Opstijgend vocht: hoe pak je het aan?

Opstijgend vocht is een probleem dat langzaam en onopgemerkt zijn weg kan banen doorheen je woning, maar dat desalniettemin aanzienlijke schade kan aanrichten aan wanden en plafonds, en op lange termijn ook aan de structuur van je woning én je eigen gezondheid. Het is dus belangrijk om opstijgend vocht tijdig aan te pakken om verdere schade te voorkomen. Hoe je het herkent, wat de oorzaken zijn en wat je eraan kan doen, leggen we uit in dit artikel.

 

Wat is opstijgend vocht?

Vanuit de grond

Er is sprake van opstijgend vocht in een woning wanneer grondwater van onder de muren opgaat. De laagste verdieping van de woning stoot dan minder (of geen) water af ten opzichte van de verdieping erboven. Dat zorgt voor vocht in de muren.

Op een bepaald punt zullen de muren door vocht verzadigd raken en vindt het vocht zijn weg naar hogere en drogere oorden, bovengelegen verdiepingen dus.

 

Hoe herken je opstijgend vocht?

Opstijgend vocht kan zowel op binnen- als buitenmuren voorkomen. Je kan het probleem gemakkelijk herkennen aan vochtplekken op de muren. Die zal je meestal eerst onderaan zien. Schimmels, onfrisse geuren, blazen, condensatie, druppelvorming, lossend pleister en afbladderende verf of behang kunnen ook wijzen op opstijgend vocht. 

Lossend pleister kan je gemakkelijk gewaarworden door te luisteren: hoor je een hol geluid wanneer je op de muur tikt? Dan hebben je muren vast last van opstijgend vocht. Wanneer opstijgend vocht niet wordt behandeld, kan je muurafwerking beschadigd raken, en op termijn ook de constructie van je woning. Ook voor je luchtwegen is het geen pretje.

Zouten

Als je afbladderende verf of loskomend behang wegneemt, kan je soms witte plekken ontwaren op de muur, eveneens een indicator voor opstijgend vocht. Door een langdurige opname van vocht maken bouwstenen immers zouten aan. Die moeten bij de behandeling zeker aangepakt worden, omdat die anders vocht zouden blijven aantrekken.

 

Meten is weten

Naast luisteren en kijken, kan je uiteindelijk ook meten met een vochtmeter om de vochtschade te identificeren.  Het is een handige tool voor een eerste indicatie van de ernst van de vochtschade.

Uiteraard hebben professionals hiervoor geschiktere apparatuur voor een preciezere meting. Die doen vaak een beroep op carbidetesten. Via een analyse van enkele boorstalen en de reactie daarop met calciumcarbide kan het vochtpercentage binnenin een muur betrouwbaar bepaald worden. Dat wordt vaak nog gecombineerd met een zoutanalysetest om te kijken of er schadelijke zouten aanwezig zijn en in welke mate die de muren aantasten.

 

Oorzaken van opstijgend vocht

Vochtige kelder

Opstijgend vocht komt logischerwijs van beneden. In de meeste gevallen zal er dus een vochtprobleem zijn in een kelder of kruipruimte met plekken waar water gemakkelijk binnen kan sijpelen in natte periodes. Kelders zijn ook heel vaak niet goed geventileerd, wat ook vochtproblemen in de hand werkt. Uiteindelijk zal een kelder bijgevolg verzadigd raken met vocht dat dan naar boven zal kruipen.

Muren op een vochtige ondergrond die niet onderkelderd zijn én niet voorzien zijn van een vochtwerend scherm onder de constructie, kunnen op hoogtes tot 1,5 meter een vochtlijn vertonen door opstijgend vocht vanuit de ondergrond. 

 

Er is geen waterkering

Een waterkering houdt in dat er een vochtwerende DPC-folie of een membraan onderaan de muren van de kelder - of de ruimte waar de woning het grondniveau raakt - wordt geplaatst, die grondwater tegengaat. Als er geen dergelijk systeem is om grondvocht buiten te houden, zullen de muren na verloop van tijd dat vocht absorberen. Vooral in huizen gebouwd voor de jaren 80 ontbreekt een waterkering nog vaak.

