Hoe verloopt een gasketelonderhoud?

Als je met aardgas verwarmt, is het verplicht om om de twee jaar een onderhoud te laten uitvoeren. Hierbij zal een erkend technicus metingen uitvoeren en de uitstoot van de rookgassen controleren. De dichtheid van de gasleiding moet ook worden nagezien met behulp van de gasteller en het drukvat moet ook wettelijk gecontroleerd worden. Verder wordt de ketel gereinigd en de brander (indien nodig) opnieuw ingesteld.

 

Controle: wat kan je zelf doen?

Voor heel wat mensen is zo’n ketel een mysterieuze witte box. Een storing kunnen ze niet oplossen. En hoewel je het onderhoud aan een vakman moet overlaten, kan het geen kwaad om wat inzicht te hebben in het toestel.

Kan de ketel werken?

Stel: de verwarming wil niet werken of je hebt geen sanitair warm water ... Dit scenario lijkt weggelopen uit een flauwe sitcom, maar komt vaker voor dan je denkt. Controleer of de ketel elektriciteit heeft. Soms kan het gewoon gebeuren dat iemand de stekker heeft uitgetrokken. Dan is de oplossing eenvoudig.

Anderzijds kan het ook dat de zekering uitgevallen is. Hoewel je de zekering opnieuw kan aanschakelen, moet je er wel rekening mee houden dat een gesprongen zekering wijst op een kortsluiting. Als de kortsluiting in de ketel is, heeft opnieuw aan­schakelen geen zin.

 

Reset

Heel wat ketels hebben een elektronische sturing. Een simpele druk op de resetknop kan het probleem oplossen. Als dit te simpel lijkt, denk dan eens aan die vele keren dat de IT-specialist je vroeg de computer eens herop te starten. Voor de meeste problemen blijkt die oplossing ook te helpen. De elektronica helpt je vaak ook de oorzaak van het euvel te zoeken. Je display geeft je een foutmelding, een E-code.

Die code kan je in de (online)hand­leiding opzoeken. Soms kan je zelf het probleem oplossen. Altijd is het handig de foutcode door te geven als je een vakman opbelt om de herstelling te komen uitvoeren.

 

Energietoevoer

Controleer zeker ook de energietoevoer. Controleer desgevallend of de gastoevoer oké is, of de propaantank bijgevuld is of dat de mazouttank nog niet leeg is.

 

Instellingen warm water

Het kan ook gebeuren dat er hele­maal niets verkeerd is met de ketel, maar dat de instellingen niet juist staan. Zeker bij verbouwingen waarbij er extra kamers of extra aftappunten voor warm water werden toegevoegd, kan het geen kwaad de instellingen van de ketel en voor warm water eens te controleren. Zelfs een nieuwe douchekop kan invloed hebben op de hoeveelheid warm water die je nodig hebt.

Let er zeker op dat je de basistemperatuur van je sanitair warm water niet onder de 60 graden laat zakken. Dit om legionella te voorkomen.

 

Hoe verloopt een onderhoud?

Wettelijk verplicht

Sinds 2006 zijn de minimumvereisten voor het nazicht en onderhoud van verwarmingsketels en cv-installaties wettelijk bepaald. Voor gasketels met een vermogen groter of gelijk aan 20 kW geldt in Vlaanderen en Brussel dat ze tweejaarlijks door een erkende technicus en volgens bepaalde voorschriften gecontroleerd, gereinigd en afgesteld moeten worden.

In Wallonië wordt er nog een verder onderscheid gemaakt: gasketels met een vermogen hoger dan 100 kW moet om de 2 jaar gecontroleerd worden, een vermogen kleiner of gelijk aan 100 kW om de 3 jaar.

 

Omgevingscondities

Alvorens de controle en het onderhoud van de ketel zelf van start kunnen gaan, moet nagegaan worden of de omstandigheden waaronder het toestel functioneert, wel conform de voorschriften zijn. Is dat niet het geval, dan kan het onderhoud in regel zeker niet plaatsvinden.

STOOKLOKAAL
Het stooklokaal – waar de ketel opgesteld is – dient voldoende verlucht te zijn. Zo niet, dan bestaat de kans dat er een onvolledige verbranding plaatsvindt, met als gevolg een verhoogd risico op CO-vergiftiging. De risico’s zijn het grootst bij oudere, atmosferische toestellen die hun zuurstof rechtstreeks aan de stookplaats onttrekken – in het bijzonder wanneer die toestellen in een keuken of badkamer zijn opgesteld – maar de voorschriften dienen ook bij andere stooktoestellen gerespecteerd te worden. Daarom wordt het volgende gecontroleerd:

- of er in het stooklokaal een verluchtings­opening voorzien is;
- of deze opening rechtstreeks in verbinding staat met de buitenlucht;
- of de verluchtingsopening voldoende groot is;
- of ze onafsluitbaar is (een geopend raam is bijvoorbeeld niet conform); en
- of ze niet geblokkeerd wordt door dozen of andere obstakels.

