RUIMTEDESINFECTIE NIET ZALIGMAKEND, EERST BRON VERVUILING AANPAKKEN

Foggen of vernevelen om moeilijk te bereiken plaatsen aan te pakken

In de zorgsector is fogging snel een populaire techniek aan het worden om volledige ruimtes te desinfecteren. Ook de voedingsindustrie lijkt er veel heil van te verwachten. Toch ligt het beeld hier genuanceerder. In de zorg kan men immers onder bijna steriele omstandigheden werken. Wie in een voedingsbedrijf de bron van zijn vervuiling niet eerst aanpakt, zal met ruimtedesinfectie geen oplossing verkrijgen voor het probleem. Wel kan het een bijkomende manier zijn om in voedingsbedrijven met een hoger risico op besmetting de bacteriële druk weer even van de ketel te halen.

RUIMTEDESINFECTIE VERSUS OPPERVLAKTEDESINFECTIE

De verschillen tussen ruimtedesinfectie en oppervlaktedesinfectie zitten duidelijk verscholen in de benaming.

Aanpak

Bij ruimtedesinfectie streeft men ernaar om de lucht zodanig te verzadigen met desinfectiemiddel dat alles in de ruimte ermee in contact komt. Dat kan door middel van fogging of door middel van verneveling. Het verschil hiertussen zit hem in de druppelgrootte. Daarnaast maakt men nog een onderscheid tussen koude en warme fogging (vanaf 40 °C). In de voedingsindustrie betreft het voornamelijk koude fogging. Opgelet, welke foggings- of vernevelingstechniek men ook toepast, bepaalde ruimtes en zones (bijvoorbeeld achter de schoep van een motor) zullen zelfs bij een perfecte dosering niet bereikt worden in de concentratie die nodig is. Dat heeft onder andere te maken met hoge tegendruk in bepaalde ruimtes, afgesloten hoeken of een te lage luchtcirculatie. Hou daar rekening mee. Oppervlaktedesinfectie, daarentegen, omvat het aanbrengen van een ontsmettingsmiddel op een oppervlak. Meestal gebeurt dit door middel van een spray.

Verschilpunten en gelijkenissen

Net omdat alles wat zich in de ruimte bevindt, ermee in aanraking moet komen, zal er bij ruimtedesinfectie een veel hogere concentratie van het desinfectans ten opzichte van oppervlaktedesinfectie nodig zijn om de gewenste werking te garanderen. Ook qua frequentie zit er nogal wat verschil op. Oppervlaktedesinfectie is in principe iets wat minstens dagelijks gebeurt in de voedingsindustrie. Ruimtedesinfectie is eerder iets wat periodiek gebeurt, bijvoorbeeld maandelijks ter preventie in omgevingen die onder zware listeriadruk staan.

Ruimtedesinfectie moet, net als oppervlaktedesinfectie, kaderen in een volledig hygiëneplan. Het zal dus niet volstaan om enkel die techniek toe te passen voor een perfect hygiënisch resultaat.

WETTELIJK KADER

Om de voedselveiligheid te allen tijde te garanderen voor de consument, kijkt de wetgever steeds strenger naar hoe de schoonmaak gebeurt in voedingsbedrijven. Recent kwam er een wijziging in de regelgeving, waardoor fabrikanten van ontsmettingsmiddelen elke claim die ze maken, moeten kunnen hardmaken met een labotest en een 'simulated use test'. Dat moet voor iedere toepassing afzonderlijk gebeuren, dus ook voor fogging of vernevelen. In de praktijk wordt er echter vaak voor geopteerd om hetzelfde middel als voor bijvoorbeeld oppervlaktedesinfectie te gebruiken. Dat kan, op voorwaarde dat het over beide claims beschikt. Zo niet is het volgens de nieuwe regelgeving dus voortaan verboden. Veel fabrikanten hebben echter hun huiswerk nog niet klaar om de specifieke claim voor fogging te kunnen hardmaken.

Labotest en simulated use test

Zoals gezegd, beslaat dit uit een labotest en een 'simulated use test'. In het eerste geval gaat men de werkzaamheid van het desbetreffende desinfectiemiddel onderzoeken op een oppervlak. Daarbij moet er een minimale hoeveelheid bacteriën, gisten, schimmels en virussen kunnen worden afgedood in functie van de claim. Omdat een labo-omgeving nogal kan verschillen van de praktijk, moet men nu ook een simulated use test uitvoeren, waarbij het vernevelingstoestel in een kamer of ruimte wordt geplaatst. Vervolgens wordt volgens de technische data van de fabrikant een bepaalde dosering gedurende een bepaalde tijd in de kamer verneveld om te kijken wat de minimale dosering per kubieke meter is om de vooropgestelde efficiëntie te halen. Fabrikanten moeten dus stap voor stap kunnen attesteren dat hun producten doen wat ze beloven.

WELKE DESINFECTIEMIDDELEN KOMEN IN AANMERKING?

In principe bestaan er desinfectiemiddelen op basis van waterstofperoxide, perazijnzuur, quaternaire ammoniak, melkzuurverbinding, chloor en alcohol. Ze kunnen in theorie allemaal in aanmerking komen voor ruimtedesinfectie, op voorwaarde dat ze die claim kunnen hardmaken. In de praktijk blijken er echter toch wat belemmeringen te zijn.

