Pellets duurzaam en goedkoop

Sinds kort mogen gezinnen van onze regering hun oude mazoutketel niet meer door een nieuwe vervangen. Op die manier wil ze andere, duurzamere manieren van verwarmen stimuleren. Pelletkachels en -ketels komen daardoor prominent in de kijker te staan als milieuvriendelijk(er) alternatief. In vergelijking met elektriciteit, gas en stookolie zijn pellets daarenboven veel minder onderhevig aan prijsschommelingen en dat klinkt gebruikers vandaag natuurlijk als muziek in de oren. Die combinatie tekent voor een sterk stijgende vraag.

Waaruit bestaan pellets?

Pellets zijn een voorbeeld van wat men 'granulaten' noemt, dat wil zeggen materiaal in korrelvorm. Ze worden gemaakt van houtafval en bijproducten afkomstig uit de houtindustrie. Dat afval wordt gedroogd en onder hoge druk en zonder toevoeging van lijmen of bindmiddel samengeperst tot een korrel. Voor pellets gebruikt men bij voorkeur naaldhout. Het hars van de naaldbomen fungeert namelijk als natuurlijk bindmiddel. Dat is niet het geval bij hout van loofbomen. Daar zou je wel nog chemische bindmiddelen aan moeten toevoegen om tot dezelfde samenhang te komen. Nadat het zaagsel is samengeperst tot een korrel, worden de pellets in zakken verpakt of per vrachtwagen geleverd, afhankelijk van de automatiseringsgraad van de installatie. Interessant weetje in dit verband (dat misschien kan meespelen in de uiteindelijke keuze van installatie): verpakt in zakken voor manueel bijvullen, zijn pellets verrassend genoeg goedkoper dan wanneer ze in bulk in de voorraadsilo's geblazen worden. Dat heeft met de manier van transporteren te maken.

Verpakt in zakken voor manueel bijvullen zijn pellets verrassend genoeg goedkoper dan wanneer ze in bulk in de voorraadsilo's geblazen worden

Genormeerde kwaliteit

Drie klassen binnen ENplus

Het volledige productieproces voltrekt zich conform strikte richtlijnen, want zowel de fysieke (lengte, stofgehalte, dichtheid …) als de chemische (aanwezigheid van chloor, zware metalen …) eigenschappen zijn helder vastgelegd in onder meer de Duitse DINplus-, de Oostenrijkse O- en de Europese ENplus-norm. Die laatste bundelt alle criteria van de twee vorige en voegt daar het assmeltpunt als extra criterium aan toe. Een Europese norm biedt het voordeel van de duidelijkheid en heeft de lokale normen, althans in België, daardoor in grote mate verdrongen. De ENplus-norm gaat uit van drie kwaliteitsklassen:

• Klasse A1: de hoogste kwaliteit. De pellets bestaan uit zuiver hout, waardoor ze het laagste asgehalte hebben, maar de hoogste smelttemperatuur.
• Klasse A2: deze pellets bevatten meer schors en zijn daardoor van iets mindere kwaliteit. Dat komt bijvoorbeeld tot uiting in een hoger asgehalte (zie tabel).
• Klasse B: hier gaat het om industriële pellets voor grote verbrandingsinstallaties.

Fysieke eigenschappen

Het belang van genormeerde pellets mag je niet onderschatten. Dat begint al bij de afmetingen. Wanneer de pellets langer zijn dan normaal, kunnen ze het toevoersysteem verstoppen. Omgekeerd verbrandt een te korte pellet te snel. Vandaar dat in België pellets van 6 mm diameter standaard zijn. De maximumlengte werd vastgelegd op 45 mm. Wie kiest voor niet-genormeerde varianten, loopt bovendien het risico op meer assen en dat houdt automatisch een frequenter onderhoud in. Veel asvolume wijst overigens ook op een slechte verbranding. Nog een ander mogelijk probleem vormen slakken, een soort klonter die de installatie kan beschadigen. Hoe hoger de temperatuur waarop het as smelt, hoe minder slakvorming. Is het hout te vochtig of zitten er andere stoffen in vermengd, dan zal het rendement van de ketel daar ook onder lijden. Je merkt het: de pelletkwaliteit beïnvloedt de goede werking van de ketel in sterk mate. En er spelen nog andere belangrijke eigenschappen:

