Hoe kies en plaats je een dorpel?

Een goedgeplaatste dorpel is essentieel als vertrekpunt voor de plaatsing van deuren en ramen. Naast hun praktische functie - waterinsijpeling voorkomen en regenwater afleiden - kunnen dorpels ook je woning esthetisch verfraaien. Waarop moet je letten bij de keuze, plaatsing en onderhoud van dorpels? Je leest het in dit artikel.

Hoe kies je dorpels?

Wat is een dorpel

Een dorpel is het horizontale element dat je aan de buitenzijde onder een raam of deur plaatst. Het kan een karakterelement toevoegen aan je gevel, maar een dorpel is veel meer dan enkel een esthetisch fraaie afwerking: de dorpel zorgt ervoor dat regenwater van de gevel wegloopt, voorkomt waterinfiltratie en biedt een solide basis voor raam- of deurkaders. De plaatsing van een dorpel vormt eigenlijk de eerste stap om de ramen en deuren te plaatsen.

Let op: een vensterbank is geen dorpel

In de volksmond wordt een raamdorpel vaak 'vensterbank' genoemd, maar dit is technisch niet correct. Een dorpel ligt aan de buitenzijde van een raam of deur, terwijl een vensterbank langs de binnenzijde van een raam ligt.

Hoewel vensterbanken vaak vooral een decoratieve functie vervullen (een plekje voor planten, boeken enzovoort), hebben ze vaak ook een praktisch nut, als overgang tussen het raamprofiel en de binnenmuur zonder koudebruggen of condensvorming onder het raam.

Materiaalkeuze

Wanneer je een willekeurige straat afloopt, zal je vooral betonnen of natuurstenen dorpels zien. Daarnaast kan je ook kiezen voor dorpels uit aluminium of composietmateriaal.

• Natuursteen (vaak blauwsteen) is duurzaam en geeft een verzorgde, klassieke uitstraling. Wees erop bedacht dat een blauwsteendorpel vrij poreus en vlekgevoelig is bij de plaatsing.
• Beton is robuust en vaak betaalbaarder dan een dorpel in natuursteen. Betonnen dorpels hebben vaak een ruwere look.
• Aluminium wordt tegenwoordig ook vaak gebruikt als materiaal voor dorpels. Aluminium dorpels geven een moderne uitstraling, zijn licht en goed waterafvoerend. Er moet wel een thermische onderbreking aanwezig zijn tussen het binnen- en buitendeel van de dorpel. Aluminium geleidt warmte immers zeer goed, waardoor het risico op koudebruggen en condensvorming aan de binnenzijde zonder zo'n isolerende laag toeneemt. 
• Composiet vensterbanken zijn vlekbestendig en onderhoudsvriendelijk en vinden eveneens vooral hun weg in modern/strak ogende woningen.

Afmetingen

De lengte, breedte en dikte van de dorpel bepalen hoe goed die zijn functie zal vervullen. Fabrikanten bieden dorpels vaak aan in gestandaardiseerde dieptes en diktes, afgestemd op gangbare muurdiktes en gevelafwerkingen. Enkele aandachtspunten op een rijtje.

De breedte/diepte

Qua volledige breedte/diepte is een dorpel vaak 15 tot 25 cm breed (vanaf de binnenkant tot aan het uiterste uiteinde buiten), afhankelijk van muurdikte en spouwbreedte. Een dorpel moet qua breedte/diepte voldoende uitsteken om water af te voeren - doorgaans 3,5 tot 5 cm buiten de gevel - zonder storend te zijn.

Let ook op de binnenzijde: de dorpel mag niet voorbij het deur- of raamvlak komen. Een uitstekende dorpel langs binnen is niet alleen storend voor het oog, maar het kan ook hinderen bij de plaatsing van vloerbekleding of bij het openen van deuren. 

De dikte

De dikte van een dorpel varieert per materiaal. Stenen dorpels (4 tot 7 cm) zijn vaak dikker dan aluminium of composiet varianten (1,5 tot 3 cm). Een dorpel moet bovenal voldoende sterk zijn om belasting te dragen zonder te buigen of barsten. Uiteraard is bij langere overspanningen een dikkere dorpel aangeraden.

De lengte

Er bestaan prefab dorpels voor standaard deurbreedtes (90 cm of 100 cm), vaak in beton of composiet, maar in de praktijk worden dorpels vaak op lengte gemaakt per raam of deur, meestal met 2 à 3 cm speling aan weerszijden voor de zijdelingse aansluiting in de gevel.

Bij lange openingen (zoals schuiframen) kan de dorpel uit meerdere stukken bestaan. Zorg hier zeker voor een goede aansluiting en voegafdichting.

Andere aandachtspunten

• Helling: een dorpel moet steeds licht hellen naar buiten (ca. 5°) om regenwater weg te leiden.
• Opkant (neus): veel dorpels hebben een opstaand randje dat water extra tegenhoudt.
• Waterkering (DPC-folie): zorg dat er een goede waterkerende laag onder de dorpel ligt.
• Koudebrugonderbreking: voorkom warmteverlies door een isolerende onderlaag te voorzien.
• Esthetiek: stem het uitzicht van de dorpel af op je gevel (kleur, materiaaltextuur, vorm).

 

Hoe plaats je een dorpel?

Met het meterpas

Voor dorpels op vloerniveau (zoals bij de voor- of achterdeur) is het cruciaal dat ze exact gelijk komen te liggen met de toekomstige vloer. Tijdens de ruwbouw wordt daarvoor een meterpaslijn aangebracht: een referentielijn op exact één meter boven het definitieve vloerniveau. Deze maat zet je over naar de deuropeningen met een pasdarm of laserwaterpas.