Een overbrugging

Een waterkering op zich doet al veel, maar is niet altijd genoeg. Soms is het ook zo dat de aarde buiten opgehoopt ligt, zodat de ondergrond en dus ook het vocht boven de waterkeringsgrens komen te liggen, en je muren alsnog aangetast kunnen worden. In dat geval wordt er gesproken van een brug of een overbrugging: het vocht maakt via die 'brug' als het ware zijn weg naar boven.

Ook binnenshuis kan er sprake zijn van zo'n brug, wanneer bijvoorbeeld je pleisterwerk tot onder het niveau van de aangebrachte waterkering komt, waardoor de muren via die bezetting toch nog vocht kunnen opnemen. 

 

Te weinig of geen ventilatie

Kelders en kruipruimtes – waar opstijgend vocht meestal zijn intrede doet – hebben vaak te kampen met te weinig tot geen ventilatie. Het gebrek aan een goede ventilatie kan evengoed in andere ruimtes van je woning tot opstijgend vocht leiden.

Wanneer er in een ruimte niet genoeg frisse en droge lucht is om vochtige lucht af te voeren, kan er condensatie optreden. Waterdamp wordt vloeibaar op koudere oppervlakken, deze oppervlakken worden verzadigd en uiteindelijk zal het vocht zich een weg naar boven banen.

 

Hoe bestrijd je opstijgend vocht?

Muren injecteren

Muurinjectie met gel is de vaakst voorkomende methode om opstijgend vocht een halt toe te roepen. De bedoeling is dat de gel zich verspreidt in de muur en daar een buffer vormt voor het opstijgend water.

Net zoals je de analyse van een vochtprobleem best aan een professional overlaat, laat je de behandeling maar beter ook uitvoeren door een vakman. Al bestaan er ook DIY-pakketten waarmee je zelf aan de slag kan. Bekijk hier de video.

Muur voorbereiden

Je begint met de zone te markeren die duidelijk is aangetast, met een marge van 50 cm boven het natte gedeelte - het vocht kan namelijk al hoger zitten, maar nog niet zichtbaar zijn.

De aangetaste muur moet je bloot zetten. Het pleister haal je eraf met een boorhamer. Je werkt het best van boven naar beneden, onder meer omdat je zo vermijdt dat er veel stof in de motor van je machine terechtkomt. Je zal merken dat het bovenste deel iets moeilijker te verwijderen is dan het onderste: daar waar vocht aanwezig is kleeft de gips niet zo goed meer aan de muur. Wie geen boorhamer heeft (of er geen wil huren) kan ook met hamer en steenbeitel werken.

Bij het wegnemen van de pleisterlaag moet je oog hebben voor detail. Metalen hoekprofielen moet je bijvoorbeeld ook afkorten, tot op dezelfde hoogte als je de pleister wegkapt. Dat kan met een haakse slijper, maar met een zaag op een oscillerende multitool heb je minder gensters en dus minder kans op schade.

Let ook op met ingewerkte leidingen in de muur, het mag niet zo zijn dat je door het dichtmaken van de sleuven waarin de leidingen zitten een verbinding maakt tussen de zone onder de waterkering en de zone erboven. Haal indien nodig het onderste deel van het vulmiddel weg uit de aanwezige sleuven.

Gaten boren

Om ervoor te zorgen dat de buffer zich voldoende kan vormen moet je diep genoeg in de muur boren. Meet daarom de dikte van de muur op aan een opening: een raam of een deur. Verleng de muur, met behulp van een plank of iets dergelijks, dan kan je in de opening de juiste maat nemen.

Vervolgens moet er een aantal keer in de muur worden geboord. Dat doe je om de 10 cm in de laagst mogelijke voeg. Let erop: de boordiepte is altijd 3 cm minder dan de dikte van je muur. Om ervoor te zorgen dat je niet te diep boort, wikkel je het best een stukje tape rond je boor.

