Zo help je zieke bomen
Bomen hebben soms ziektes of plagen waarmee ze te kampen hebben. Dat is niet alleen een probleem voor je boom, maar kan zware gevolgen hebben voor de hele tuin. Je grijpt dus beter zo snel mogelijk in wanneer je bomen zich maar pips voelen. We stippen de vaakst voorkomende gezondheidsproblemen aan en wat je eraan kan doen.
Vaak voorkomende problemen
Bomen zijn majestueuze biologische systemen die ons soms doen vergeten dat ze een behoorlijk gevoelig kantje hebben. In de correcte habitat en met de juiste omgevingsfactoren kunnen ze floreren en zijn ze echte eyecatchers. Om nog maar te zwijgen van de meerwaarde die ze brengen op het vlak van biodiversiteit in je tuin. Maar eens ze iets onder de leden hebben, is actie vereist. We stippen enkele vaak voorkomende problemen aan.
Tip
Let wel, de ene boomsoort is gevoeliger aan bepaalde problemen dan de andere! Dat houdt in dat je bij de ene soort sneller of specifieker zal moeten ingrijpen dan bij de andere.
Omgevingsproblemen
Droogte
De afgelopen jaren kregen we er al vaker mee te kampen: opeenvolgende periodes zonder regen, al dan niet gecombineerd met hitte. Watervoorraden geraken uitgeput en het beetje regen dat valt, verdampt al snel. Je bomen worden dorstig, en vertonen tekenen dat ze in moeilijkheden zitten.
Symptomen
Topsterfte, bruin verkleurende coniferen en dennenbomen, opgekrulde, kleiner wordende of afvallende bladeren, vroegtijdige bloei of het afwerpen van vruchten zijn stuk voor stuk indicaties dat je boom dorst heeft.
Oplossingen
Uiteraard water geven. Giet liever grote hoeveelheden in één keer dan kleine beetjes en doe dit 's avonds of 's ochtends zodat zo weinig mogelijk vocht verdampt.
Daarnaast kan je nog enkele maatregelen treffen om bomen met droogtestress te helpen. Zo kan je een laag bladeren, stro of mulch rond de stam leggen. Dit zorgt ervoor dat het water gevangen blijft onder de strooilaag en voorkomt dat uitdrogende zonnestralen de bodem kunnen bereiken. De bodemtemperatuur blijft constant en watersnoepend onkruid krijgt geen kans. Bij erg lange droogtes kan je je bomen beschermen met schaduwdoeken en kan je een druppelslang installeren aan de voeten van je boom.
Natte voeten
Ook het omgekeerde gebeurt. Te veel regen en een oververzadigde grond zijn nefast voor je bomen. Het teveel aan water zorgt ervoor dat de wortels geen zuurstof meer krijgen en gaan rotten. Daardoor kan de plant geen voedingsstoffen en - ironisch genoeg - te weinig water opnemen.
Symptomen
Slappe en geel verkleurde bladeren, bruine randen en bladverlies. Bij droogte zie je schade vanaf de buitenkant van het bladerdek naar binnen keren, bij een te natte situatie verspreidt de schade zich vanuit het hart van de kroon naar buiten. Aan de bodem zijn soms mos en schimmels zichtbaar.
Oplossingen
Drainage is hier een sleutelwoord. Overtollig water moet afgevoerd kunnen worden en zuurstof moet tot bij de wortels geraken. Dat kan je zelf proberen door met een grondboor kanalen tot aan de wortels te maken en die dan te vullen met grind, grit of zand, voor een betere doorlaatbaarheid. Ook de grond rakelen of spitten kan helpen. In erge gevallen moet een professional grondwerken uitvoeren.
Bij een tuin waar je een duidelijke afloop hebt, kan je sleuven graven rond de boom zodat het water langs daar passeert. Ook een zeil om je bomen tegen overtollige regen te beschermen, kan helpen.
Dichtgeslagen bodem
Bovenstaande problemen vormen vooral een bedreiging als de bodem verdicht is. De wortels van je boom kunnen niets meer opnemen en ze kunnen ook geen kant uit om elders water, voedingsstoffen en houvast te vinden. Rotte of verdroogde wortels zijn de doodsteek voor bomen.
Symptomen
Afhangende, verkleurde en kleine bladeren, bladverlies, gestopte groei. Schimmel en rot, gescheurde of loslatende schors.
Oplossingen
Er moet lucht in de bodem kunnen en de waterhuishouding moet hersteld worden. Je kan dus rakelen/spitten en bodemverbeteraar vermengen onder je grond. Met een grondboor breng je kanalen aan die je kan vullen met grind, zand en/of meststof. Beperk betreding van de grond rond je bomen, zeker als dat met voertuigen of zwaar materiaal zou zijn.
Krijg je het probleem niet zelf opgelost, dan zal je professionals moeten inschakelen die machinaal lucht injecteren, grondbemaling doen etc.
