Hoe correct een steiger monteren?

Steigers bestaan in heel wat types en configuraties. Het is aan de werkuitvoerder om uit dat brede aanbod net die steiger te kiezen die toelaat om het werk op een comfortabele, betaalbare én veilige manier uit te voeren. Daarbij is het belangrijk dat de steigerkeuze wordt afgestemd op de specifieke omstandigheden, maar net zozeer dat de steiger correct berekend en gemonteerd wordt.

Wettelijk kader

Codex welzijn op het werk

Het is de verantwoordelijkheid van de werkgever/opdrachtgever om te bepalen aan welke eisen een steiger in een bepaalde situatie moet voldoen (draagvermogen, breedte werkvloer, toegangs­mogelijkheden, ontruiming van de steiger, keuringen …), alsook dat die eisen worden nageleefd. Dat staat beschreven in de codex welzijn op het werk, boek IV, titel 5: ‘Arbeidsmiddelen voor tijdelijke werkzaamheden op hoogte’ van 28 april 2017. De belangrijkste aandachtspunten die in de codex aan bod komen, zijn het ontwerp en de berekening, de berekeningsnota en andere vereiste documenten, de verplichte opleiding en de aanstelling van een bevoegd persoon gebruik.

Europese normen

Verder houdt de verantwoordelijke van de werkgever/opdrachtgever ook in dat de Europese normen EN 12810 en EN 12811 te allen tijde moeten worden gerespecteerd. Daarenboven stellen tal van bedrijven en gemeentebesturen nog andere eisen omtrent de keuring door een EDTC (externe dienst voor technische controle).

Een standaardsteiger bestaat in vele gevallen niet

Verboden steigers

Ondertussen tracht de overheid om het gebruik van gevaarlijke steigers aan banden te leggen of zelfs te verbieden. Het betreft onder andere:

• houten kadersteigers;
• hangsteigers van het lichte type (Brusselse steigers);
• steigers op ladderklampen.

Steigers op ladderklampen waarbij het volledige systeem door één fabrikant wordt aangeboden, waardoor het voorzien is van verschillende configuraties, zijn wel toegelaten.

 

Plaatselijke omstandigheden

Bij de keuze van het type steiger moet de uitvoerder zich baseren op de specifieke omstandigheden op een bepaalde werkplaats. Volgende zaken moeten in rekening worden gebracht:

• de werkhoogte en de eisen die de norm oplegt voor het gekozen type steiger;
• de volledige kostprijs (monteren, demonteren, ombouwen en/of verplaatsen);
• de tijd die de werken in beslag zullen nemen;
• de staat van de ondergrond waarop de steiger geplaatst moet worden of de staat van de steunen of van de draagconstructie waaraan de steiger opgehangen wordt;
• de mogelijke hinder die de steiger zal veroorzaken tijdens de werken, de vrijwaring van doorgangen op de werf of op de openbare weg …
• de verschillende activiteiten waarvoor de steiger gebruikt zal worden.

Een standaardsteiger bestaat in vele gevallen niet.

Er moet alles aan gedaan worden om de mogelijke risico’s bij de (de)montage van een steiger tot een aanvaardbaar niveau te herleiden

Ontwerp en berekening

Meestal worden steigers opgebouwd uit geprefabriceerde en manueel hanteerbare elementen (systeemsteigers). Ze zijn beschikbaar in verschillende uitvoeringen, in functie van de hoogte waarop de werkvloer moet worden gebouwd. In sommige eenvoudige uitvoeringen zijn de verticale en schuine delen samengevoegd en (vast) aan elkaar verbonden tot één makkelijk hanteerbaar element. In andere, complexere uitvoeringen wordt de volledige steiger op de werf opgebouwd met buizen die aan elkaar worden gekoppeld. Uiteraard is de stabiliteitsberekening voor beide gevallen totaal verschillend en dient de knowhow van wie de steiger monteert, demonteert of ombouwt niet dezelfde te zijn.

 

Windbelasting
Bij de bepaling van de windbelasting op de steiger en bij de berekening van de noodzakelijke verankeringen moet men in de berekeningsnota bedacht zijn op de aanwezigheid van netten of zeilen en op de winddichtheid ervan. Zeker bij hogere steigers is het een absolute noodzaak om de windbelasting te controleren en de voorziene verankeringen aan te brengen. Door consoles voor een hijswerktuig of ontvangstplatformen te plaatsen, wordt de steiger ook excentrisch belast, waardoor het risico op kantelen toeneemt. Eventueel moeten er bijkomende verankeringen of schuine staven (kopdiagonalen) geplaatst worden. De verdeling van de verticale krachten verandert door bijkomende uitrusting aan te brengen.

