Hoe je ervoor zorgt dat kalei lange tijd mooi blijft

Volg het dictaat van de ondergrond

Er lijkt geen sleet te komen op de succesformule van kaleien. Liefhebbers van de traditionele hoevestijl vallen voor de rustieke uitstraling van de gelaagde textuur, terwijl bij moderne gezinnen vooral de minimalistische look in de smaak valt. Esthetisch heeft de techniek dus enkele heel specifieke troeven, maar ook functioneel valt er wel wat voor te zeggen. Het dampdoorlatende karakter van minerale grondstoffen, bijvoorbeeld, beschermt voor lange tijd tegen vochtophoping, op voorwaarde dat de kalei correct werd aangebracht. Jammer genoeg knelt daar soms het schoentje.

Historische wortels

Het gebruik van kalk als bindmiddel voor pleistermortel gaat helemaal terug tot de Oude Grieken. Iets dichter bij de Vlaamse klei staat het gebruik door onze boeren van kalk om stallen te ontsmetten en de muren tegen barre weersomstandigheden te beschermen. Elk jaar werd die laag hernieuwd, zodat na verloop van tijd dat typische korrelige kalei-effect ontstond.

Om zowel de esthetische als functionele eigenschappen van de kalei te verbeteren, worden er vandaag allerlei additieven toegevoegd en vertrekt men soms eerder van een cement- of trasskalkbasis dan van een traditionele kalkbasis. In vergelijking met vroeger zijn de mogelijkheden dus sterk toegenomen, waardoor de invulling van de term opvallend heterogeen is geworden. Alleen al aan het kleurenpallet kan je dat merken.

In het geval van kaleien uit een dispersie, dat wil zeggen een product dat klaar is om te gebruiken (in tegenstelling tot de poedervorm), is de keuze al behoorlijk uitgebreid. En als je dan voor een afwerking met verf kiest, bestaan er vrijwel geen beperkingen meer.

Indeling

Onder de noemer ‘kalei’ vallen tegenwoordig dus diverse basissamenstellingen. Die kan je grosso modo indelen in twee grote groepen: aan de ene kant heb je de minerale of op mortel gebaseerde systemen, aan de andere kant de gevelverven met granulaat.

Minerale systemen

Deze categorie valt nog een keer uiteen in twee grote subgroepen. De originele kalei wordt steevast gekenmerkt door kalk als hoofdbestanddeel of basis. Kalk zorgt voor de ademende eigenschappen. Dampdoorlatend is het een uitstekende manier om dankzij een gezonde balans vochtproblemen en schimmelvorming te voorkomen. Kalk is ook minder gevoelig aan zouten. Door zijn poreuze karakter neemt kalk wel vocht op en dat leidt na regen tot wolkenvorming. De vlekken zijn het resultaat van een ongelijkmatige uitdroging. Niet iedereen is daar fan van, maar het heeft geen kwalijke gevolgen.

Cement is een alternatief voor kalk als basis. Het zal de sterkte en de duurzaamheid van de kaleilaag verbeteren. Een kalei met cement als hoofdbestanddeel zal bovendien sneller uitharden en is beter bestand tegen vocht en zouten, maar dampdichter dan kalk. Zeker wanneer de spouw werd nageïsoleerd, kan dat voor problemen zorgen. Vandaar dat producten met cement als hoofdbestanddeel meer geschikt zijn om bijvoorbeeld tuinmuren, gevelplinten (onder vochtkering), liggende delen … te kaleien.

Granulaatverven

Naast de mortels bieden de fabrikanten ook gevelverven aan, eventueel vermengd met een granulaat (zoals kwarts) die de korrelige, minerale structuur nabootsen. Ze zorgen voor een extra en duurzame bescherming tegen vocht en atmosferische vervuiling. Deze afwerking kan op een nieuwe of bestaande minerale kaleilaag worden aangebracht, of kan op zichzelf staan (voor een kalei-effect). Vaak gaat het om verfsystemen op basis van siloxanen of siliconen, of is er sprake van een silaanhybride systeem. Allemaal zijn ze zeer dampopen en hebben ze sterke waterafstotende eigenschappen.

Een kaleilaag op deze basis zal dus veel minder snel vervuilen. Door het microporeuze karakter van dergelijke systemen hebben groenafzettingen en mossen het veel moeilijker om zich aan de kaleifilm vast te hechten. Bij een volgende regenbui spoelen dit soort vervuilingen gewoon weg. De dampopenheid ligt wel lager dan bij mortelkaleien op kalkbasis, al is dat relatief. Onder invloed van een permanente vochtbelasting kunnen verfsystemen onthechten, terwijl de mortels daar normaliter minder last van zullen ondervinden en het risico op verpoederen bijna alleen aanwezig is als de kaleilaag initieel niet correct is uitgehard.

