Hoe hout beschermen en de natuurlijke uitstraling behouden?

Welk soort hout er buiten ook gekozen wordt, het zal op een correcte manier voorbereid, behandeld, beschermd en onderhouden moeten worden. Enkel dan kan de levensduur van het hout stabiel gehouden en zelfs verlengd worden.

Hout beschermen met Caparol — De houtsoort bepaalt welke behandeling er geschikt is en welke uit den boze is

BELANG DUURZAAMHEIDSKLASSE

Wat een belangrijke rol speelt in de keuze qua hout, is de duurzaamheid. De duurzaamheid van hout wordt gedefinieerd als de weerstand die een bepaalde houtsoort heeft ten opzichte van houtrot. De densiteit van een stuk hout kan al een goede maat zijn voor de natuurlijke duurzaamheid. Dat zorgt ervoor dat hardhout steeds duurzamer is dan zachthout. Hout wordt onderverdeeld in vijf duurzaamheidsklassen: waarbij klasse 1 zeer duurzaam is en klasse 5 niet duurzaam is. Hoe lager de duurzaamheidsklasse, hoe minder geschikt het hout is om buiten te gebruiken.

BESCHERMING NODIG

Onafhankelijk van de duurzaamheidsklasse moet hout dat voor buitengebruik bedoeld is steeds beschermd worden om de levensduur van het hout stabiel te houden of te verlengen. Stel dat er geen bescherming wordt aangebracht dan zal het hout sneller verweren onder invloed van de temperatuur, regen, wind, maar vooral door het zonlicht. Ook schimmels en insecten kunnen de levensduur van het hout bedreigen.

Zonlicht heeft niet enkel effect op de levensduur van het hout, maar ook op de kleur. Neem nu bijvoorbeeld de houtsoort ‘blanke eik’. Nieuw en vers heeft dit hout een lichte, zachte kleur. Stel dat er geen bescherming wordt aangebracht, dan kan het hout al na een maand of twee een gele kleur hebben. Na zes maanden zal het vergrijzen en naargelang van de regio (bv. geïndustrialiseerde of landelijke regio’s) kan het op termijn zelfs zwart uitslaan. Wat hierbij ook een aandachtspunt is, is het feit dat verf zich goed hecht op vergrijsd hout, maar door spanningsverschillen tussen verschillende verflagen worden de dode vezels van het gezonde hout gerukt en ontstaat er opnieuw afbladdering. Daarnaast heeft vergrijsd hout ook een invloed op transparante kleuren, die zullen namelijk donker of rood kleuren.

WAT KAN PROBLEMEN GEVEN?

Alvorens te beginnen aan de bewerking van het hout, is het belangrijk te weten welke inhoudsstoffen die bepaalde houtsoort bevat. Die kunnen in bepaalde gevallen namelijk bepalen welke behandeling er geschikt is en welke uit den boze is. Zo kunnen bepaalde inhoudsstoffen aanleiding geven tot doorbloeden of verkleuring van de verffilm. Ook hout dat niet voldoende droog is, kan voor problemen zorgen.

Let op met tropische houtsoorten

Verven op basis van alkydhars, beter gekend als solventgedragen verven, nemen zuurstof op en drogen dus oxidatief. Als er in het hout antioxidanten aanwezig zijn, zal de verf moeilijk of zelfs niet drogen. Denk hierbij aan tropische houtsoorten zoals Iroko-Kambala-hout of padoek. Een oplossing hiervoor is het grondig ontvetten van het hout (het best met methylalcohol) en het werken met een watergedragen verfsysteem. Indien er toch met een solventgedragen verf gewerkt moet worden, moet er eerst een isolerende, watergedragen primerlaag aangebracht worden. Die laag moet dik genoeg zijn, zodat de antioxidanten voldoende geblokkeerd zijn, en droogt het best minstens 24 uur alvorens de solventeuse afwerkingslagen aan te brengen.

Belang van houtbescherming — Dekkende beitsen zijn in verschillende kleuren verkrijgbaar en accentueren de hout- en nerfstructuur

Voorkom zwarte vlekken door roestende nagels of vijzen

Houtsoorten waarbij de pH gelijk is aan, of kleiner is dan, vier (bv. eik, kastanje, Western Red Cedar etc.) zorgen voor een snellere verharding van acrylaatverven. Daarnaast kan er ook een aantasting van metalen onderdelen in het hout optreden. Nagels of vijzen zullen sneller roesten en er zullen zwarte vlekken verschijnen op het hout waar die nagels of vijzen zich bevinden. Zure houtsoorten worden dan ook het best enkel en alleen behandeld met solventeuse producten. Stel dat de verkleuring niet meer weg te krijgen is met schuren en ontvetten, kunnen de plekken ontweerd worden met ontweringswater, ook wel oxaalzuur genoemd.