Tip
Het is het hoogste punt van het opstaande randje van de dorpel dat gelijk moet komen met de vloer, niet de onderzijde.

De juiste positie

Een dorpel moet altijd licht hellen naar buiten toe om water weg te leiden. Een helling van ongeveer 5° (of 1 cm per 20 cm) is ideaal. Zorg dat het opstaande randje aan de buitenzijde van de dorpel hoger ligt dan het buitenste vlak, maar lager dan het binnenpeil.

Kijk hoe ver de dorpel zal mogen uitsteken. Dit is niet geheel willekeurig, meestal is 3,5 tot 4 cm prima. Vermijd hoe dan ook dat de dorpel verder komt dan de binnenzijde van de deur, anders is de overgang vloer-dorpel steeds zichtbaar.

Tip
De hoogte op een precieze manier aftekenen op een ruwe muur is niet eenvoudig. Bovendien zal je merken dat je waarschijnlijk moet aftekenen in een dieper gelegen voeg, wat het zien van de markering nog meer zal bemoeilijken. Je kan daarom het best met een lijmklem een houten lat tegen de gevel klemmen.

Waterkering

Onder elke dorpel komt een waterkerende laag DPC-folie, die voegloos of met overlapping verlijmd moet worden. Deze waterkeringslaag voorkomt opstijgend vocht. De folie moet voldoende breed zijn, zodat ze ruim onder de dorpel en tot in de spouw komt. Daarnaast moet de folie licht opstaan tegen de binnenmuur, zodat vocht niet naar binnen trekt.

Overweeg ook een thermisch onderbrekend blok of kunststof drukvaste onderlegstrip onder de dorpel om koudebruggen en condensatie te vermijden.

Mortel aanbrengen

Natuurstenen of betonnen dorpels

Eens de waterkeringslaag in orde is, kan je de dorpel plaatsen in mortel. Vlak voor je met de mortel begint, maak je de dorpel nat. Maak ook de ondergrond schoon en licht vochtig. Dit zal het aantrekken van de mortel bevorderen. De mortel zelf maak je dan weer het best niet te nat aan, anders zakt je dorpel meteen weg. Te droog heeft dan weer het nadeel dat je moeilijker kan aantikken én dat de hechting onvoldoende zal zijn.

Breng de specie voor de staande voeg tegen de gevelsteen aan, zo kan de dorpel zich ook aan de zijkant op een goede manier hechten.

Leg de dorpel dan op z’n plaats en tik die aan tot hij perfect op de juiste plaats ligt. Hiervoor kan je een rubber hamer gebruiken, of de steel van een moker. Ondersteun de dorpel lichtjes, zodat je beetje bij beetje kan bijpassen. Controleer de positie met een waterpas.

Tip
Gebruik enkele spieën om de dorpel te ondersteunen terwijl de mortel helemaal uithardt.

Aluminium en kunststof dorpels

Een aluminium of kunststof/composiet dorpel is een dun profiel dat gevoelig is voor vervorming, en wordt niet in mortel gelegd. Meestal worden aluminium dorpels geschroefd of mechanisch bevestigd op de ondergrond (beton, metselwerk of kunststof blokken), of gelijmd met montagelijm op een isolerende laag. Kitnaden zijn hier essentieel voor waterdichting aan aansluitingen.

Twee dorpels aan elkaar

Bij lange dorpels (van schuiframen) moet je er vaak twee tegen elkaar leggen. Zorg opnieuw zeker voor vochtwerende DPC-folie onder de scheiding. Controleer ook hun onderlinge positie: de dorpels moeten mooi in elkaars verlengde liggen.

Je kan de voegen afwerken met flexibele afdichtingskit. Strijk de overtollige silicone weg om de voeg glad af te werken.

Isolatie en aansluiting met gevel

Denk na over de aansluiting met:

• Spouwmuurisolatie: de dorpel mag die niet onderbreken.
• Gevelbekleding (crepi, gevelplaten, baksteen): aansluiting moet waterdicht én thermisch efficiënt zijn.
• Raamprofielen: sluit naadloos aan met afwateringsneuzen of koppelstukken van de ramen/deuren.
• Bij lange dorpels of zonnige gevels: voorzie een dilatatievoeg om barsten te voorkomen.

Hoe onderhoud je een dorpel?

Dorpels worden blootgesteld aan weer en wind — regen, uv, stof, bladeren, vorst, enz. Regelmatig onderhoud voorkomt verkleuring, vlekken of mosvorming, verlengt de levensduur van het materiaal en helpt waterafvoer vlot te houden. Al houdt dat onderhoud niet per se veel werk in.

Stenen dorpels

Bij een natuurstenen dorpel voldoet een periodieke reiniging met zuiver water of een neutrale zeep ruimschoots. Gebruik geen zure of agressieve schoonmaakproducten (zoals azijn, bleekwater of cementsluierverwijderaars). Periodiek impregneren met een waterafstotend product kan ook helpen bij bescherming tegen vervuiling en vorstschade.

Ook bij betonnen dorpels volstaan water en zachte borstel. Hardnekkig vuil kan je eventueel verwijderen met een licht alkalisch reinigingsmiddel. Vermijd zeker hogedrukreinigers op hoge stand, die kunnen het oppervlak beschadigen.
Merk je dat er kleine scheurtjes ontstaan? Voorkom dat hier water in blijft staan en vriesschade veroorzaakt door deze op te vullen met een reparatiemortel.

Composiet en aluminium dorpels

Qua schoonmaak geldt hier ook: zuiver water en eventueel een lichte zeep zijn ruim voldoende. Controleer jaarlijks de kitnaden en schroeven — losse verbindingen kunnen waterinfiltratie veroorzaken.

Tip
Gebruik geen strooizout op dorpels: het tast vooral natuursteen en beton aan.