Granulaatverven zijn minder geschikt om te camoufleren dan mortelkaleien, die door hun laagdikte, korrel en structuur defecten beter maskeren, al bestaan er nieuwe kaleiverven met een hoge dampdoorlaatbaarheid die je zelfs tot 3 mm laagdikte (per laag) kan aanbrengen en die slagregen vast zijn.

Omgevingsfactoren

Behalve dat basisonderscheid tussen mortel- en verfsystemen, maken fabrikanten vaak nog van diverse andere oplossingen en additieven gebruik om de kaleilaag te beschermen tegen specifieke, uitdagende omgevingsfactoren. Denk aan water- en oliewerende impregneringen, die als vloeistof of crème op de kalei worden aangebracht waardoor het kaleisel min of meer zelfreinigend wordt. Bijzonder handig in een gebied met veel vervuiling door bijvoorbeeld een nabijgelegen industriepark of bos. Een dergelijke behandeling valt ook aan te raden in een zilte kustomgeving met hoge zoutconcentraties en wind die schurend zand met zich meevoert.

De zelfreinigende eigenschappen komen dan immers bovenop een verbeterde waterafstotendheid, zonder weliswaar de ademende eigenschappen volledig te verliezen. Impregneringen en andere behandelingen maken het op die manier mogelijk om het karakter van traditionele gevels te behouden terwijl ze langer bestand zijn tegen hedendaagse milieubelastingen, tenminste wanneer de kaleilaag correct is aangebracht.

Applicatie

Om af te sluiten, staan we nog even stil bij de applicatie en eventuele valkuilen die je beter vermijdt. De techniek van het kaleien vereist namelijk vakmanschap en oog voor detail. Veruit de belangrijkste tip om mee te geven: pas het systeem aan de ondergrond aan!

Voorbereiding

De ondergrond speelt een cruciale rol. Bij een slechte voorbereiding kan het kaleisel loskomen of onregelmatig opdrogen, wat het esthetische effect negatief beïnvloedt. De ondergrond moet schoon en vrij zijn van loszittende delen om een goede hechting te garanderen. Verwijder daarom algen en mossen, en werk voegwerk in een slechte staat bij. Voor een slecht of niet-absorberende ondergrond bestaan er trouwens additieven om de hechting te verbeteren. Indien nodig kan je injecteren tegen opstijgend vocht en hygroscopische en kristalliserende zouten aanpakken.

Algemeen wordt afgeraden om tot volledig onderaan de gevel te werken. Opstijgend vocht door te kaleien tot onder de waterkerende folie kan immers tot vervuiling en/of vorstschade leiden. Doe je dat toch, dan moet de onderste strook een speciale behandeling krijgen in de vorm van een waterdichte, cementgebonden mortel.

Aanbrengen

Hoeveel lagen? Werk je met een primer? Het antwoord op deze vragen hangt sterk af van het gebruikte systeem en van de ondergrond. In de meeste gevallen zijn het er drie, maar bij een cementvrije kalei volstaan soms ook twee. Zeker als je goed bevochtigt, is een primer niet nodig en in het geval van een kalkbasis zelfs af te raden. De kalk moet zich immers mineraal kunnen binden met de bakstenen ondergrond. Kortom, pas je aan de omstandigheden aan.

Sowieso is uniformiteit in de laagdikte een belangrijk aandachtspunt. In het geval van een mortel kan het gebruik van een wormpomp daarbij helpen, of een airless verfspuitmachine als je kiest voor granulaatverf en de korrel niet te groot is. Waak er wel over dat je de lagen niet te dik plaatst, want dat kan leiden tot haarscheurtjes. Het aanbrengen van de lagen kan natuurlijk even goed met een blokborstel. Bij de poederproducten, die meer vullend zijn, kan je als alternatief ook opteren voor een plakspaan en daarna naslechten met de blokborstel.

Tips en tricks

In de loop van dit artikel hebben we al een paar tips meegegeven om de charme van een kaleilaag zo lang mogelijk te behouden. We willen nu ook nog een aantal praktijken meegeven die je beter vermijdt of omgekeerd, best wel doet:

• Werk altijd in het verband van de steen.
• Kalei niet in volle zon en evenmin bij te nat of te koud weer.
• Werk altijd in de lengte van de gevel en stop indien nodig op een voeg.
• Kit nooit af tussen de ramen en de gevel voor je het systeem aanbrengt. De producten zijn te hard voor op een kit en zullen er nagenoeg altijd op barsten.
• Hanteer steevast minerale kaleisystemen als de gevelspouw nageïsoleerd is. Andere opties zijn hydrofoberen of afschilderen met een dampopen gevelsysteem (Sd-waarde ≤0,05) 

_{Met medewerking van Caparol, Rewah, Reynchemie en Stoopen & Meeûs}