Voorkom zwarte vlekken door nagels en vijzen. Zure houtsoorten worden dan het best enkel behandeld met solventeuse producten

Hars in naaldhout kan voor problemen zorgen

Onder invloed van het zonlicht en de temperatuur zal het hars dat aanwezig is in harshoudende houtsoorten (zoals den, spar, lork etc.) vloeibaar worden. Dat kan leiden tot het lekken of bloeden van dat hars, tot blaasvorming op de verffilm en tot het wegduwen van de verf zelf (afbladdering). Het hout moet grondig ontvet worden met thinner en er wordt het best gebruikgemaakt van lichte kleuren. Indien er met donkere kleuren gewerkt wordt, zal de temperatuur extra snel omhooggaan en zal de hars sneller een weg naar buiten zoeken. Er is ook steeds de kans dat het fenomeen terugkomt, ook al werd het hout correct behandeld. Een goed alternatief is het kiezen voor kunstmatig gedroogd hout, zoals Thermowood of Accoya. Daarbij wordt de hars in autoclaaf onder stoom gekristalliseerd.

Vul de poriën voldoende op

Houtsoorten die grote vaten of grote, open poriën bevatten, zoals loofhout, kennen een verhoogde kans op blaasvorming. Primer en verf zullen die poriën namelijk onvoldoende opvullen. Bij de minste verhoging van temperatuur zal de lucht in de porie opwarmen en duwt die tegen de natte verffilm, waardoor er zich een blaasje vormt. Schilderen voor de zon is daarom uit den boze! Voor nieuw, kaal hout bestaan er producten die zulke poriën opvullen. Die kunnen echter enkel gebruikt worden in combinatie met dekkende verfsystemen, aangezien er anders witte puntjes te zien zullen zijn bij het gebruik van een transparant verfsysteem.

Schilder enkel hout dat voldoende droog is

Hout bevat van nature vocht. Levend hout bestaat namelijk voor 50% uit water. Hout dat gebruikt dient te worden in de schrijnwerkerij moet voldoende droog zijn. Hier bestaat een gouden regel voor:

14-18%: geschikt voor universeel schilderen;
18-21%: alleen waterdamp doorlatend (semi filmvormend) behandelen;
> 21%: niet schilderen en laten drogen!

Pas op met donkere kleuren

Indien er gekozen wordt voor donkere kleuren, zal er meer energie opgenomen worden, wat zich uit in hogere temperaturen. Daardoor zal het hout sneller verouderen, maar kunnen er zich ook spanningen voordoen tussen de verflagen indien de donkere laag op een lichte laag werd aangebracht.

Schilderen met Caparol verf — Zodra de ontvetter droog is, wordt de eerste laag verf het best zo snel mogelijk aangebracht

VOORBEREIDING

Correct ontvetten

Voor het schuren moet het hout altijd ontvet worden, want vette bestanddelen in het hout zullen zorgen voor een minder goede hechting van de verf. Ontvetten kan met water en ammoniak, waarbij er minstens 10% ammoniak aanwezig moet zijn in het water bij houtsoorten zoals afzelia of merbau. Op bepaalde houtsoorten, bv. houtsoorten die looizuur bevatten (zoals eik of afrormosia), mag er niet met ammoniak gewerkt worden omdat dat leidt tot verkleuring van het hout. In zo’n geval wordt er beter geopteerd voor een cellulose of een synthetische thinner. Nog andere houtsoorten (bv. Iroko-Kambala) kunnen ontvet worden met methanol (brandalcohol) of zelfs aceton, al wordt er weinig voor die laatste optie gekozen.

Zodra de ontvetter droog is, wordt de eerste laag verf het best zo snel mogelijk aangebracht. Wordt er te lang gewacht, is de kans reëel dat de inhoudsstoffen die aan het oppervlak weggenomen werden, maar wel nog aanwezig zijn in het hout, weer aan de oppervlakte zullen verschijnen. Bij onderhoud van bestaande verflagen kan er ontvet worden met water en detergent.

