Vakkennis en ervaring noodzakelijk bij plaatsen gepolierd beton

MATERIAAL VINDT VOORAL ZIJN TOEPASSING IN MODERNE TUINEN

In moderne tuinen wordt meer en meer gekozen voor gepolierd beton. Dat materiaal is grotendeels naadloos, kan in veel kleuren worden aangeleverd en beschikt over een goede prijs-kwaliteitverhouding. De plaatsing van gepolierd beton vraagt echter heel wat ervaring en vakkennis, want het eindresultaat kan worden beïnvloed door verschillende factoren. Zo wordt de timing (en de precieze uitvoering) van de betonbewerkingen bepaald door het verhardingsproces van het beton. De uitharding zelf is dan weer onlosmakelijk verbonden met de weersomstandigheden.

Wat is gepolierd beton?

Gepolierd versus gepolijst beton

Gepolierd beton mag zeker niet verward worden met gepolijst beton, want de twee verschillen sterk van elkaar. Gepolierd beton – dat ook wel polybeton of gevlinderd beton wordt genoemd – wordt bekomen door het beton tijdens het uitharden te bewerken met metalen gereedschap. Polijsten, daarentegen, wordt pas gedaan wanneer het beton reeds is uitgehard. Er wordt dus sowieso een laagje (ongeveer 3 mm) van het beton weggenomen. Dat gebeurt met diamantschijven. Het resultaat is een gespikkeld oppervlak waarop de zandkorrels en steentjes zichtbaar zijn.

Samenstelling

Beton is samengesteld uit water, zand, cement en grof granulaat grind (of kalksteen, of porfier, of …), meestal aangevuld met hulpstoffen (bijvoorbeeld een superplastificeerder). Eventueel kan daar ook nog een kleurpigment aan worden toegevoegd (zie verder).
Beton dat over een goeie samenstelling beschikt – met onder andere een correcte verhouding tussen de bestanddelen – ontvangt het BENOR-keurmerk. Naast een interne kwaliteitscontrole heeft stortklaar beton met het BENOR-keurmerk ook steeds een onafhankelijke (externe) keuring ondergaan. Het voldoet aan de normen voor duurzaamheid, verwerkbaarheid en sterkte.

Eigenschappen

Grotendeels naadloos

Een belangrijke eigenschap van gepolierd beton is dat het grotendeels naadloos is. Volledig naadloos is in theorie mogelijk, maar wordt in de praktijk enkel gedaan bij indus­triële toepassingen en bij binnengebruik. Om bij buitentoepassingen het risico op scheur- en barstvorming te verkleinen, moeten er namelijk krimpvoegen worden voorzien. Waar en hoeveel krimpvoegen er precies moeten zijn, is afhankelijk van de vorm en de oppervlakte van het beton. Het moet in vlakken worden geslepen die zo vierkant mogelijk zijn, zo worden de spanningen in het materiaal verlaagd. Verder wordt er steeds gezaagd op de hoek van een betonvlak en aan de hoeken van een woning of putdeksel.
Daarnaast is de mate van naadloosheid deels afhankelijk van het type wapening dat wordt gebruikt. Hoe zwaarder die wapening is, hoe groter de mogelijke afmetingen. Die afmetingen zijn echter niet eindeloos. De voegafstand is idealiter niet groter dan 4 à 5 m. Het is dan ook aangewezen om vooraf een voegenplan te maken, waarbij het oppervlak wordt opgedeeld in velden van maximaal 15 à 20 m².

Slijtvast

In principe is gepolierd beton net zo slijtvast als een verharding in bijvoorbeeld natuursteen. Maar met de jaren gaat de toplaag van beton sowieso verweren. Bovendien kan beton niet goed tegen zuren. Ook regen is door luchtvervuiling enigszins zuur en zal op termijn het uitzicht van het betonoppervlak doen veranderen.
Wanneer een deel van de verharding overkapt is, is het mogelijk dat het gepolierd beton onder de overkapping trager gaat verweren, met een kleurverschil tot gevolg.

Aantrekkelijke prijs

Een van de belangrijkste redenen waarom klanten kiezen voor gepolierd beton is omdat het qua prijs-kwaliteit een interessante verharding is. In de prijs zit er sowieso een deel vaste kosten (de werkuren, het huren en het gebruiken van de betonpomp en -mixer), maar verder is het kostenplaatje grotendeels afhankelijk van de oppervlakte en het aantal lopende meters betonbekisting.

Schade niet onzichtbaar te herstellen

Een nadeel van gepolierd beton is dat eventuele schade of een barst moeilijk of zelfs niet onzichtbaar kan worden hersteld. In de meeste gevallen is het dan ook beter om geen herstelpoging te ondernemen, want dat zou nog meer kunnen opvallen dan de barst of scheur op zich.