ROOKGASAFVOER
Niet alleen de aanvoer van lucht, maar ook de afvoer moet vóór het ketelonderhoud gecontroleerd worden. Aandachtspunten daarbij zijn:

- zijn de lengte en diameter van de afvoer­kanalen conform de voorschriften?
- zijn ze uit het juiste materiaal vervaardigd?
- bevindt de uitmonding van het rookgas­afvoerkanaal zich ver genoeg van de luchttoevoer?
- lekt er, bij de verschillende gascondensatieketels, geen condenswater uit de rookgas­afvoerkanalen? Indien dit wel het geval is, hebben alle kanalen een helling van minimaal 3%?

Bijkomend wordt aangeraden om de kanalen vóór het ketelonderhoud door een schoorsteenveger te laten reinigen. Aangezien recente gascondensatieketels doorgaans weinig tot geen last hebben van roetafzettingen, geldt hierop evenwel geen verplichting.

Hoewel problemen met de luchtaanvoer en -afvoer tot de meest voorkomende inbreuken behoren waarmee onderhoudstechnici geconfronteerd worden, vallen ze niet noodzakelijk onder hun verantwoordelijkheid. In de meeste gevallen gaat het immers om ontwerp- of gebruiksfouten, die bijgevolg door de uitvoerende installateur, het studiebureau of de gebruiker opgelost moeten worden.

Toch is het aan de technicus om dergelijke problemen op te merken en aan te stippen, en, bij ernstige inbreuken, om het onderhoud te weigeren totdat de overtredingen daadwerkelijk verholpen zijn.

In het geval van lekkend condenswater kan de onderhoudstechnicus bijvoorbeeld wel de dichtingen of zelfs buizen vervangen, maar zolang er horizontale kanalen met een helling van minder dan 3% aanwezig blijven, zal het probleem zich blijven voordoen. Het is dan aan de onderhoudstechnicus om de inbreuk te noteren en de plaatser te contacteren (indien hij dat zelf niet is), en het is aan de plaatser om de oorzaak weg te nemen.

 

Meting verbrandingswaarden

Een centraal onderdeel van elk onderhoud is het meten van de verbrandings- en andere waarden. Het gaat onder meer om de O2-, CO2- en CO-concentraties, maar evenzeer om de gasdruk, de rookgastemperatuur … De controle van de verbrandingswaarden dient zowel voor als na het eigenlijke ketelonderhoud te gebeuren en de gemeten waarden moeten steeds op het verbrandingsattest genoteerd worden.

Het belangrijkste aandachtspunt bij het meten van de verbrandingswaarden is de locatie van de meting. Bij recente toestellen is dat doorgaans geen probleem: zij zijn standaard voorzien van een meetopening op de juiste plaats. Bij oudere toestellen moet de meetopening (bij het eerste onderhoud) echter door de installateur zelf aangebracht worden.

Waar dat precies moet gebeuren, is afhankelijk van het type toestel, al gaat het in de meeste gevallen om een gaatje dat aan het begin van de rookgasafvoer geboord moet worden. Na het meten kan dat gaatje dan met een hittebestendige aluminiumtape afgedicht worden, zodat het bij een volgend onderhoud eenvoudig hergebruikt kan worden.

 

Reiniging en onderhoud van de ketel

VERBRANDINGSKAMER
Bij de reiniging van de ketel zelf wordt in eerste instantie de verbrandingskamer geopend, gereinigd en gecontroleerd. De belangrijkste handelingen hierbij zijn:

- het reinigen van de vuurhaard volgens de aanbevelingen van de fabrikant. Hiervoor wordt in ieder geval een zachte borstel gebruikt. Staalborstels zijn uit den boze en ook naspoelen met water is in de meeste gevallen uitgesloten. Voor bepaalde keteltypes bestaat er wel een speciaal reinigingsmes;
- de visuele controle en, indien nodig, reiniging van de brander. Bij atmosferische toestellen, die binnenlucht aantrekken, kan dit eventueel met water en zeepsop; bij condensatieketels, die in principe properdere buitenlucht aantrekken, is een lichte reiniging met perslucht meestal voldoende. Is de brander echter vervormd, doorgebrand, of is er andere zichtbare schade, dan dient die vervangen te worden;
- de visuele controle en, indien nodig, reiniging van de ventilator. Opnieuw is het reinigingsregime afhankelijk van het type toestel. Perslucht en zachte borstels zijn de meest gebruikelijke instrumenten;
- het preventief vervangen van de dichtingen en de ionisatiepen. De nodige vervang­onderdelen zijn doorgaans inbegrepen in de onderhoudskit van de fabrikant.