Voldoende schuren is noodzakelijk

Een uiterst belangrijke stap in de voorbereiding is het schuren van het hout. Zorg steeds dat er voldoende geschuurd is, in de richting van de nerf, het best met een fijne korrel. Kleine, oppervlakkige krasjes in het houtoppervlak zijn namelijk eenvoudiger op te vullen en de verf zal minder de neiging hebben om weg te trekken, aangezien er geen diepe groeven en dus scherpe randen zijn. Grof schuren is enkel verantwoord om verflagen of oneffenheden weg te krijgen. Indien er toch grof geschuurd wordt, bouwt men het best af van ruw naar fijn schuren. Voor een betere hechting is het ook belangrijk om tussen lagen in te schuren. De spanning van de nog doordrogende laag komt tot rust en het oppervlak zal makkelijk te beschilderen zijn.

Aandachtspunten bij het behandelen

Kopshout, zij- en onderkanten moeten waterdicht afgesloten worden. Indien niet elke zijde waterdicht is, kan er vocht binnendringen en dat zal via de verffilm naar buiten willen.
Scherpe randen moeten afgerond worden. Verf trekt namelijk weg van scherpe randen waardoor er een dunnere laagdikte terug te vinden is. Die laag zal sneller opbranden, waardoor het hout sneller blootgesteld zal worden aan de omgevingsfactoren.
Houtverbindingen moeten steeds gedicht worden met kit.

Kleuren met borstel — Een clearcoat beschermt de transparant gekleurde laag en is nuttig voor onderhoud en extra laagdikte

HET KLEUREN ZELF

Kleurloos of dekkend

Dekkende beitsen zijn in verschillende kleuren verkrijgbaar en accentueren de hout- en nerfstructuur. Buitenlakken daarentegen hebben vooral een dekkende functie en doen de nervenstructuur van het hout verdwijnen. Bij transparante oplossingen is het zaak om het hout te beschermen tegen uv-licht. Hiervoor is een pigment vereist. Dat pigment zal de uv-stralen namelijk voor het grootste deel weerkaatsen en op die manier de lignine in de bovenste houtcellenlaag beschermen. In transparante oplossingen zit dus ook een pigment.

Beitsen zijn in transparante afwerkingen beschikbaar. Een beits dringt diep in het hout en laat het ademen. De houtstructuur blijft bovendien zichtbaar en wordt geaccentueerd. Vaak zijn er transparant gekleurde ready-mixtinten beschikbaar in bv. eik, grenen, ebben, enz. die goed passen bij een bepaalde houtsoort. Een teststaal kan hier duidelijkheid bieden.

Meestal wordt er in twee of drie lagen gebeitst: er wordt gestart met een impregnerende grondbeits en afgerond met twee lagen afwerkingsbeits. Let op: beitsen op een door een grondlak of vernis afgesloten ondergrond is sterk af te raden. De beits moet immers in het houtoppervlak kunnen doordringen.

Opgelet met transparant product — Werk buiten steeds eerst met een transparant gekleurd systeem en nooit rechtstreeks met een klaar, kleurloos product

Werk nooit met een transparant kleurloos product

Enkel een clearcoat aanbrengen, is niet voldoende. Er moet steeds met een transparant gekleurd systeem gewerkt worden alvorens er een clearcoat kan worden aangebracht. Een clearcoat bevat wel uv-blockers, maar wordt enkel gebruikt om de eerste, transparant gekleurde laag (en onrechtstreeks het hout) te beschermen, te onderhouden en extra laagdikte aan te brengen op het bestaande verfsysteem, zonder daarbij de initiële kleur te verdonkeren.

Sommige fabrikanten bieden wel kleurloze, transparante producten op basis van nieuwe technologieën aan. Weet dat deze producten de vergrijzing niet tegenhouden, maar het hout wel mooi, bleek laten vergrijzen, zonder groenaanslag, schimmelvorming en zwart worden van het hout.

ONDERHOUD

In het algemeen zal een transparant, gepigmenteerd systeem in vergelijking met een dekkend systeem altijd sneller onderhoud nodig hebben. Bij zo’n onderhoud moet er steeds opnieuw geschuurd en ontvet worden alvorens een nieuwe laag aan te brengen. Een beits van goede kwaliteit wordt het best om de drie jaar onderhouden. Een lak het best om de vijf jaar, of langer.

Met medewerking van Sikkens, BOSS paints, Caparol, Sigma Coatings, Ralston Colour & Coatings