Scheuren en barsten vermijden
Maatregelen
Bij het plaatsen van gepolierd beton worden steeds verschillende maatregelen getroffen om eventuele schade zo goed als mogelijk te vermijden. Er zijn de vaste ingrepen, zoals het voorzien van krimpvoegen, maar er kunnen ook nog andere zaken worden gedaan. Zo kiezen sommige plaatsers ervoor om nog extra vezels, die meer stevigheid creëren, toe te voegen aan het beton. Kunststofvezels, bijvoorbeeld, kunnen krimpscheuren helpen voorkomen tijdens de verharding en dragen zo onrechtstreeks bij tot de uiteindelijke duurzaamheid en sterkte van het beton. Ook staalvezels zijn effectieve wapeningsvezels, maar zijn niet geschikt voor tuinpaden, terrassen, zwembaden ... Het is wel belangrijk om te weten dat het BENOR-keurmerk vervalt door toevoeging van vezels.
Verder kan naast krimpvoegen ook extra wapening worden voorzien op die plekken waarvan de ervaring leert dat ze gevoelig zijn voor barsten en scheuren. Maar jammer genoeg zijn geen enkele van die maatregelen onfeilbaar. Ondanks alles is er steeds (een minimale) kans op schade.
Geen certificaat
Aangezien het bij eventuele schade erg moeilijk is om te bepalen wat de precieuze oorzaak is, bestaan er dan ook geen certificaten of keurmerken voor de afgewerkte vloer. Er kan geen staal worden genomen van het beton om te analyseren en zo (juridisch) uit te klaren waar het precies is fout gelopen. Bovendien zijn er heel wat verschillende factoren die een rol kunnen spelen in het al dan niet slagen van een polybeton.
Bij het bestellen van het beton moet zeker aan de betoncentrale worden gemeld dat het een buitentoepassing betreft, zodat de betonsamenstelling hierop kan worden afgestemd.

toepassing in de tuin

Terrassen en opritten

Gepolierd beton wordt voornamelijk ingezet als verharding, zoals een terras of oprit. Er zijn geen extra maatregelen nodig om de belasting van bijvoorbeeld een wagen op te vangen, want beton wordt sowieso voorzien van een wapening. Beton dat verhardt, gaat immers krimpen en de stalen wapening – samen met de krimpvoegen – dient om die krimp op te vangen. Tegelijkertijd vangt de wapening bij belasting de trekkrachten in het beton op.
Daardoor wordt bij residentiële toepassingen meestal geen onderscheid gemaakt tussen terrassen en opritten, beide krijgen een wapening die zwaar genoeg is. Een nuttige voorzorgsmaatregel is wel om een iets dikkere laag beton en extra wapening te voorzien in zones die kunnen afbreken. Tevens worden bij opritten – op die plekken waar mogelijk over de hoeken van het gepolierd beton zal worden gereden – beschermende metalen profiel voorzien om de mechanische belasting op die hoeken op te vangen.

Zwembaden en vijvers

Gepolierd beton kan in principe ook naast waterpartijen zoals zwembaden en vijvers worden gebruikt. Dergelijke toepassing is wel iets minder aangewezen, aangezien water ervoor zou kunnen zorgen dat het beton iets sneller gaat verweren. Het is dan ook belangrijk om klanten goed te informeren over de effecten van water op gepolierd beton.
Beton is op zich (vanaf een bepaalde dikte) wel waterdicht, maar is poreus en neemt dus water op. Daarom kan het helpen om gepolierd beton dat naast water wordt gebruikt te gaan impregneren. Die impregnatie zorgt ervoor dat het beton heel wat minder water gaat opnemen. De behandeling wordt bij voorkeur wel jaarlijks of tweejaarlijks herhaald.

Trappen

Door gebruik te maken van een metalen profiel kan gepolierd beton ook verwerkt worden in trappen. Dat profiel maakt dan de optrede van de trap, de trede zelf wordt in beton gegoten. Bovendien kan dankzij het metalen profiel gemakkelijker ledverlichting worden geïnstalleerd in de trap.

Ontwerp

Stijl

Gepolierd beton leent zich het best voor gebruik in moderne tuinen, want daar komen de grote vlakken het best tot hun recht. Bovendien kunnen bij die moderne stijl de naden uit de woning – wanneer voor de vloer binnen ook beton is gebruikt – eventueel worden doorgetrokken naar de tuin. De naden zijn dan niet langer storend, maar versterken daarentegen de stijl.