Verkeerde standplaats
Voor je bomen plant, ga je beter altijd na wat de ideale standplaats is van een bepaalde boomsoort. Denk ook vooruit, het is de bedoeling dat die boom er tot in de eeuwigheid blijft staan, niet voor een schamele vijf jaar. Elke boom heeft specifieke noden met betrekking tot bodem, standplaats, windrichting, aanplanthoogte, aanplantdatum etc. Is hier niet aan voldaan, dan wordt de boom ziek.
Houd rekening met de kroonprojectie als je werken wil uitvoeren in de buurt van een boom. Vermijd de zone die gemarkeerd wordt door de buitenrand van de kroon loodrecht op de bodem te projecteren. Je laat de grond daarbinnen beter ongemoeid omdat de wortels van de boom tot dat punt reiken, vaak zelfs nog wat verder daarbuiten.
Microbelagers
Dat gaat van soorteigen predatoren (bijvoorbeeld spintkevers, takluizen, mineermot, enz.) tot bacteriën, virussen en schimmelaantastingen. De meeste zaken die een boom kunnen belagen, krijgen voet aan wal doordat de boom niet alles uit de grond/bodem krijgt die hij zou moeten krijgen. Een grondige determinatie en analyse leiden hier tot de oplossing. Bij twijfel over een diagnose en aanpak, raadpleeg je dus beter een boomverzorger.
Ziektes
We stippen enkele vaak voorkomende ziektes aan.
Bladvlekkenziekte
Bladvlekkenziekte wordt veroorzaakt door verschillende soorten schimmels of bacteriën die via vocht en wind worden verspreid. Symptomen zijn donkere, vaak ronde vlekken op bladeren, die kunnen samensmelten en bladval veroorzaken. Bij zware aantasting verzwakt de boom doordat hij minder kan fotosynthetiseren.
Help je boom door afgevallen blad op te ruimen, de luchtcirculatie te verbeteren en een fungicidebehandeling te geven.
Echte meeldauw
Echte meeldauw is een schimmelziekte die vaak voorkomt bij bomen en wordt veroorzaakt door verschillende meeldauwschimmels. De infectie verspreidt zich vooral bij warm, vochtig weer en toont zich als een witte poederige laag op bladeren en jonge scheuten. Andere symptomen zijn witte vlekken, krullende bladeren en groeivertraging. Zware aantasting kan leiden tot bladverlies, groeivertraging en in sommige gevallen zelfs het afsterven van de boom.
Bestrijding gebeurt door aangetaste bladeren te verwijderen en eventueel met schimmelwerende middelen te behandelen.
Essentaksterfte
Essentaksterfte wordt veroorzaakt door een schimmel die via sporen op afgevallen bladeren en takken terecht komt. Jonge scheuten verwelken en sterven af, waardoor de takken van je boom kaal en bros worden. Kenmerkende symptomen zijn bruine verkleuring van bladstelen en afgestorven kroon- en zijtakken. De ziekte komt voornamelijk voor bij essen en komt zo aan haar naam.
Jonge aangetaste bomen sterven vrijwel altijd en verwijder je dus beter. Bij oudere essen veroorzaakt de ziekte dood hout in de kroon en raakt het aanzicht van de boom vaak permanent aangetast. Ze kunnen het overleven, maar soms leidt de aangetaste kroon tot verzwakking en sterft de boom alsnog.
Bacterievuur of perenvuur
Bacterievuur wordt veroorzaakt door een bacterie die vooral appel- en perenbomen aantast. De ziekte verspreidt zich via insecten, vogels, regen of ongewassen snoeigereedschap. Symptomen zijn zwart verkleurde bloesems, verwelkte scheuten en een verbrande aanblik van de boom. Druppels wit tot geelwit bacterieslijm zijn zichtbaar aan bladsteeltjes en scheuten. Er is een roodbruine, gevlamde verkleuring van de bast.
Genezing bestaat uit het verwijderen van aangetast hout. Neem een ruime marge! Verbrand aangetast hout en ontsmet je snoeigereedschap. Zorg ervoor dat je dit snel aanpakt want perenvuur kan zich snel verspreiden door je boomgaard of fruitbomen.
Iepenziekte
Iepenziekte wordt veroorzaakt door een schimmel die meereist op iepenspintkevers. De schimmel verstopt de sapstromen, waardoor takken verwelken en de boom uiteindelijk sterft. Symptomen zijn plotselinge bladverkleuring, verwelking en afsterven van takken. De ziekte kan zich ook verspreiden via wortelcontact tussen zieke en gezonde bomen.
Bestrijding gebeurt door besmet hout te verwijderen en soms door het enten van resistente iepensoorten.
Roetschorsziekte
Roetschorsziekte wordt veroorzaakt door een schimmel die voornamelijk esdoorns aantast. De ziekte ontstaat dikwijls na langdurige droogte en verzwakt de bast, die zwart en roetachtig verkleurt. Symptomen zijn afbladderende schors, zwart poederig schimmelweefsel en afstervende takken.