MRL-waarde

Eerst en vooral moet men controleren hoe het zit met de MRL-waarde van een product. Dit gaat over het residu van schoonmaakmiddel dat achterblijft na de behandeling: 'maximum residue level'. Wanneer het vernevelen of foggen volledig volgens de regels van de kunst gebeurt, zou er eigenlijk geen residu mogen achterblijven. In de praktijk kan men een extra marge inbouwen door ofwel na te spoelen (wat niet altijd haalbaar is), ofwel te opteren voor producten met een gunstige MRL-waarde.

Voor quaternaire ammoniak is de MRL-waarde sowieso een belangrijk uitgangspunt. Men wil immers niet dat voedingsmiddelen met ammoniak in contact komen. Vandaar dat deze desinfectiemiddelen weinig toepassing voor ruimtedesinfectie kennen. Alcohol is wat dat betreft ook niet de aangewezen keuze en zal eerder voor verneveling dan voor fogging kunnen dienen.

Aantasting

Bij het werken met chloor moet men dan weer rekening houden met een mogelijke corrosievorming, wanneer het in aanraking komt met aluminium of rvs zoals in de verdamper. Waterstofperoxide, daarentegen, zal in zuurstof en waterstof overgaan en berokkent dus weinig schade. Hetzelfde kan gezegd worden voor perazijnzuur en melkzuur, die bestaan uit bouwstenen die van nature al in veel zaken aanwezig zijn.

Keuze

De uiteindelijke keuze laat zich vooral ingeven door de aard van de vervuiling die men wil aanpakken (gisten, schimmels, bacteriën of virussen) en de desinfecterende werking die het product garandeert.

HOE TE WERK GAAN BIJ RUIMTEDESINFECTIE?

Zoals al eerder aangehaald, is ruimtedesinfectie zeker niet zaligmakend. Het zal allerminst volstaan om alle hygiënische praktijken overboord te gooien en enkel nog in te zetten op fogging of verneveling. Het zal eventuele problemen met vervuiling immers niet oplossen.

Droge omgeving en lucht

Vooraleer te foggen, is het dus belangrijk om de reiniging van de oppervlakken en machines uit te voeren zoals anders. Dat wil zeggen: voorspoelen, inzepen en naspoelen met een geschikt desinfectans. Pas wanneer de omgeving en de lucht zo droog mogelijk zijn, kan men overgaan tot het foggen. Dit kan heel gemakkelijk met een visuele inspectie gecontroleerd worden. Als er zich nog ergens plasjes op de vloer bevinden, is de ruimte sowieso niet droog genoeg en kan dit een impact hebben op de concentratie van het desinfectiemiddel en dus zijn efficiëntie.

Dimensionering

Vervolgens wordt het toestel in de ruimte geplaatst en kan het zijn werk doen om het desinfectiemiddel door de ruimte te verspreiden, door de lucht volledig te verzadigen. Het is van belang om op voorhand een goede inschatting te maken van de dimensionering. Er zijn drie cruciale parameters tijdens het foggen: de te bewerken oppervlakte, de benodigde tijd en de concentratie van het desinfectiemiddel. Alles vertrekt vanuit een goede dimensionering om het gewenste resultaat te krijgen. Bepaalde ruimtes zullen om een hoger debiet of om meerdere vernevelingstoestellen vragen. Zet ook uw verdampers uit tijdens het proces voor een optimaal resultaat.

Naspoelen

Na het foggen moet de volledige lucht verzadigd zijn. Dat zal wat neerslag op de oppervlakken met zich meebrengen. Als dit niet het geval is, dan is er iets misgelopen met de dimensionering. Er moet dan normaal ook nagespoeld worden om te vermijden dat er residu van de desinfectiemiddelen achterblijft. Dit kan, zoals aangehaald, opgelost worden door te kiezen voor producten met een gunstige MRL.

TOEPASSINGEN

Fogging of verneveling is sowieso een reinigingstechniek die voedingsbedrijven in eigen beheer kunnen uitvoeren, zolang ze er realistische verwachtingen op na houden. Het toestel kan dan bijvoorbeeld 's nachts of in het weekend aan de slag gaan, want het vraagt wel ettelijke uren vooraleer de productie weer kan opstarten.

Besmettingsdruk listeria en salmonella

Ruimtedesinfectie leent zich het best om listeria en salmonella aan te pakken. Weliswaar dus niet de bron van de vervuiling - die moet men met andere technieken aanpakken - maar wel om de besmettingsdruk voor deze bacteriën zo laag mogelijk te houden. Ruimtedesinfectie heeft immers de onmiskenbare troeven dat ze wat makkelijker moeilijk te bereiken plaatsen kan aanpakken, de volledige lucht kan desinfecteren en dat ze een grote oppervlakte in één enkele keer kan meenemen. Bovendien zijn dit niet de meest complexe kiemen om klein te krijgen.

Bron vervuiling opsporen

Wie echter blijvend problemen ondervindt, zal zijn volledige productieproces met een chirurgische precisie onder de loep moeten nemen om de bron van vervuiling op te sporen en aan te pakken. Dat houdt vaak in dat bepaalde productiemachines of -lijnen gedemonteerd zullen moeten worden. Vanaf dan kan ruimtedesinfectie wel de ideale manier zijn om erover te waken dat het probleem niet weer gelijkaardige dimensies aanneemt. Ook is het een ideale techniek voor toepassing in cleanrooms, omdat men daar, net als in de zorg, in een (bijna) steriele omgeving werkt.