Hoe het juiste product kiezen om pleisterwerk te herstellen?

Om een ondergrond te egaliseren en om gaten, barstjes en voegen te vullen, zijn er vul- en plamuurmiddelen op de markt. Zo ook om schade en oneffenheden in pleisterwerk weg te werken. Maar hoe bepaalt u welk product het meest geschikt is voor uw klus?

Stap 1: Inspecteer de ondergrond

Een vul- en plamuurmiddel wordt gekozen in functie van de ondergrond (hout, minerale ondergrond, metaal). Voor het herstellen van pleisterwerk zijn vul- of plamuurmiddelen voor minerale ondergronden de juiste keuze. Let wel, vul- en plamuurmiddelen voor binnen en buiten verschillen van samenstelling. Ga na of het middel voor binnen- of buitengebruik is bedoeld. Producten op gipsbasis bijvoorbeeld zijn niet geschikt voor buitentoepassingen.

Stap 2: Beoordeel de schade

Is er sprake van diepe gaten en barsten of gaat het slechts om oneffenheden? Zal u met andere woorden vullen of plamuren?

• Een vulmiddel wordt gebruikt om putjes, gaten, kieren en barsten in het pleisterwerk te vullen en kan ook dienen voor het weg­werken van grote oneffenheden. Vulmiddelen kunnen immers worden aangebracht in grote laagdiktes (tot 5 cm).
• Een plamuur(middel) kan in kleine laagdiktes (enkele mm’s en uit te plamuren tot 0 mm) worden aangebracht en wordt gebruikt voor het uitvlakken van kleine oneffenheden en het gladmaken van de ondergrond.

Niet elk product is enkel vulmiddel of enkel plamuur. Er zijn ook twee-in-één oplossingen waarmee zowel kan worden gevuld als geplamuurd.

Stap 3: Kies uw verwerkingsmethode

Producten om pleisterwerk te herstellen, zijn er in poeder of pasta (kant-en-klaar/ready mix). In de praktijk gebeurt vullen meestal met poeders en plamuren met pasta’s.

Wanneer een poeder?

Samenstelling

Poeders hebben gips (binnen) of cement (buiten) als basis. Hierbij zijn additieven zoals cellulosederivaten en kunsthars toegevoegd die o.a. de kleefkracht, droogtijd, vochtwerendheid enz. bepalen.

Verwerking

Poeders worden op de werf met schoon en koud water gemengd. Dat gebeurt in een perfect propere recipiënt. Als er zich nog resten van een eerdere mengeling in bevinden, dan kan dit zorgen voor onzuiverheden bij het uitsmeren en de verwerkingstijd van de nieuwe mix negatief beïnvloeden. Bij het mengen wordt het poeder geleidelijk aan bij het water gevoegd. Niet omgekeerd, anders ontstaan er klonters. Hoe meer poeder, hoe taaier het mengsel. Hoe minder poeder, hoe dunner/ soepeler. Het mengen gebeurt bij voorkeur manueel of met een traagdraaiende roerstaaf om warmte-inbreng tegen te gaan. Warmte kan immers voor een versnelde uitharding en een verminderde verwerkingstijd zorgen. Na het mengen dient de mixtuur bij de meeste merken enkele minuten te rijpen vooraleer ze kan worden gebruikt.

Eigenschappen

De droging van poeders gebeurt zowel fysisch (via de lucht en de ondergrond) als chemisch. Door het mengen met water vindt er een che­mische reactie plaats. Hierdoor harden poeders niet alleen snel uit via de ondergrond en de lucht, maar ook in de kern. Als het product droog is aan de oppervlakte, is het dat ook in de massa. Dat maakt ze erg geschikt om aan te brengen in grote laagdiktes. Er kan ook snel druk op de aangebrachte laag worden uit­geoefend (al na een halfuur) en een nieuwe laag op worden aangebracht. Om die reden worden poeders vooral ingezet als:

• een snelle uitharding is vereist
• de barsten/gaten/oneffenheden diep zijn (enkele cm’s = vullen).

Minpunten van poeders zijn wel dat het aanmaken ervan tijd kost en het aangemaakte product snel moet worden verwerkt (meestal binnen het uur), net omdat de droogtijd zo kort is.

2-in-1

Al zijn er vandaag ook poeders op de markt met een langere open tijd (tot twee uur). Deze poeders worden ingezet als twee-in-één oplossingen, namelijk als vulmiddel en als plamuur. Het nadeel van deze twee-in-één oplossingen is de iets grotere krimp (door het grotere aandeel water in het poeder-watermengsel).

Wanneer een kant-en-klare pasta?

Samenstelling

Kant-en-klare pasta’s hebben meestal polymeerdispersies als basis, aangevuld met vulstoffen.

Verwerking

Readymixpasta’s worden kant-en-klaar geleverd. Het product is meteen bruikbaar. Na opening is de pasta bovendien nog meerdere maanden houdbaar (indien afgesloten van de lucht – een folie op de pasta kan voor extra bescherming zorgen). Aangeraden wordt om de pot systematisch leeg te maken van boven naar beneden (geen putten maken). Belangrijk is ook om de rand van de pot proper te houden (anders droogt het product tegen de potrand uit) en om de pot niet te lang open te laten staan.

