Upgrade je atelier en maak zelf een schaafbank
De werkstukken in je atelier kan je schaven met een schaafmachine. Wil je echter je houtbewerking tot een hoger niveau tillen, dan kan je een schaafbank maken om je machine optimaal in te zetten. Op die manier kan je bijvoorbeeld niet alleen vlak, maar ook haaks werken. In dit artikel leggen we uit hoe je deze waardevolle toevoeging voor je atelier zelf kan maken.
De schaafmachine
Schaven
Een blokschaaf zal met behulp van de schaafbeitel een stuk hout wegnemen en het zo gladder, vlakker of dunner maken. Heb je een elektrische handschaafmachine in je atelier? Dan kan je dat werk nog een stuk sneller doen gaan.
Schaafmachine
Op de handschaafmachine zit een messenblok. De as draait snel rond, en hierop zitten twee of meer schaafbeitels - deze messen snijden het hout weg.
Wanneer je aan het werk gaat met je schaafmachine, vergeet je best je eigen veiligheid niet. Klem het hout goed vast en draag bescherming. Vervolgens stel je de schaaftafel - de zool van de machine - in op de juiste diepte. Met een constante beweging neem je nu de bovenste laag van het hout weg, zodat dit mooi glad wordt. Let wel, te veel hout in één keer weghalen is niet goed. Ga dus altijd voorzichtig en geduldig te werk.
Afname instellen
De machine heeft twee schaaftafels of zolen. De zool achteraan heeft een vaste hoogte, gelijk met de messen. Vooraan kan je de zool instellen met een draaiknop die je bovenaan de machine vindt. Hiermee regel je hoeveel millimeter hout de machine mag wegnemen.
TIP
In de handschaafmachine zit een schuifje waar de schaafresten die zich in de machine verzamelen telkens achterblijven. Gelukkig kan je hier je stofzuiger op aansluiten. Regelmatig leegmaken is dus de boodschap!
Gebruik
Wanneer je start met schaven, dan zet je het messenblok niet onmiddellijk tegen de rand van je werkstuk. Laat de as eerst op toeren komen, anders zal die het hout wegduwen. Om die reden klem je het werkstuk ook goed vast. Zo kan het niet terugslaan en vermijd je schade of ongelukken. Ook een stootblok kan in dit geval een oplossing bieden.
TIP
Vlak schaven is één ding. Maar je kan ook onder een hoek schaven. Daarvoor zijn er enkele sleuven in de voorste zool voorzien. Door de schaafmachine mooi op de hoek van je plank te plaatsen, kan je deze in een haal afnemen.
Houd tijdens het schaven de kabel in de gaten. Zorg dat die lang genoeg is en dat het nergens vast komt te zitten. Werk niet te snel. Zeker bij hardere houtsoorten zoals beuk en eik kan je machine vertragen en krijg je een machineslag, waardoor je hout niet volledig glad zal zijn.
Plaats tijdens het schaven je machine niet volledig recht op je werkstuk, maar houd ze wat zijdelings. De schaaf werkt namelijk net zoals een beitel. Zet je die recht op een werkstuk, dan kap je het hout weg. Als je echter in een zijwaartse beweging gaat snijden, dan krijg je mooie houtkrullen en een vlak resultaat.
Houd er rekening mee dat de as nog even blijft draaien nadat je de machine uitschakelt.
TIP
Zorg dat er geen metaal in het hout zit. Schroeven of nagels kunnen de messen van je schaafmachine zwaar beschadigen. Wil je de messen extra beschermen, leg dan ook steeds de handschaafmachine op haar zij of gebruik het rustvoetje.
Messen vervangen
De messen van de handschaafmachine slijten uiteraard bij gebruik. Wanneer ze vervangen moeten worden, kan je dit zelf aanpakken. Bij professionele machines worden de messen soms geslepen maar over het algemeen zijn het wegwerpmessen.
Om de messen te vervangen, moet je de stelschroeven of moeren waarmee ze in het messenblok zijn opgespannen, eerst losmaken. Met wat geduld, schuif je de messen zo uit de as. Een andere werkwijze is om eerst de volledige drukstrip te verwijderen en dan pas het mes hieruit te schuiven of duwen.
De messen hebben aan beide zijdes een snede. Je kan ze dus allemaal twee keer gebruiken door het mes om te draaien.
Let uiteraard goed op bij het vervangen, de messen zijn scherp! Ze zijn voorzien van een groef waardoor ze normaliter mooi op hun plaats schuiven en niet kunnen wegspringen. Denk eraan om het messenblok snel even schoon te maken voor je de messen en de drukstrip terugplaatst.
Span de stelschroeven vervolgens terug aan zodat alles goed vast zit. Controleer tot slot nog even of de messen mooi gelijk komen met de schaaftafel en vergeet uiteraard niet om het tweede mes te vervangen.
Schaafbank maken
Benodigdheden en ontwerp
Om de handschaafmachine om te vormen tot een tool waarmee je stationair kan schaven, heb je niet veel nodig: betonplex, draadstang, vleugelmoeren, vloten en wat schroeven. Meet eerst de zolen van de schaafmachine op en maak een schets van de schaafbank, op maat van je schaafmachine.
