Hoe snoei je fruitbomen?

Bomen zijn waardevol en onmisbaar in je tuin. Ze zorgen voor verrijking en schaduw. Fruitbomen voegen ook nog eens eigen voedselbronnen toe. Net als de andere planten in je tuin, zijn ook fruitbomen onderhevig aan een periodieke snoeibeurt. We leggen uit hoe je daaraan begint en wat je zeker moet vermijden.

 

Algemene principes

Waarom moet je fruitbomen snoeien?

Heb je fruitbomen geplant in je tuin? Dan doe je dat waarschijnlijk voor een rijke opbrengst. Om een goede oogst van je appels, peren, kersen, perziken, ... te waarborgen is een periodieke snoei van belang. Je wilt immers dat de fruitbomen hun energie steken in de groei van hun vruchten. In dat opzicht is een gecontroleerde snoei onmisbaar.

Je zorgt ervoor dat de boom zijn vorm behoudt, dat de kroon genoeg licht krijgt en dat de takken niet gaan kruisen of ziek worden. Daardoor wordt de boom steviger en vitaler, en reduceer je de kans op schimmels en andere plagen en ziektes tot een minimum. Dat bevordert alleen maar je opbrengst. Als je dode, rotte of zieke takken laat hangen, zullen ze vanzelf afbreken. Als je dat laat gebeuren, dan zal de boom uiteindelijk ten onder gaan aan ziekten of schimmels.

Ook voor de omliggende flora

Bomen geven schaduw, maar als je ze jaar na jaar laat groeien, zullen de planten of het gras eronder onvoldoende zuurstof en licht krijgen, wat de kans op schimmelvorming vergroot. Daarom is het belangrijk om je bomen niet te veel dicht te laten groeien.

Wanneer snoei je welke boom?

Wanneer je een fruitboom snoeit, hangt af van de boomsoort en de tijd van het jaar (en uiteraard de weersomstandigheden). Over het algemeen vindt de snoei plaats in de zomer of het vroege voorjaar. Zoals voor alle snoeiwerken geldt hier ook: snoei niet wanneer het vriest of te nat is.

Wat doe je met pitvruchtbomen?

Onder pitvruchtbomen verstaan we, logischerwijs, de bomen die pitvruchten dragen, zoals appelbomen, perenbomen en pruimenbomen. Het einde van de winter (februari/begin maart) is de ideale periode om deze fruitbomen te snoeien. Alle bladeren zijn afgevallen, dus je kan het takkengestel mooi zien én de sapstroom ligt stil. Dit is het ideale moment om dode en zieke takken te verwijderen, de kroon te verlichten en kruisende takken weg te pakken.

Je doet dit het best zo dicht mogelijk tegen de lente om de snoeiwonden zo snel mogelijk te laten genezen. Dat gebeurt namelijk sneller net voor de boom uitschiet, wat het risico op plagen en ziektes minimaliseert. Snoeien bevordert de bloei; daarmee wordt de groei van nieuwe scheuten gestimuleerd. Waterloten of waterscheuten (recht opstaande dunne takken) haal je dan weer weg aan het begin van de zomer.

Tip
Denk eraan dat er wel wat rek zit op de aangewezen snoeiperiode. We spreken over de late winter, maar met de natte en relatief warme winters, kan de ideale snoeiperiode wat vroeger uitvallen dan eind februari/begin maart.

Wat doe je met steenvruchtbomen?

Steenvruchtbomen, zoals een kerselaar of een perzikboom, zijn gevoeliger voor plagen en ziektes dan pitvruchtbomen. Dergelijke fruitbomen snoei je dus beter niet in de winter, maar wel wanneer het wat warmer is, in het latere voorjaar of de late zomer. Dit gebeurt het best na de bloei (doorgaans in april/mei) of na de oogstperiode (in de late zomer, eind augustus/begin september).

Let op!
Snoei je fruitbomen niet tijdens de herfstmaanden, wanneer de bladeren van kleur veranderen. Dit is het moment dat de bomen voedingsstoffen naar de wortels transporteren. Als je dan snoeit, verzwak je de boom.

Welk gereedschap heb je nodig?

Een manuele snoeischaar is meestal voldoende om dunne takken en waterloten aan te pakken. Heeft je boom een aantal takken van enkele centimeters die elkaar beginnen kruisen? Dan haal je er de takkenschaar bij. Moet je snoeien op hoogte? Overweeg dan een telescopische takkenschaar.

