zijden in elkaar, en heb je een stevige verbinding. Aan de kopse kanten zie je dan wel de mooie, figuratieve verbinding zitten.