Eigenschappen

Readymixproducten drogen enkel fysisch (via de lucht en de ondergrond). Hierdoor zijn ze minder geschikt voor grote laagdiktes (ze drogen traag in de kern en bij grote laagdiktes zijn ze pas na enkel dagen voldoende droog en sterk om er een volgende laag op aan te brengen). In de praktijk worden pasta’s dan ook vooral ingezet:
– wanneer een lange open tijd is vereist
– voor dunlagige toepassingen (enkele mm’s = plamuren).

Wat met lichtgewicht pasta’s?

Een belangrijk bestanddeel van kant-en-klare pasta’s is de vulstof. Het type vulstof dat wordt gebruikt, is over de jaren heen sterk veranderd. Begin de jaren 50 gebruikte men zeezand als vulstof, later werd dat krijt of kalksteen, nu is dat hoofdzakelijk gemalen dolomietmarmer. In lichtgewicht pasta’s wordt het aandeel dolomietmarmer grotendeels vervangen door een lichtgewicht vulstof zoals aluminiumsilicaten, perliet of microsferen. Deze lichtgewicht vul­stoffen zijn 30 tot 75% lichter dan dolomietmar­mer. Hierdoor wordt het gewicht van het pro­duct zelf ook lager. Deze lichtgewicht pasta’s:
– zijn gemakkelijker te transporteren
– vertonen een minimale krimp
– hebben een beter vulvermogen omdat er minder gewicht aan de wand of het plafond wordt aangebracht (hierdoor zijn grote laagdiktes mogelijk).

Het grootste minpunt van lichtgewicht pasta’s is dat ze minder sterk zijn (ze hebben een isolatiemateriaalachtige schuimstructuur). Hierdoor zijn ze ideaal voor lokale, kleine herstellingen, maar minder geschikt voor het repareren van structurele schade.

Hoe correct vullen/plamuren?

Voorbereiding van de ondergrond

Loszittende delen van de ondergrond moeten worden verwijderd. Ook nagels, ankers e.d. laten zitten is uit den boze. Het voorfixeren of bevochtigen is enkel nodig bij een zeer sterke verpoedering van de ondergrond (vulmiddelen beschikken immers over een hoge kleefkracht). Belangrijk is wel dat de ondergrond proper is. Belangrijke vervuilingen die zeker moeten worden verwijderd, zijn:

• resten van cellulosebehanglijm (deze lijm kan reageren op cellulosehoudende poeder­producten)
• roetvervuiling
• vet (bv. in de keuken).

Let ook op met al geschilderde ondergronden. Poeders hechten minder goed (en zelfs slecht) op glanzende verf. Kies bij het volplamuren van geschilderde glasweefsel bijvoorbeeld bij voorkeur voor readymixproducten. Een belangrijke stelregel is ook: werk met cement op cement en met kalk op kalk. De gangbare buitenvulmiddelen (op cementbasis) zijn dus niet geschikt voor kalkgebonden ondergronden.

Barsten en kieren herstellen

De messen en spanen waarmee wordt gewerkt, moeten proper zijn, zonder bramen en oneffenheden. Barsten en kieren worden uitgekrabd met een schraper en zuiver gemaakt. Alle los­zittende delen worden weggehaald. Het uit­krabben gebeurt in de vorm van een zwaluwstaart. Het gat wordt tot in het vlak opgevuld (met een mes dat enkele cm’s breder is dan het gat) en wordt bij krimp door uitharding bijgevuld tot er van een niveauverschil geen sprake meer is. Meestal zijn drie lagen voldoende – waarbij het product voor de eerste lagen meer poeder bevat (taaier is) en voor de laatste lagen meer water bevat (soepeler is). Tussen de lagen door hoeft er niet te worden opgeschuurd (opschuren wordt zelfs beter vermeden, want schuren veroorzaakt stof en dat stof kan voor een verminderde hechting zorgen). Het vulmiddel wordt laag na laag breder uitgetrokken. Afwerken kan eventueel door het oppervlak dunlagig te overtrekken met plamuur. Dynamische barsten kunnen worden gewapend met een vliesband vooraleer het oppervlak wordt overtrokken met plamuur.

Let bij het herstellen wel op, op poeder­producten wordt er verder gewerkt met poederproducten of met een ready mix. Op ready mixen daarentegen worden enkel ready mixen en geen poeders geplaatst.

Gipsplaten afwerken

Wanneer zijn gipsplaten schilderklaar? Dat was in het verleden vaak een onderwerp van discussie op de werf. Om die reden ontwikkelde het WTCB een duidelijke omschrijving van de mogelijke afwerkingsgraden van gipsplaten:

F1: minimale opvoeging (= 1 x vullen)

F2a: standaardopvoeging (= F1 + 2 x plamuur)

F2b: F2a waarbij de derde arbeidsgang volledig schrapend volplamuren is: het karton moet overal geraakt zijn, maar er mag nog een grijze schemering te zien zijn

F3: volvlakkig geplamuurd (= F2a + ondoorzichtig geplamuurd (laagdikte > 1 mm), het plaatmateriaal mag niet meer te zien zijn). Het volplamuren gebeurt idealiter in horizontale of verticale banen waarbij van beneden naar boven wordt gewerkt. Als er in het lastenboek geen vermelding wordt gemaakt van een specifieke afwerkingsgraad, dan wordt er een F2a-afwerkingsgraad verwacht (er moeten dus minstens 3 lagen worden aangebracht).