 

Instructies

Zolang men binnen de vooropgestelde configuratie van de fabrikant blijft, volstaat het doorgaans dat deze laatste een berekeningsnota opstelt en de overeenstemmende instructies voor de montage en het gebruik vastlegt. Als de gebruiker die instructies respecteert, kan men ervan uitgaan dat de steiger ook op een veilige manier wordt gebruikt. De instructies moeten wel beschikbaar zijn op de bouwplaats, wat meestal niet het geval is. Ook moet de steiger door een bevoegde persoon worden gecontroleerd vooraleer hij in gebruik genomen mag worden.

Voor de complexere uitvoeringen legt de fabrikant op basis van een berekeningsnota standaard­instructies vast waarin bepaald wordt onder welke voorwaarden de verschillende elementen gebruikt mogen of moeten worden. In die gebruiksinstructies worden niet alleen de montage­voorschriften opgenomen, maar ook de beperkingen voor de belasting van de steiger.

Indien de instructies van de fabrikant niet meer voldoen aan de configuratie van de steiger, zal de steigerbouwfirma een berekeningsnota opmaken voor de betreffende steiger. Dat betekent dat geen enkel document op zichzelf staat, maar dat instructienota’s, uitvoeringsschema’s, berekeningsnota’s en dergelijke moeten worden gezien als een set van instructies. Die set moet – samen met de bestel­bon/offerte en het vrijgavedocument (scafftag) – de bevoegde persoon van de opdrachtgever in staat stellen om de limieten te bepalen waarbuiten de veiligheid van de steiger in het gedrang kan komen.

 

Montage

Veilige op- en afbouw

De montage en demontage van een steiger is en blijft een risicovolle activiteit. Er moet dan ook alles aan gedaan worden om de mogelijke risico’s tot een aanvaardbaar niveau te herleiden. Daarvoor moet de conformiteit van het materiaal gewaarborgd zijn, net als het veiligheidsbewust gedrag van de werknemers bij de opbouw en de afbraak van de steiger en hun algehele attitude. Verder moeten ook de hijstoebehoren en (eventueel aanwezige) elektrische lieren gekeurd zijn door een EDTC.

Bevoegde persoon gebruik

De 'bevoegde persoon gebruik' moet ervoor zorgen dat de steiger op elk moment conform is met het montageschema. Enkele belangrijke aandachtspunten:

• Alle elementen dienen zeer stabiel te worden opgebouwd met de nodige spindels en onderstoppingen.
• Verankeringen worden geplaatst in functie van de uitvoering én volgens de richtlijnen van de constructeur. Voorzie steeds voldoende verankering om zowel de horizontale als de verticale krachten op te vangen.
• Gebruik de correcte vloerelementen: niet zomaar werfplanken, maar prefabvloerelementen die, afhankelijk van het werk, statisch en/of dynamisch belast kunnen worden.
• Bij dakwerken met een bepaalde helling moet de steiger zodanig opgebouwd worden dat, mocht een werknemer van het dak vallen, hij op de werkvloer terechtkomt. Mocht hij bovendien doorrollen, dan moeten voldoende hoge en stevige plinten ervoor zorgen dat hij niet tussen de plint en de tussenleuning terecht kan komen. Daartoe dienen er degelijke netten gehangen te worden.
• De maximale opening tussen het werkvlak van de steiger zonder binnenleuning is < 25 cm.
• Indien er geen voorafgaande afspraken gemaakt werden, wordt de hierboven genoemde maximale afstand aangehouden. Vanaf een opening van 25 cm moeten bijkomende maatregelen – bepaald door de risicoanalyse – worden getroffen. Die maatregelen zijn ofwel een binnenleuning die voldoet aan de wettelijke vereisten, ofwel een console.

Bij het gebruik van de steiger dient men er vooral rekening mee te houden dat de steiger niet overladen wordt, dat de lasten gelijkmatig over de vloer verdeeld worden en dat schokken vermeden worden.

Met dank aan Afix Group en Altrad Services Benelux