Weg met stof

Veeg alle boorstof op en zuig met de stofzuiger alle boorgaten zorgvuldig leeg. Ook de muur moet stofvrij gemaakt én bevochtigd worden. Vernevel met een spuit water over de volledige muur voor je gaat injecteren

Gel injecteren

Nu kan je beginnen met het eigenlijke injecteren. Plaats een cartouche met gel in het pistool. Snij de cartouche in twee richtingen open en schroef de spuitkop op het pistool. Duw nu de lange slang van de spuitkop in de eerste opening. Zorg dat de punt helemaal achteraan het gat zit.

Begin nu met het pompen. Laat de gel beetje bij beetje uit de spuitmond komen. Trek geleidelijk aan ook de spuitmond uit het boorgat, blijf tegelijk pompen. Op die manier zorg je ervoor dat het boorgat van begin tot einde vol zit met de gel, die kan dan zelf verder doordringen in de omliggende stenen.

Vul op die manier elk boorgat, let erop dat je er geen enkele overslaat. De gel zal zich vervolgens verspreiden en een buffer vormen tegen het vocht in de muur. 

GEL OF SILOXAAN?
De injectie van een beschadigde muur kan naast gel ook met siloxaan gebeuren. Wanneer je last hebt van opstijgend vocht in een muur met snelbouwstenen, wordt er best gewerkt met een gelinjectie om alle gaatjes vol te spuiten. Siloxaaninjecties zijn dan weer het meest aangewezen in massieve muren. Dergelijke injecties gebeuren onder spanning van een drukpomp. Het siloxaan creëert een gedwongen verzadiging. 

Wanneer je klaar bent met injecteren, laat je de muren uitdrogen, waarna de muur opnieuw kan worden bekleed.

Pleistermembraan tegen zouten

In het geval van zoutvorming op de stenen wordt er na injectie van de muur best ook een zoutwerend membraan op het aangetaste gebied gekleefd. Daarop kan dan opnieuw worden gepleisterd, zodat dat de zouten het pleisterwerk kunnen aantasten.

Snij eerst banen van de rol membraan. Dat doe je even hoog als het gedeelte van de muur die je moet pleisteren. Maak een flex-tegellijm aan, één die zowel binnen als buiten gebruikt kan worden.

Membraan aanbrengen

Met een pleisterspaan breng je de lijmmortel op de muur aan. Strijk de mortel goed glad, zodat er een dunne laag ontstaat. Heb je genoeg mortel aangebracht om één baan te kleven, dan kleef je die meteen op z’n plaats. Smeer dan kleefmortel voor de tweede baan. Breng die aan met een klein beetje overlap. Druk alles mooi glad en druk de randen aan.

De naden tussen de verschillende stroken pleistermembraan moeten ook worden gedicht. Daarvoor gebruik je zelfklevende stroken. Snij ze eenvoudig op maat en kleef ze over elk van de naden. Let er op dat er geen luchtbellen onder de strook blijft zitten. Druk ze daarom goed aan.

Muur bepleisteren

Als alles goed is uitgedroogd, kan je de muur opnieuw bepleisteren. Je hoort bij het pleisteren steeds een opening te laten onderaan. De pleister mag niet tot tegen de vloer komen. Dit is om te vermijden dat er door de pleister vocht wordt opgenomen. Op die manier blijft je werk langer intact. Het onafgewerkte stuk van de muur verberg je achteraf achter de plint, dus daar hoef je niet mee in te zitten.

Alternatief: onderkappen

Opstijgend vocht kan je ook de baas door je muren te onderkappen en een waterkering te plaatsen. Daarbij worden om de meter horizontale sleuven gefreesd in het metselwerk, waardoor de woning als het ware wordt opgetild en een waterkerende folie wordt geplaatst.

Het grootste voordeel is dat je door te onderkappen zeker bent dat je geen vochtproblemen meer moet verwachten. Echter is het een zeer omvangrijk werk dat gepaard gaat met heel wat stof en afbraakwerken. Je zal zowel je binnen- als buitenmuren namelijk opnieuw moeten afwerken. Dit werk wordt daarom ook vaker meegenomen in het plaatje van grotere renovatiewerken.