Kleurmogelijkheden

Voor het kleuren van beton zijn er heel wat mogelijkheden, want er kunnen verschillende soorten pigmenten worden toegevoegd. De kleurstoffen die het meest worden toegepast zijn minerale pigmenten. Ijzeroxides geven gele, rode, grijze en zwarte tinten. Door te mengen kunnen oranje, beige en bruine kleuren worden gemaakt. Grijze en rode kleurstoffen zijn het goedkoopst en worden bijgevolg het meest toegepast. Door andere metaaloxides – zoals chroom-, titanium- en cobaltaluminiumoxides – te gebruiken, kunnen bijvoorbeeld groen, wit en blauw worden gemaakt. Die zijn wel een stuk duurder.
Bij binnenvloeren wordt enkel de toplaag (enkele millimeters dik) ingekleurd. Dat gebeurt door het instrooien van een mengsel van zand, cement en pigment tijdens het polieren. In een buitenomgeving is de kans echter groot dat die toplaag nadien afschilfert. Daarom is kleuring in de massa meer aangewezen. De dosering daarvoor bedraagt maximaal 5% van de cementmassa.
In veel gevallen wordt nog steeds geopteerd voor standaard grijs of een antracietkleur. Dat komt mede omdat de kleur na verloop van tijd onvermijdelijk gaat vervagen. De oorzaken daarvan zijn meestal vervuiling, mosgroei, kalkuitslag, enz. Ook verwering van het oppervlak (onder andere door zure regen) leidt ertoe dat het licht meer verstrooid wordt, waardoor de kleur aan intensiteit moet inboeten.

Verharden in stukken

Om het probleem van de maximale afmeting van beton op te vangen, kan het ook een oplossing zijn om de betonvlakken niet volledig aaneen te schakelen, maar om tussenin grindstroken te voorzien. Die grindstroken verlichten niet alleen het beeld van de tuin, ze zorgen ook voor een betere insijpeling van water in de bodem (water kan immers gemakkelijk infiltreren in grind).
De manier waarop de stroken worden aangelegd, varieert van situatie tot situatie. Afhankelijk van wat in dat geval het efficiëntst is, kan uit een van twee mogelijke werkwijzes worden gekozen. Ofwel worden de stukken apart bekist en in beton gegoten, ofwel wordt het beton in een stuk gegoten en worden de uitsparingen voor grind er daarna uitgeslepen.

Plaatsing

Ondergrond

Vooraleer het beton kan worden gestort, moet worden gecontroleerd of de ondergrond voldoende stabiel is en geen verzakkingen zal veroorzaken. Een verzakking zorgt immers voor spanningen in het beton, en dat leidt sowieso tot een barst. Verder moet de ondergrond zo vlak mogelijk zijn en moet de dikte van het beton ongeveer overal gelijk zijn.

Plassen vermijden

Bij grotere oppervlakken is het mogelijk dat er plassen blijven staan op het beton. Dat kan vermeden door een lichte helling te voorzien. Vooraf wordt idealiter ook bekeken of afstromend regenwater moet worden afgevoerd, bijvoorbeeld via een ingegraven draineerbuis.

Randbescherming

Een betonvloer wordt gestort in een bekisting, die ofwel vast is, ofwel na uitvoering wordt weggenomen. Bij het ontkisten is het echter mogelijk dat de randen van het beton beschadigd raken. Daarom wordt meer en meer gebruikgemaakt van metalen profielen die achteraf niet moeten worden verwijderd. Bij dergelijke methode is de bekisting rechtlijniger en zijn de randen beschermd.

Handelingen

Eens het beton is gestort, wordt het oppervlak eerst geëffend met een aluminium afreibalk. De kleine oneffenheden die daarna nog overblijven, worden eruit gehaald door voor een eerste keer te gaan polieren. Dat polieren gebeurt met een betonvlinder en begint vanaf het ogenblik dat het beton kan worden bewandeld.
Daarna wordt het beton verder gepolierd met afwerkmessen. Om met die messen te kunnen werken, is heel wat ervaring en vakkennis vereist. Door de grote invloed van de weersomstandigheden (zie verder) bestaat er immers geen eenduidige theorie om te weten wanneer je als plaatser een bepaalde handeling precies moet uitvoeren.
In tegenstelling tot binnenvloeren moet niet geprobeerd worden het oppervlak te polieren tot het glanst, want die glans verdwijnt toch sowieso mettertijd. Daarom spreekt men soms van ‘halfpolieren’. Tijdens het polieren moet zoveel mogelijk worden vermeden dat het oppervlak opnieuw nat wordt, want dat is slecht voor de duurzaamheid.
Verder is het belangrijk om voldoende mankracht te voorzien, want het polieren dient te gebeuren volgens de snelheid waarmee het beton uithardt. Bovendien moet het gepolierd beton aan het einde van de werkdag volledig afgewerkt zijn, want eens het beton hard is kunnen er geen aanpassingen meer gebeuren.

