Centrale verwarming op gas: hoe werkt het?

Hoewel fossiele brandstoffen meer dan ooit op de helling staan, draait de verwarming in de meeste Belgische huishoudens vandaag de dag nog steeds op gas. Logisch, want het gaat om een relatief goedkope oplossing in tegenstelling tot de warmtepomp, het meest vooraanstaande alternatief. Daarnaast bieden de huidige condensatieketels ook een zuinige oplossing. Wie een woning renoveert, kan voorlopig nog steeds een beroep doen op gas. Wie een nieuwe woning zet, moet vanaf 2023 - althans in Vlaanderen - op zijn minst een hybrideoplossing voorzien. We overlopen hoe je een gascondensatieketel kiest en welke combinatiemogelijkheden er zijn met hernieuwbare energiebronnen.

 

De gascondensatieketel

Kan ik nog gas kiezen?

Voor nieuwbouwwoningen geldt in Vlaanderen dat, vanaf 2023, de woning op zijn minst moet beschikken over een hybrideopstelling met een condensatieketel en een warmtepomp. Vanaf 2025 is een nieuwe aardgasaansluiting niet meer mogelijk. Voorlopig kan je bij renovaties nog steeds een beroep doen op gas als brandstof voor woningverwarming. De huidige gascondensatieketels vormen nog steeds, zowel qua installatie, onderhoud als gebruik een relatief goedkope oplossing. 

Verwarming op gas gaat meestal gepaard met een aansluiting op het aardgasnet. Waar een aansluiting op het aardgasnet niet mogelijk is, kan je ook kiezen voor propaan- of butaangas. Propaangas is dan het meest geschikt. Het is goed bestand tegen vriestemperaturen, en kan daardoor buiten worden opgeslagen in een gastank, met butaangas is dat niet mogelijk.

Toekomstgas?

Met oog op de Europese klimaatdoelstellingen, wordt er koortsachtig gezocht naar milieuvriendelijke gassen. Zo zou zogenaamd biogas, dat ontstaat bij de vergisting van organisch afval, geïnjecteerd kunnen worden in het bestaande aardgasnetwerk. Bovendien is er ook toenemende aandacht voor de opwaardering van biogas naar biomethaan, dat vrijwel identiek is aan aardgas en mits zuivering in het aardgasnetwerk kan worden gebruikt.

Hetzelfde geldt voor power-to-gas, dat ontstaat door de overtollige stroom uit windmolens en zonnepanelen om te zetten in synthetisch methaan. De integratie van P2G in het energienetwerk is echter complex vanwege de efficiëntie, kosten, en benodigde infrastructuur. Toch worden er steeds meer proefprojecten uitgevoerd, en de interesse in P2G blijft groeien, vooral als manier om duurzaam opgewekte energie op te slaan.

Verder wordt er ook onderzocht in hoeverre een mengsel van aardgas en waterstof (geproduceerd door elektrolyse van water door hernieuwbare energie) een oplossing kan bieden.

Hoe werkt een condensatieketel?

Vroeger was er de gewone (hoogrendements)gasketel, maar sinds 2015 mogen er enkel condensatieketels worden geplaatst. Een condensatieketel/gaswandketel recupereert de warmte van de rookgassen om het retourwater uit het afgiftesysteem op te warmen. Doordat de warmtedamp in die rookgassen condenseert, wordt ook zo warmte teruggewonnen om aan het verwarmingssysteem af te geven.

De brander warmt het water verder op in de ketel tot de gewenste temperatuur zoals aangegeven op de thermostaat. Door de modulerende brander past een gascondensatieketel zich aan aan de vraag. De ketel werkt pas wanneer er warmte nodig is, het water moet niet op constante temperatuur worden gehouden.

Doordat er warmte gerecupereerd wordt, gaat er minder warmte en energie verloren via de dakdoorvoer, en ga je met eenzelfde hoeveelheid brandstof als bij een klassieke gasketel een hoger rendement halen. 

Gascondensatieketels werken tegenwoordig overigens met een weersafhankelijke temperatuurregeling via een buitenvoeler. Zo wordt er op elk moment met een zo laag mogelijke temperatuur gestookt. Hoe warmer het wordt, hoe lager de temperatuur die de ketel levert .

Laat je een condensatieketel installeren, dan moet deze het Europese energielabel (A) dragen

Ook voor sanitair warm water

De cv-ketel kan je ook combineren met de boiler voor sanitair warm water in één toestel, de combiketel, waarin dus zowel sanitair water als het water voor de ruimteverwarming worden opgewarmd. Gezien je maar één toestel meer nodig hebt, bespaar je plaats en aanschaf- en onderhoudskosten. Een nadeel is dat je, bij schade, warm water noch verwarming hebt. Het debiet staat ook geen groot verbruik toe, maar beperkt zich tot normaal verbruik.

Aangezien het sanitair warm water, net zoals bij een doorstromer, niet wordt opgeslagen maar à la minute wordt afgetapt, moet je sowieso gaan voor een hoog vermogen als je op verschillende punten tegelijkertijd warm water wilt kunnen aftappen.

Rendement

Het deellastrendement van een ketel slaat op het percentage van de geproduceerde warmte dat wordt meegenomen in de verwarming van de woning. Voor een zo hoog mogelijk rendement moeten de warmteverliezen zo gering mogelijk zijn.