Een geïnfecteerde boom sterft meestal binnen een jaar helemaal af.
Kastanjebloedingsziekte
Kastanjebloedingsziekte wordt veroorzaakt door een bacterie. Ze leidt tot donkere vochtige plekken op de stam van paardenkastanjebomen, waar roodbruin “bloedend” vocht uit loopt. Symptomen zijn verkleuring van bast, bladverwelking en taksterfte.
De aantasting kan worden beperkt zodat de boom kan herstellen. Dit kan onder andere door middel van warmtebehandelingen, waarbij de aangetaste delen van de boom worden verwarmd om de bacterie te doden, en door het boosten van de algehele gezondheid van de boom.
Boomkanker
Boomkanker is een verzamelnaam voor ziektes die worden veroorzaakt door schimmels of bacteriën die de boom binnendringen via wonden in bast of takken. De infectie tast het cambium aan, waardoor ingezonken, dode plekken in de bast ontstaan. Symptomen zijn scheuren, verkleuring en ingezonken plekken op de stam of takken, vaak met afstervende delen boven de aantasting. Boomkanker treft alle soorten, maar bepaalde zijn er wel veel gevoeliger voor dan andere.
Genezing bestaat uit het wegsnijden van aangetast weefsel tot in het gezonde hout en het bevorderen van een goede boomgezondheid. Als de aantasting te ver is gevorderd of als de boom heel jong is, kan de afloop negatiever zijn.
Parasieten
Deze bestaan zowel in dierlijke als in plantaardige vorm. Niet elke parasiet is dodelijk voor de boom, maar gezond is het niet. Bovendien kunnen sommige parasieten ook een gevaar vormen voor jou, de omgeving en je andere planten.
Bladvretende rupsen (o.a. eikenprocessierups, spinselmotten, mineermot)
Rupsen voeden zich met bladeren van bomen, vaak in grote hoeveelheden. Bij massale kaalvraat kan je boom ernstig verzwakken en vatbaarder worden voor andere ziekten omdat deze niet meer aan fotosynthese kan doen.
Symptomen zijn kaalgevreten takken, spinselnesten en in het geval van de eikenprocessierups ook gezondheidsklachten bij mensen (uitslag en jeuk).
Bestrijding gebeurt door biologische middelen zoals feromoonvallen, het wegzuigen van nesten of door natuurlijke vijanden zoals vogels aan te trekken.
Bladluizen
Bladluizen zijn kleine sapzuigende insecten die zich snel in kolonies op bladeren en jonge scheuten vestigen. Ze veroorzaken schade door het onttrekken van plantensappen en door het uitscheiden van honingdauw.
Symptomen zijn krullende bladeren, groeivertraging en plakkerige oppervlakken waarop vaak roetdauwschimmel groeit.
Bestrijding kan met natuurlijke vijanden (zoals lieveheersbeestjes), waterwassingen of in ernstige gevallen insecticiden.
Torren en kevers
Deze kleine diertjes maken gangen en leggen hun eitjes in de bast, waarna de larven verder feesten in het hout en cambium. Dit verstoort de sapstroom en verzwakt of doodt takken en hele bomen. Symptomen zijn boorgaatjes, zaagselachtige uitwerpselen, uitvloeiend hars en afstervende takken.
Bestrijding bestaat vooral uit vroegtijdige detectie en het verwijderen of vernietigen van aangetast hout. Met feromoonvallen wordt ook succes geboekt.
Spintmijten
Spintmijten zijn microscopisch kleine mijten die bladcellen leegzuigen, vooral in warme en droge omstandigheden. Ze veroorzaken vlekkerige verkleuringen en een doffe uitstraling van bladeren. Symptomen zijn kleine gele of bruine stipjes, fijne spinsels en vroegtijdige bladval.
Bestrijding kan door de luchtvochtigheid te verhogen of door natuurlijke vijanden zoals roofmijten in te zetten.
Maretak
Maretak is een halfparasitaire plant die water en mineralen onttrekt aan bomen - vooral populieren, appelbomen en lindes. Bij zware aantasting verzwakt de boom, omdat de maretak ook bladsterfte veroorzaakt en de boom moeilijk kan fotosynthetiseren. Symptomen zijn groene bollen in de kruin, verminderde groei en vroegtijdige taksterfte.
Verwijderen gebeurt door maretak en aangetaste takken weg te snoeien.
Hulp inroepen
Boomverzorgers zijn experts die veilig en met respect voor de boom te werk gaan tijdens het planten, snoeien en onderhouden. Als je op tijd hun professionalisme inschakelt, kan het je veel tijd en werk besparen én je boom redden.
Certificering
De zoektocht naar een boomverzorger start je bij de lijst met ETW- of ETT-gecertificeerden. Die kan je raadplegen op de website www.bomenbeterbeheren.org of via de European Arboricultural Council.