Let op deze voorwaarden: er moet voldoende steun zijn voor en achter het messenblok én de voorste zool moet lager liggen dan de achterste zool.
Voorwand
Plaats de machine op de voorwand. Positioneer ze in het midden en zorg dat de zool gelijk komt met de onderzijde van de plaat. Teken dan alle uitstekende delen over. Daar waar er een uitsparing is in de machine voor de geleider, komt een draadstang van 6 mm die de machine met de zijwanden zal verbinden. Zet die al op zijn plaats en tik er even op met de hamer om af te tekenen waar je zal moeten boren.
Ook achteraan het toestel komt een draadstang. Markeer die op dezelfde manier op je plank.
Uitsparing machine
Teken nu verder uit waar je een uitsparing voor de machine zal moeten maken. Klem de plank goed vast en haal de uitsparing weg met een decoupeerzaag. Past de zijwand niet perfect, dan kan je nog even wat bijtekenen.
Achterwand
De achterwand is wat hoger dan de vorige. Gebruik eventueel je eerste plank om de grote lijnen al uit te tekenen. Pas nog even uit of dit overeenstemt met je machine.
Je moet hier in het midden van de plank inzetten. Boor eerst met een diameter groter dan het zaagblad van je decoupeerzaag een gat in de plaat. Zet daar dan je decoupeerzaag in en maak hiermee je uitsparing. Nog even passen en indien nodig verder bijsturen.
Daarna moet je de uitsparing voor de draadstang maken. Gebruik hiervoor een boor met een diameter die iets groter is dan die van de draadstang. Zo zal je die straks vlot erdoor kunnen schuiven. Zet je boorpunten daarna over op de achterzijde van je werkstuk.
Wanden samenvoegen
Tijd om de twee zijdes met elkaar te verbinden. Plaats je eerste wand op een verhoog en leg er je schaafmachine op. Zet de draadstang op zijn plaats. Teken af hoe lang deze moet zijn en zaag hem op maat met een ijzerzaag. Maak er twee: één voor- en één achteraan.
Puzzel nu opnieuw alles in elkaar. Plaats een vloot en draai een vleugelmoer lichtjes vast. Kantel je werkstuk om en plaats ook aan de andere zijde een vloot en een moer. Span daarna alles aan. Bevestig op dezelfde manier ook de tweede draadstang aan de andere zijde van je toestel. Je machine zit nu goed vast aan de schaafbank.
Bodem van de schaafbank
Controleer nog even of de breedte achter en voor de machine gelijk is. Gebruik die afmetingen dan om de bodem van je bank op maat te maken. Neem een tafelzaag en schulp (overlangs zagen) een stuk hout op maat. Leg het stuk hout al even op zijn plaats om te zien of het past en zaag op dezelfde breedte een stuk betonplex op maat. Meet dan de dikte van je plank zodat je weet waar je straks zal moeten bevestigen. Schuif de plank op zijn plaats op de bodem van de schaafbank.
Teken op de helft van de dikte een lijn en boor de schroefgaten voor. Plaats ze op 10 centimeter van de rand en telkens ongeveer om de 20 centimeter. Plaats je schroeven en schroef alles vast.
Doe hetzelfde met de achterzijde. Controleer nog even of de zool van je toestel gelijk ligt met de rand van de zijwand. Ga ook na of de zool haaks is met de achterwand. Span indien nodig de vleugelmoeren wat bij om alles recht te krijgen. Neem hier je tijd voor want het is belangrijk dat alles mooi op z'n plaats zit.
Teken nu af hoelang je betonplex moet zijn vooraan het toestel. Maak dit stuk op maat en schuif het op zijn plaats. Gebruik een winkelhaak om ervoor te zorgen dat de plaat gelijk ligt met de zool van de machine. Boor opnieuw enkele gaten voor en schroef de plank vast aan de voorplaat. Controleer tussendoor of de plaat nog steeds gelijk ligt met de zool! Schroef daarna ook alles vast aan de achterzijde van de schaafbank. Doe nu hetzelfde voor de achterste zool.
Afwerking en veiligheid
Vergeet niet om onderaan de bank nog een uitsparing te maken voor de aan/uitknop. Die moet je gemakkelijk kunnen bedienen wanneer je het toestel wil gebruiken. Voorzie daarnaast een verlengkabel die je snel kan aan- en uitleggen. Zo zal de bediening van je schaafbank vlot en snel verlopen.
Veilig werken
Om veilig te kunnen werken, kan je nog snel even een geleider voor je werkstuk maken. Teken daarvoor ruwweg de vorm uit op een reststuk betonplex. Maak dan eerst een uitsparing met de boor om van hieruit met de decoupeerzaag een uitsparing te maken voor het handvat. Daarna zaag je de volledige geleider uit.
Onderaan heb je een vlak stuk met aan de achterzijde een stootblokje. Bovenaan is de geleider afgerond om ergonomische redenen.
De randen schuur je nu nog even vlak en ook de hoeken kan je breken met wat schuurpapier.
Geef je schaafbank eenzelfde behandeling en markeer ten slotte nog even de gevarenzone.