LUCHTKAMER
Omdat insecten en stofdeeltjes gemakkelijk met de aangevoerde lucht meegezogen kunnen worden, dient ook de luchtkamer gecontroleerd en gereinigd te worden. Een eenvoudige stofzuigbeurt volstaat hiervoor.

HYDRAULICA
Ten slotte vraagt een gasketel ook op hydraulisch vlak het nodige onderhoud. Dat omvat onder andere:

- voor het sanitair warm water in doorstromers: indien er onvoldoende debiet is, de visuele controle en reiniging van de filter aan de koudwateringang. Indien nodig, dient ook de sanitaire warmtewisselaar ontkalkt te worden;
- voor condenserende gasketels: de visuele controle en, indien nodig, reiniging (spoeling) van de sifon van het condenswater. Bij recente toestellen wordt de sifon veelal doorzichtig uitgevoerd, zodat vervuilingen eenvoudig geconstateerd kunnen worden;
- voor het cv-circuit: de visuele controle en, indien nodig, reiniging van de filter(s);
- voor het cv-circuit: indien gewenst of zichtbaar vervuild, een analyse van het cv-water, zij het met behulp van eenvoudige teststrips voor o.a. de hardheid en de pH, zij het, bij een vermoeden van ergere problemen, op basis van labo-onderzoek (bijvoorbeeld door de fabrikant van protectoren).

Hoewel de analyse van het cv-water vandaag nog geen verplicht onderdeel van het onderhoud is, wordt die wel aangeraden. Er zijn trouwens nieuwe richtlijnen over in de maak. Vervuild cv-water kan immers leiden tot een verminderde warmteoverdracht, extra slijtage en verstoppingen in of beschadigingen van het ketellichaam.

Wordt er in het cv-water een sterke verontreiniging vastgesteld of blijkt de concentratie van de oorspronkelijk toegevoegde protector te sterk gedaald, dan is het in ieder geval noodzakelijk om:

• in het geval van een sterke verontreiniging: een reinigingsmiddel aan het water toe te voegen, de installatie er enige tijd mee te laten werken, het circuit volledig te laten spoelen en het vervolgens opnieuw te vullen;
• opnieuw de juiste protector aan het water toe te voegen.

 

Controle gasleiding

Blijkt uit de voorgaande metingen dat de toekomende gasdruk op vol vermogen meer dan 1 mbar gezakt is t.o.v. de druk op het leidingnet, dan is, naast het on­derhoud van de ketel, ook een bijkomende controle van de gasleiding nodig. Het gaat om:

• een visuele controle van de filter in de gasleiding;
• bij verstopping, een reiniging van de filter;
• indien er geen verontreiniging van de filter is, een controle van de installatie en een dimensionering (door de uitvoerende instal­lateur).

 

Afregeling

Na het onderhoud wordt er opnieuw een controlemeting uitgevoerd en moeten bijvoorbeeld ook de ionisatiestromen gecontroleerd worden. Voldoen de verbrandingswaarden na afloop van het onderhoud nog steeds niet een de voorschriften, dan dient de onderhoudstechnicus hiervan nota te nemen, de non-conformiteiten op het verbrandingsattest te vermelden en het toestel af te keuren.

Regeltechnisch mag de onderhoudstechnicus in principe namelijk niet tussenkomen. Daarvoor dient hij contact op te nemen met de fabriekstechnicus. Die zal, in samenspraak, bepalen of het mogelijk is om het toestel aan de voorschriften aan te passen, dan wel of er een nieuwe ketel geplaatst moet worden.

 

Documenten

Bij elk (wettelijk verplicht) onderhoud dient er een reinigings- en verbrandingsattest afge­leverd te worden. Hierop worden de uit­gevoerde handelingen aangeduid, de meetwaarden genoteerd en de eventuele non-conformiteiten aangegeven.µ

 

VERWARMINGSAUDIT
Voor verwarmingsketels ouder dan 5 jaar met een vermogen van 20 kW of meer was er tot voor kort in Vlaanderen ook een verwarmingsaudit verplicht, waarbij wordt nagekeken of de ketel nog past bij de verwarmingsbehoeften van de woning. Daarbij wordt ook het rendement van de ketel onder de loep genomen. Sinds 1 juli 2024 is dit niet langer verplicht.
In Brussel is zo'n verwarmingsaudit niet nodig voor installaties onder de 100 kW. In Wallonië wordt er gesproken van een 'diagnostic approfondi' voor ketels vanaf 20 kW. Dit gebeurt bij de eerste keuring van de installatie en blijft geldig zolang er niets verandert aan de installatie of er geen ingrijpende energetische renovaties gebeuren.