Spouwankers bepalen grotendeels duurzaamheid van gevels

Slechte verankering kan catastrofale gevolgen hebben 

Als spouwankers niet correct worden geplaatst, dreigt het metselwerk te scheuren, kan het buitenspouwblad knikken door windbelasting, bestaat er gevaar op corrosie van de spouwankers en zouden geveldelen het wel eens kunnen begeven. Om maar aan te geven dat een goede spouwverankering essentieel is om een stevige ‘verbinding’ te verzekeren van het binnen- en buitenspouwblad en de spouw.

Stabiliteit verzekeren

Spouwankers zorgen voor standvastige constructie

Een ervaren aannemer vertellen waarvoor een spouwanker dient, is een open deur intrappen. Maar voor de volledigheid, toch nog even een kleine opfrisbeurt.

Een spouwanker verankert de binnengevel aan de buitengevel. Door die ‘bevestiging’ wordt de windbelasting overgedragen van het belaste blad naar het andere spouwblad. De ankers vangen met andere woorden de krachten op waaraan de buitengevel wordt blootgesteld en zorgen voor een zekere stijfheid van de gevel.

Door het gebruik van spouwankers absorbeert de gevel makkelijk de trillingen van het verkeer of van werkzaamheden, is hij bestand tegen de druk- en trekkrachten van de wind, en kan het de zetting van het gebouw opvangen.

Spouwankerplug is een cruciaal onderdeel

Een spouwanker is onvolledig zonder een goede spouwankerplug bij harde isolatie. Deze zijn speciaal ontworpen om zowel spouwankers als isolatie vast te houden. De plug vormt een cruciaal onderdeel in spouwverankering. Hij zal namelijk expanderen en klem komen te zitten tegen de wand van het boorgat, wat voor een goede verankering zorgt.

Een plug bestaat uit een schacht met een expansiezone en een cirkelvormig afdekplaatje. Dat is waar de isolatie moet komen. De schacht dient meerdere doelen, want hij zorgt eveneens voor een winddichte afsluiting tussen de plug en de isolatie.

Spouwankerplug versus isolatieplug

In het verleden gebeurde het wel vaker dat isolatiepluggen als spouwankerpluggen werden gebruikt. Dit leidde niet alleen tot instabiele gevels, maar bracht ook de veiligheid van de verankering in gevaar. Een aantal jaar geleden werd het aantal bouwplaatsen met incorrect verankerde buitenmuren door het gebruik van isolatiepluggen nog op ongeveer 30% geschat.

Spouwankerpluggen zijn eigenlijk een doorontwikkeling van standaard isolatiepluggen. Maar in aanvang dachten sommige aannemers dat ze de spreidnagel in de klassieke isolatieplug gewoon konden vervangen door een spouwanker. Aangezien die dunner is dan een spreidnagel, expandeerde de plug te weinig, waardoor een veilige verankering niet kon worden verzekerd. Om de plug voldoende te kunnen openen aan de voorzijde, werd de 'holle' ruimte verkleind. 

Isolatiepluggen dienen hoofdzakelijk om harde isolatieplaten op hun plaats te houden. Voor zachte isolatie zijn er tegenwoordig ook isolatiepluggen beschikbaar. Deze hebben een grotere schoteldiameter (90 mm) om voldoende steun te bieden. 

Materialen

Spouwankers uit rvs genieten de voorkeur

Het bouwmateriaal bepaalt het type spouwanker en -plug. Cellenbeton vereist bijvoorbeeld een ander soort spouwhaak en spouwankerplug dan klassiek metselwerk. 

Veel hangt af van de blootstellingsklasse zoals beschreven in de Eurocode 6. Corrosieklasse MX3 – micro omgeving blootgesteld aan vocht en vorst/dooicycli – laat het onbeperkt gebruik toe van rvs, staaldraad verzinkt 940 gr/m2 en ankers voorzien van een extra corrosiebestendige coating.

Standaard verzinkte staaldraad heeft een zinklaag van 60 gr/m2, en wordt niet als geschikt geacht voor toepassing als spouwanker. Staaldraad verzinkt 265g/m2 mag beperkt gebruikt worden.

Volgens Buildwise zijn voor de blootstellingsklassen MX2 en MX3 haken uit roestvrij staal van het type ‘AISI 304’ het beste, omdat deze tegelijkertijd een thermisch voordeel bieden. Rvs heeft namelijk een fundamenteel kleinere koudebrugwerking door de betere lambdawaarde, 17 W/mk voor rvs in plaats van 50 W/mK voor verzinkt staal. Kiest u voor rvs, dan kan doorgaans rond 10 mm aan isolatiedikte worden bespaard.

Ondanks de verschillende aanbevelingen, gebruikt men in België nog vaak spouwankers in gegalvaniseerd staal. Dat is niet verboden, maar zowel de Eurocode 6 als baksteenfabrikanten raden aan om te werken met spouwankers uit rvs (AISI 304 of AISI 316).