Die warmteverliezen kunnen optreden door warmte die via de rookgassen de schoorsteen uitvliegt, een onvolledige gasverbranding of warmte die via de ketelmantel verloren gaat. Gascondensatieketels halen een seizoensgebonden energie-efficiëntie van minstens 90% (Hs) conform de Europese ErP-reglementering. Een condensatieketel kan tot 100% behalen. 

Vermogen

Een te groot vermogen is geld door het raam gooien en een te klein vermogen dat te hard moet werken zal op termijn ook problemen geven. Het vermogen van een ketel wordt uitgedrukt in kW (kilowatt).

Hoeveel vermogen je nodig hebt, is in de eerste plaats afhankelijk van de oppervlakte en het volume van je woning, en hoe goed die is geïsoleerd - een goed geïsoleerde woning heeft dubbele beglazing en muur-, vloer- en dakisolatie. Verder doet het er ook toe of je de ketel enkel gebruikt voor centrale verwarming, of ook voor sanitair warm water. In het tweede geval heb je logischerwijze een groter vermogen nodig.

Het type woning doet er ook toe. Globaal gezien voldoet voor een appartement een installatie met een vermogen van 11 - 23 kW. Bij een rij- of hoekwoning heb je een vermogen van 16 - 30 kW nodig. Bij een vrijstaande woning is vaak een vermogen boven de 30 kW aangewezen. Deze cijfers zijn slechts een leidraad, om het benodigde vermogen van je cv-ketel te bepalen, doe je een beroep op een professional.

ONDERHOUD
Als je met aardgas verwarmt, is het verplicht om om de twee jaar een onderhoud te laten uitvoeren. Hierbij zal een erkend technicus metingen uitvoeren en de uitstoot van de rookgassen controleren. De dichtheid van de gasleiding moet ook worden nagezien met behulp van de gasteller en het drukvat moet ook wettelijk gecontroleerd worden. Verder wordt de ketel gereinigd en de brander (indien nodig) opnieuw ingesteld.

 

Met hernieuwbare energie

Hoewel gascondensatieketels op zich zuinig zijn, blijft het wel verwarmen met een fossiele brandstof en heeft een samenleving die overwegend op gas verwarmt een grote impact op het milieu. Tegenwoordig kan je een gascondensatieketel echter ook combineren met hernieuwbare energie, dan wordt er gesproken van een hybrideverwarmingssysteem - in Vlaanderen is dit sinds 2023 immers verplicht voor nieuwbouwwoningen als er niet enkel met een warmtepomp verwarmd kan worden.

Warmtepomp

Bij hybrideverwarmingssystemen met gas wordt er vooral gedoeld op de combinatie van een condensatieketel met een warmtepomp. Daarbij wordt er geschakeld tussen de warmtepomp en de condensatieketel naargelang hetgeen er op dat moment het meest efficiënt is om je woning te verwarmen, bijvoorbeeld op basis van de buitentemperatuur.

Wanneer de warmtepomp bijvoorbeeld niet genoeg warmte kan nemen uit de omgeving, zoals tijdens de wintermaanden, springt de ketel bij. Dat kan ook over de energieprijs gaan: wanneer gas goedkoper staat dan elektriciteit, wordt er overgeschakeld naar de ketel. Een condensatieketel valt aan te sluiten op alle soorten warmtepompen, behalve op een lucht-luchtwarmtepomp.

Je kan ook kiezen voor een gaswarmtepomp. Dat is een warmtepomp die op aardgas werkt, waarbij in de plaats van een compressor, de gasbrander de temperatuur doet stijgen.

Zonneboiler

Een zonneboiler wordt nagenoeg altijd in combinatie met een (gas)condensatieketel gebruikt, omdat er - vooral 's winters - niet voldoende zonlicht om aan de warmwatervraag te voldoen. De ketel zorgt daarbij voor naverwarming van het water, dat hoofdzakelijk voor sanitaire doeleinden wordt gebruikt, maar ook kan worden gebruikt voor centrale verwarming. Daar lees je hier meer over.

Brandstofcel

Een brandstofcel combineert een condensatieketel met een brandstofcelmodule, die zowel warmte als elektriciteit kan opwekken. De warmte die wordt opgewekt bij de productie van elektriciteit wordt hierbij aangewend voor centrale verwarming en sanitair warm water. Wanneer de brandstofcel niet genoeg kan produceren, wordt er overgegaan op de condensatieketel.

Ook voor elektriciteit

Het is overigens een goede oplossing voor waar er geen plaats - of plaats tekort - is voor een pv-installatie. Het aardgasnetwerk wordt gebruikt om elektriciteit te maken die door een omvormer wordt omgezet, om een verbruik van ongeveer 5 kW te kunnen dekken, waarbij er een constante vraag is naar stroom. Als die constante vraag niet aanwezig is, is een brandstofcel ook niet het juiste antwoord.

In een stedelijk gebied, of waar er minder mogelijkheden zijn, is een pv-installatie dat echter ook niet helemaal. Dan kun je gebruikmaken van het beschikbare aardgasnetwerk dat er dan toch ligt, om de vraag naar sanitair warm water, verwarming én stroom te beantwoorden.