Invloed van weersomstandigheden

De weersomstandigheden zijn in grote mate doorslaggevend voor de uithardsnelheid van het beton. Bijvoorbeeld, als de zon ook maar even op het beton schijnt, kan de plaatsing ‘s avonds één tot wel drie uur sneller afgerond zijn dan wanneer er helemaal geen zon is.
Maar werken in felle zon wordt best vermeden. Droogt het beton aan het oppervlak te snel uit, dan krimpt het immers vooraleer het voldoende sterkte heeft kunnen ontwikkelen. Scheuren zijn dan onvermijdelijk. Bovendien heeft het verlies van vocht als gevolg dat het cement in de bovenlaag niet kan binden. Het resultaat is een stoffig en minder duurzaam betonoppervlak.
Om een gelijkaardige reden is veel wind eveneens geen goed idee, want de wind zal ervoor zorgen dat het beton aan de oppervlakte sneller droogt dan het materiaal dat eronder zit.
Verder zijn regen en vorst absoluut uit den boze bij het plaatsen van gepolierd beton. De ideale buitentemperatuur bedraagt tussen de 5 °C en 20 °C. Maar van zodra de temperatuur onder de 10 °C zakt, wordt er gewerkt met een cement die iets sneller bindt.

Afwerking

Na het polieren zit er nog steeds water in het beton. Dat is nodig, want zo gaat het cement langer werken en blijft het beton ook langer uitharden. Op die manier wordt het beton sterker en verkleint het risico op scheur- en barstvorming. Daarom wordt het gepolierd beton steeds afgewerkt met een nabehandelingsproduct of curing compound om de toplaag af te sluiten (en het water binnen te houden).
Het nadeel van dat product is dat het vrij kleverig is, en dus ook niet meteen verdwijnt van de toplaag. Bovendien heeft het product meestal een wittige kleur om beter te zien welke zones nog moeten worden behandeld. Tot een half jaar na het plaatsen kan de afwerkingslaag zichtbaar blijven als wolkvorming op het beton.

Na het plaatsen

De dag na het polieren (en in sommige gevallen bij voorkeur nog de dag zelf) moeten ook nog krimpvoegen in het beton worden geslepen. In de eerste plaats gebeurt dat op de cruciale plekken, dus daar waar de ervaring leert dat het beton zal willen gaan barsten (zoals op de hoeken van een woning of nabij een putdeksel). Er wordt natuurlijk wel getracht om alles zo esthetisch mogelijk af te werken, onder andere door de voegen op te vullen met een siliconen bandje.
De druksterkte van beton is conventioneel de druksterkte die na 28 dagen proefondervindelijk wordt gemeten). Na een zevental dagen heeft beton echter reeds 60% tot wel 70% van zijn uiteindelijke sterkte behaald. De allerlaatste sterkteontwikkeling verloopt met andere woorden erg traag. Dat is ook de reden waarom gepolierd beton reeds op de dag van het plaatsen mag worden betreden, maar dat langer moet worden gewacht met een zware belasting zoals een wagen. Om een wagen te dragen heeft (een correct gewapend) beton zijn volle sterkte nodig, dus idealiter wordt daarmee minimum 21 dagen – en bij voorkeur zelfs 28 dagen – gewacht.

Welk percentage van de tuin mag worden verhard?
Bij het ontwerpen en aanleggen van een tuin is het natuurlijk cruciaal om te weten welk percentage van de grond precies mag worden verhard. Daarvoor bestaat er echter niet echt een standaardregel, alles hangt grotendeels af van de gemeentelijke voorschriften en/of de verkavelingsvoorschriften. In de meeste gevallen laat de toegelaten oppervlakte zich beperken tot 100 m².

Onderhoud

Alledaags onderhoud

In principe vraagt gepolierd beton weinig onderhoud. Na de winter kan er wel, zeker op de plaatsen waar er weinig zon is, wat groenaanslag zijn. Die aanslag kan echter gemakkelijk worden verwijderd, zeker als men het beton op regelmatige basis eens proper wrijft met een zachte borstel. Dat onderhoud gebeurt idealiter nadat het een dag goed geregend heeft, want dan is het beton goed ingeweekt. Groenaanslag kan ook worden verwijderd door het beton enkele dagen voor het regent te vernevelen met een (ecologisch) antimosproduct.

Opfrissen door te polijsten

Na verloop van tijd gaat gepolierd beton echter sowieso verweren. Het oppervlak wordt ruwer en poreuzer, waardoor vuil en algen zich gemakkelijk kunnen vastzetten. Het onderhoud wordt dan ook moeilijker. Dan kan eventueel worden overwogen om gepolierd beton na die tijd te polijsten, zodat het oppervlak opnieuw vlak staat.

Met dank aan Febelcem, Monosol, Olivier Construct en Tuinen Oost