Het gebruik van gegalvaniseerd staal wordt ten zeerste afgeraden bij verlijmde gevelstenen en dunbedmortel, en in woningen aan de kust, bij zwembaden en langs wegen waar strooizout wordt gebruikt.

Spouwankerpluggen uit hoogwaardig materiaal

De norm voor constructieve verankeringssystemen schrijft het gebruik van hoogwaardige kunststof voor. Een duurzame oplossing die zorgt dat veroudering wordt tegengegaan en spanningsrelaxatie wordt vermeden. Enkel het juiste anker met de juiste plug, aangepast aan de binnenmuur in kwestie, zal voldoende garanties bieden op een correcte verankering. 

Voor cellenbeton zijn er speciale pluggen op de markt. Deze pluggen beschikken over een langere expansiezone dan standaard pluggen (tot 100 mm en langer). 

Vorm

Kies het soort anker op basis van de gebruikte buitenmuursteen. Manipuleer nooit de vorm van de ankers. Als u dat doet, verandert u de intrinsieke eigenschappen van het materiaal en kan de kwaliteit van de spouwanker niet meer gewaarborgd worden. Probeer met andere woorden nooit een ronde spouwanker te 'pletten' want dan beschadigt u de zinklaag op de zijkanten van het anker, wat tot allerlei problemen kan leiden. Platdrukken is absoluut verboden en ook plooien is in geen geval toegestaan. Als u dat doet, verandert u de druksterkte van het anker en kan het anker knikken.

Ronde spouwankers

Voor metselwerk en toepassingen met gewone mortel wordt een standaard ronde spouwanker gebruikt. Deze passen vrijwel altijd in een klassieke voeg. 

Platte spouwankers 

Metselt u via dunbed of kiest u voor verlijming, dan zijn platte spouwankers de enige echte oplossing. Platte spouwankers zorgen ervoor dat u nauwelijks ruimte verliest in de voeg. Zowel van de ronde spouwanker als van de platte spouwanker bestaan versies met een gegolfd uiteinde voor een optimale hechting in de voeg. 

L-vormige spouwankers

Kiest u voor een smallere baksteen (6,5 tot 7,5 cm breed)? Plaats dan L-vormige spouwankers. Zo creëert u meer verankeringslengte en zorgt u tegelijkertijd voor extra stabiliteit. 

Verstelbare spouwankers

Om te vermijden dat u spouwankers achteraf moet plooien, zijn er al een tijdje verstelbare spouwankers op de markt verkrijgbaar. De hoogte waarop u deze monteert, maakt in principe niet zo heel veel uit, omdat u achteraf in hoogte kunt verstellen. Deze spouwankers kunnen zowel gebruikt worden bij traditioneel metselwerk als bij verlijmde gevels en dunbed. 

Spouwankers voor houtbouw

Aangezien steeds meer woningen worden opgetrokken in houtbouw, kunt u speciale spouwankers met schroefbevestiging gebruiken voor het vastzetten van isolatie op hout en plaatmaterialen. 

Plaatsing

Spouwankerberekening

Voor u effectief spouwankers plaatst, wordt er idealiter een spouwankerberekening uitgevoerd. De algemene regel is dat er tussen de vier en zes spouwankers per vierkante meter moeten worden voorzien. Toch is niet iedere situatie vergelijkbaar, en wordt in bepaalde gevallen aanbevolen om meer ankers te plaatsen. Zo is dat onder andere het geval bij gebouwen aan de kust en bij hoogbouw. 

Zachte isolatie

In het geval van zachte isolatie, zoals minerale wol, kunnen spouwankers ingemetseld worden bij het optrekken van het binnenspouwblad. Vervolgens wordt de isolatie erover geschoven. In het geval van ingemetselde spouwankers - waarvoor geen pluggen nodig zijn - worden de zachte isolatieplaten eenvoudigweg over de spouwankers geschoven tot tegen het binnenblad. Vervolgens worden er clips over de spouwankers geschoven. Zorg ervoor dat de clips in de aangegeven positie worden gebracht, om een goede afwatering te garanderen.

Harde isolatie 

Bij harde isolatie worden gecombineerde systemen toegepast. Die bestaan uit een kunststof plug en een anker. Dit wordt pas na het plaatsen van het binnenspouwblad en het isolatiemateriaal in de muur geboord. Spouwankers doen dus tegelijk dienst als isolatiebevestiging. 

Praktische tips voor bouwprofessionals

• Controleer altijd de corrosiebescherming en materiaalkeuze van spouwankers.
• Raadpleeg Eurocode 6 en aanvullende richtlijnen van Buildwise voor specifieke situaties.
• Voer een grondige spouwankerberekening uit voor elke gevel.
• Inspecteer bestaande constructies op fouten, zoals het gebruik van isolatiepluggen in plaats van spouwankerpluggen.
• Gebruik een boorkop met een geschikte diameter en diepte op basis van de gekozen verankering.
• Kies enkel voor een boorhamer in het geval van beton en harde stenen.