Ga je echt radicaal terugsnoeien en de dikke takken aanpakken? Dan haal je beter de kettingzaag van stal. Uiteraard kun je je ook uit de slag trekken met een manuele takkenzaag als je liever wat meer arbeid levert. Een elektrisch aangedreven snoeizaag (eigenlijk een kleine kettingzaag) kan al voldoende hulp bieden als je liever elektrisch werkt. Zeker als je op hoogte werkt, is een kleiner zaagtoestel makkelijker te hanteren dan een kettingzaag.

Als je met een kettingzaag werkt, zorg dan dat je veilig werkt! Draag een veiligheidsbril en handschoenen. Ga je op hoogte werken? Zorg er dan voor dat je ladder in goede staat is en stabiel staat. Hier vind je meer veiligheidstips voor werken op hoogte.

 

Snoeien volgens leeftijd

Als we spreken over het snoeien van een boom, hebben we het enerzijds over een vormsnoei en anderzijds over een onderhoudssnoei. Een vormsnoei is vooral belangrijk bij jonge bomen, een onderhoudssnoei pas je dan weer toe bij volwassen bomen.

Jonge boom snoeien

Wanneer je een jonge fruitboom snoeit, richt je je op de vormsnoei vanuit de kroon. Vanaf het aanplanten kies je naast de centrale tak van de boom vier à vijf gesteltakken uit. Dit zijn dikkere, dragende takken. Idealiter bevinden deze zich op ongeveer dezelfde hoogte en groeien ze in een hoek van ongeveer 45° uit de stam. Je kunt de andere scheuten vanuit de stam wegsnoeien. 

Houd deze manier van snoeien een zestal jaren aan. Dan heeft de kroon doorgaans een ideale hoogte bereikt, en kan je spreken van een volwassen boom. Gedurende die zes jaren als jonge boom, snoei je in de winter de gesteltakken en de centrale tak terug tot ongeveer een derde.

Volwassen boom snoeien

Eens een fruitboom vijf à zes jaar oud is, spreek je dus van een volwassen of een volgroeide boom. Hoe ouder de boom, hoe minder intensief de vormsnoei hoort te zijn. Bij een volwassen fruitboom moet je vooral focussen op een onderhoudssnoei. En dat betekent vooral: uitdunnen. Je moet er hier voor zorgen dat de kroon niet te dicht wordt, want dat veroorzaakt een hogere vochtigheidsgraad en kan op termijn voor schimmels zorgen. 

Bij een onderhoudssnoei neem je kruisende en naar beneden of naar binnengroeiende takken weg, alsook het gros van de steil naar boven groeiende waterscheuten of waterloten. 

Oude boom snoeien

Merk je op dat de kroon te dicht, te breed of te groot wordt? Bestaat de oogst vooral uit kleinere vruchten dan die van de voorgaande jaren? Dan heeft je fruitboom een verjongingskuur nodig. Dat betekent dat je wat meer mag terugsnoeien bij het uitdunnen van de kroon. 

Verwijder overigens nooit meer dan een kwart van een levende kroon in één keer. Om een oude boom terug in vorm te krijgen zal je dus hoogstwaarschijnlijk de snoeiwerken over twee jaar moeten spreiden.

 

Snoeitips

Wanneer je een fruitboom snoeit is één ding, maar hoe je de klus aanpakt heeft uiteraard ook een grote invloed op je oogst. Hoe feller je terugsnoeit in de winter, hoe meer scheuten de boom zal aanmaken in de lente en de zomer. Enkele tips en tricks om de snoeiwerken tot een goed einde te brengen, gericht op een goede opbrengst én een gezonde boom.

Wees er vroeg bij

Hoe jonger een boom is, hoe sneller hij van zijn snoeiwonden geneest. Hoe jonger de scheuten die je verwijdert, hoe sneller de boom geneest. Snoei daarom de scheuten weg voordat ze verhouten, en de twijgen voordat ze tot takken uitgroeien. Net als bij alle planten, roept een sterke snoei een krachtigere reactie op dan een lichte snoei. Verwijder daarom nooit zomaar een gezonde, dikke tak bij volwassen bomen.

Dichtbij de knoppen

Snoei altijd tot enkele (2 à 3) millimeters van naar buiten gerichte knoppen (verdikkingen op de takken) aan. Als je te ver van deze knoppen snoeit, zal het hout uitdrogen. Op hout dat uitdroogt en doodgaat kunnen er uiteraard geen nieuwe scheuten groeien. Ga ook niet té dicht op de knop, want dan droogt de knop uit.

