Gereedschappen en PBM's voor het werken aan HEV's

Voertuigen die rijden op alternatieve brandstoffen, zoals (plug-in) hybride voertuigen, elektrische voertuigen of auto's op CNG zijn intussen goed ingeburgerd. Dat moet ook, wil men de doelstelling halen om 3% marktaandeel te krijgen van volledig elektrische voertuigen op de Belgische wegen. Dat betekent dat die hybride en volledig elektrische wagens ook meer en meer hun intrede zullen doen in garages, waar ze onderworpen zullen worden aan onderhoud en herstellingen. Dat gebeurt met speciaal ontwikkelde gereedschappen alsook met persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM's).

VEILIGHEID EERST

Terwijl men bij een conventionele wagen enkel rekening dient te houden met het 12V-circuit, is dat bij HEV's (Hybrid Electric Vehicles) niet langer het geval. Afhankelijk van het merk en het model kunnen er immers makkelijk spanningen van 400 V voorkomen. Men dient dus enkele maatregelen te nemen om veilig aan het voertuig te kunnen/mogen werken. Dat houdt onder meer een opleiding om veilig te werken aan een HEV in. Maar ook het gebruik van externe hulpmiddelen en maatregelen komt de veiligheid ten goede. Veiligheid is immers een prioriteit wanneer men wil werken aan een HEV. Er bestaan diverse persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM's) die zorgen voor een degelijke bescherming van de persoon.

HANDSCHOENEN

De handen mogen niet in direct contact komen met de hoge spanning, dus zijn handschoenen noodzakelijk. De handschoenen zijn CE-gemarkeerd en bevatten diverse symbolen die vertellen waarvoor de handschoenen gebruikt mogen worden. Zo geven twee driehoeken aan dat de handschoenen bestand zijn tegen een hoge spanning. Een hamer symboliseert dan weer dat men mag sleutelen aan het voertuig. Handschoenen van klasse 00 zijn geschikt om te werken met spanningen tot 500 V. Dat is voldoende voor de meeste HEV's die niet hoger gaan dan 400 à 500 V. Er zijn echter HEV-types die wél boven de 500 V gaan. Denk aan de Prius 3: die heeft een batterijpakket van 200 V, maar heeft een boostfunctie, die ervoor zorgt dat de spanning tijdelijk tot 650 V kan gaan. Dan is een handschoen van klasse 00 niet langer geschikt. Om ook in die omstandigheden volledig te zijn beschermd, neemt men handschoenen van klasse 0. Die handschoenen zijn bestand tegen spanningen tot 1.000 V.

Materialen

De handschoenen bestaan in verschillende materialen (composiet, niet-composiet) en worden elk in diverse klassen onderverdeeld. Het verschil is dat composiethandschoenen dikker zijn, waardoor men ermee mag sleutelen. Een niet-composiethandschoen is enkel geschikt om op een veilige manier metingen uit te voeren. Wil men toch sleutelen met deze handschoenen, dan moet men bijkomend een geschikte overhandschoen boven deze aantrekken.

Controleren

De handschoenen moeten te allen tijde een volledige isolatie bieden aan de drager. Daarom moeten ze voor en na het gebruik goed gecontroleerd worden op scheurtjes. Dat gebeurt door de handschoen op te blazen: de handschoen wordt opgerold en de aanwezige lucht wordt samengeperst. Men controleert dan met het gehoor of er geen lucht ontsnapt uit de handschoen (zie foto links onderaan). Vooral tussen de vingers is het gevaar op een scheurtje het grootst.

GEZICHTSBESCHERMING

Wanneer er iets verkeerd gaat met een auto met een spanning van 400 V, dan zijn de gevolgen meteen groot. Als er bv. een kortsluiting optreedt door een onveilige sleutel die de plus- en minpool aanraakt, dan komt er in erg korte tijd erg veel energie vrij. Het resultaat is vergelijkbaar met een lasproces, met dat verschil dat het 'gelaste' materiaal (zoals een heet partikel van de sleutel) ongecontroleerd in het rond geschoten wordt. Ter bescherming van de ogen (het kwetsbaarste deel van het gezicht) raadt Educam dan ook aan om altijd een veiligheidsbril of -masker te dragen.

GEREEDSCHAP

De gereedschappen waarmee men aan de wagen sleutelt, dienen geïsoleerd te zijn om alle risico's te voorkomen. De gereedschappen moeten voldoen aan de internationale norm IEC 60900, voor het veilig werken bij een spanning tot 1.000 V, gesymboliseerd door twee driehoeken. De geïsoleerde gereedschappen zijn volledig op maat van de werkzaamheden die uitgevoerd mogen/kunnen worden. Dit behelst dan het spanningsloos zetten van een HEV en het werken aan hoogspanningsonderdelen waarvan de spanning niet kan worden opgeheven (het batterijpakket). Denk daarbij aan ratels en doppen, steeksleutels en tangen. Daarnaast kan men uiteraard ook 'standaard'-gereedschappen die elektrisch geïsoleerd zijn, kopen, zoals schroevendraaiers.

DE MULTIMETER

Naast speciale gereedschappen dient men ook te beschikken over een multimeter die met dergelijke hoge spanningen kan werken.

Er bestaan vier categorieën bij de multimeters:

• Cat. I: klein elektronische apparatuur;
• Cat. II: afgezekerde apparatuur (monofasig);
• Cat. III: elektrische toestellen die niet zijn afgezekerd (driefasig);
• Cat. IV: voor hoogspanningsinstallaties.

Voor het werken aan een HEV heeft men een multimeter van Cat. III nodig, die bovendien tot een spanning van 1.000 V kan meten. Zo is men er zeker van dat het gereedschap (zij het ruimschoots) voldoet aan de nodige eisen. Cat. III betekent niet-afgezekerde toestellen. Als er dus op het batterijpakket gemeten wordt, dan wordt de volledige spanning gemeten, wat niet zonder risico is.

DE CONSTRUCTEUR IS BAAS

De keuze tussen verschillende PBM's lijkt de gebruiker toe te laten om zelf zijn persoonlijke bescherming samen te stellen. Dat is echter buiten de autoconstructeurs gerekend. Zij hebben elk een eigen handleiding samengesteld die stipuleert onder welke omstandigheden er aan hun modellen mag worden gewerkt en met welk PBM dat moet gebeuren. Dat betekent dat de veiligheidsmaatregelen verschillen van constructeur tot constructeur: bij de ene volstaat een veiligheidsbril, de ander eist een veiligheidsmasker. Een ander voorbeeld is dat bij een bepaald merk de werkzone rond het voertuig volledig afgezet moet worden met kettingen, kegels en waarschuwingsborden. Samengevat zijn de PBM's wel van belang, maar hoe belangrijk ze zijn, wordt bepaald door de autoconstructeurs. Educam drukt iedereen dan ook op het hart om bij het werken aan een HEV altijd de handleiding van de autoconstructeur ter hand te nemen.

Duidelijkheid

Omdat alles nog relatief nieuw is, kan men het overzicht al eens verliezen. Daarom gaat Educam resoluut voor helderheid in zijn aanbevelingen. In het geval van de handschoenen raadt Educam aan om te kiezen voor composiethandschoenen klasse 0; zo is men zeker van de veiligheid én kan men deze handschoen gebruiken om ermee te werken. Bij de multimeters raadt Educam categoriek een toestel van Cat. III 1.000 V aan. Dit volstaat aan de nodige voorwaarden om metingen op een HEV uit te voeren.Keuze slagmoersleutel

In samenwerking met Educam  het kennis- en opleidingscentrum van de autosector en aanverwante sectoren (www.educam.be)