De knop waartegen je snoeit, zal sterk uitschieten in de richting waarnaar hij wijst. Zo kun je tevens bepalen in welke richting de scheuten groeien, en kun je een groei in de gewenste vorm zoveel mogelijk stimuleren.

Takken wegnemen

Verwijder de kruisende en naar binnen groeiende takken. Om de kroon kleiner te houden en de vorm te behouden, snoei je volledige takken zo dicht mogelijk bij de volgende zijtak of splitsende scheut in de gewenste richting af. De aangrenzende tak of scheut neemt dan de functie van de afgezaagde tak over. De bedoeling is dat deze overnemende tak ongeveer een derde zo dik is als de tak die wordt weggesnoeid.

Niet te dicht, niet te ver

Snoei nooit een tak helemaal vlak tegen de stam weg. Je loopt immers het risico dat je in het levende weefsel zaagt. Daardoor is een goede afsluiting van de snoeiwonde onmogelijk. Als je een korte stomp laat staan, dan wordt het overgroeien met nieuw weefsel (callusweefsel) belemmerd. Met andere woorden: de boom krijgt het moeilijk om de wonde te dichten, en schimmels krijgen vrij spel. 

Snoei een tak dus zo dicht mogelijk bij de takkraag weg - dit is de ringvormige verdikking waarbij de stam overgaat in de tak.

Grote takken afzagen

Wil je grote takken aanpakken? Bepaal dan eerst waar de tak uiteindelijk moet worden afgezaagd. Dit deel van de tak wordt de takkraag genoemd. Zorg ervoor dat je tijdens het zagen de schors niet losscheurt en voorkom dat de tak tijdens het zagen ongecontroleerd afbreekt. Verwijder dus vooraf het overtollige gewicht van de tak. Werk in fasen.

• Begin met zagen aan de onderzijde van de tak, op 10 tot 20 cm van de stam. Maak een zaagsnede van ongeveer één derde van de dikte van de tak.
• Zaag nu aan de bovenzijde van de tak, de tak volledig door, en wel op 5 tot 10 cm voorbij de eerste zaagsnede.
  De eerste zaagsnede voorkomt dat de schors tot aan de stam uitscheurt, wat lelijke wonden zou veroorzaken die moeilijk genezen.
• Zaag ten slotte het resterende stompje weg. Begin te zagen in de oksel, dat is net voorbij de takkraag. De zaagsnede dient ongeveer een hoek van 90° te hebben ten opzichte van de reeds verwijderde tak.

Aandacht voor de vorm

Zeker bij jonge bomen is het belangrijk om aandacht te hebben voor de vorm. De doorsnee fruitboom is gevormd als een soort piramide, met een stam, een centrale tak en tot vijf gesteltakken die zijdelings groeien. Zorg tijdens de snoei dat de gesteltakken ongeveer even hoog blijven liggen, en dat de centrale tak een twintigtal centimeter hoger ligt.

Wat met de waterloten?

Wie een appelboom heeft in zijn tuin, is ongetwijfeld vertrouwd met waterloten. Dit zijn de dunne takken die in veelvoud verticaal groeien. Op deze takken ontstaat geen bloesem, dus gaan er ook geen vruchten aan komen. Ze groeien echter snel en in grote aantallen en vergen daarom redelijk wat energie van de boom. Deze snoei je dus best terug, idealiter in het begin van de zomer.

Neem echter nooit alle waterloten weg. Laat er steeds een drietal staan. Dit is vooral nuttig bij bomen met een krachtige stam en dus een hoge sapdruk hebben, om de druk te verminderen.

Na de snoei

Bij alle fruitbomen geldt het volgende qua nazorg na de snoeiwerken: geef ze voldoende water. Zeker na een vorstperiode hebben ze hier nood aan, want bevroren grondwater kunnen ze niet opnemen. Het bewateren helpt bij het herstel van de boom en bevordert alleen maar de groei van nieuwe scheuten.

Je kunt de fruitbomen ook bemesten met een organische meststof. In je lokale tuincentrum vind je vast en zeker een meststof die specifiek is ontwikkeld om fruitbomen te voeden. Je kunt ook met een universele meststof te werk gaan. Eventueel kun je ook nog een laagje mulch of compost rond de stam strooien. Dit helpt om water vast te houden. Verhaksel de takken die je eventueel hebt gesnoeid klein en strooi de houtsnippers die je daarvan krijgt rond de boom.