• Dichtheid: Een hoge dichtheid staat garant voor een hogere verbrandingswaarde per pellet. Bij een geringe dichtheid zijn er meer pellets nodig om dezelfde warmte te verkrijgen.
• Stofgehalte: Het stofgehalte dat aanvaardbaar is in een zak met pellets. Het is een indicatie van hoe de persing verlopen is. Komt er veel fijnstof vrij tijdens het hanteren van de pellets, dan betekent dat een minder kwaliteitsvolle persing.
• Duurzaamheid: Deze eigenschap ligt een beetje in het verlengde van de vorige en geeft aan wat het percentage is van pellets dat bestand is tegen schokken. Een pellet die daar niet tegen kan, breekt en zorgt voor fijnstof.
• Warmtewaarde: Een synoniem voor de calorische waarde, dat wil zeggen de hoeveelheid warmte die vrijkomt bij de verbranding. Liefst niet te laag uiteraard, om voor de hand liggende redenen. Maar ook niet te hoog. De verbranding wordt dan slechter en zou uiteindelijk zelfs de ketel kunnen beschadigen.

De pelletkwaliteit beïnvloedt de goede werking van de pelletketel in sterk mate

Chemische eigenschappen

Behalve de fysieke zijn ook de chemische eigenschappen van belang. Bij een te hoog chloorgehalte, bijvoorbeeld, kan er schade optreden aan inox-elementen zoals de schouw. Dat is een van de belangrijkste argumenten tegen het gebruik van miscanthus en andere niet-houtige alternatieven voor pellets. Dan denken we onder meer aan soja, maïs en tegenwoordig zelfs olijfpitten. Sommige fabrikanten spreken van een factor 13, ofwel een chloorgehalte van 0,13% bij bepaalde soorten tegenover 0,01% bij houtpellets. Omdat ook hun calorische waarde minder is, hebben alternatieve pellets vooralsnog weinig succes.

Hoe de kwaliteit testen?

• Wateronderzoek: Een houtkorrel moet stromen. Is de dichtheid minder dan die van water, dan weet je dat de verbrandingsefficiëntie laag zal zijn. Bovendien, hoe sneller de pellets doorweekt zijn, hoe minder lang ze zullen branden in de ketel of kachel. Want ook dat wijst op een inferieure kwaliteit.
• Kleurenonderzoek: Wees alert op de aanwezigheid van schillen of plantaardig afval. Dat kan je afleiden uit de donkere kleur. Daarnaast mogen de assen in het systeem niet zwart zijn. Dat kan twee dingen betekenen: ofwel een slechte kwaliteit van de pellet ofwel een slechte afstelling van de ketel.

Wat hout aantrekkelijk maakt

Bij het vervangen van een mazoutketel door een pelletketel kunnen de bestaande verwarmingselementen in gebruik blijven. Woningen met een mazoutketel hebben (meestal) ook de plaats om een pelletsilo te zetten. Pelletverwarming is in dat opzicht dus een uitstekend alternatief. De vraag is alleen: hoe interessant zijn pellets als brandstof? Heel erg interessant, zo blijkt.

Een grote duurzaamheidsfactor

Pellets worden dus van zagerijresten gemaakt. Afval dat een functie krijgt: geen betere manier om de ecologische voetafdruk van een brandstof te verlagen. Weet ook dat de gekapte bomen uit duurzaam beheerde bossen komen. Ter vervanging van de oude bomen plant men steevast nieuwe, en dat is belangrijk omdat jonge exemplaren voor hun groei CO₂ uit de atmosfeer opnemen en opslaan. Die hoeveelheid komt overeen met de uitstoot afkomstig van de verbranding van pellets. Zo ontstaat er een gesloten kringloop. Met andere woorden: pellets zijn CO₂-neutraal. En wat met fijnstof? Dat heb je vooral met nat hout, terwijl pellets droog en homogeen zijn. Het samenspel van diverse sondes (bv. een rookgastemperatuursonde met een lambdasonde) zal de verbranding verder optimaliseren zodat de uitstoot van fijnstof nog meer wordt gereduceerd. Moderne pelletketels beschikken tevens over de nodige filters om het weinige fijnstof dat toch nog vrijkomt, uit het systeem te halen. Vandaag is de uitstoot van fijnstof daardoor beperkt tot maximaal 20 mg/m³ lucht. En hoewel dat al 400 keer minder is dan een open haard, evolueert men in de richting van elektrofilters. De uitstoot wordt zo herleid tot amper 2 mg/m³: vrijwel niets.

Stabiele prijzen

Hout moet je niet importeren vanuit Rusland, zoals bij gas. Een lokale productie van brandstof biedt vele voordelen: de plaatselijke economie vaart er wel bij, het draagt opnieuw bij tot een kleinere ecologische voetafdruk, maar vooral … geopolitieke gebeurtenissen hebben geen impact op de prijs. De koers van pellets vertoont daardoor, in tegenstelling tot andere bronnen van energie, een eerder vlak verloop (zie grafiek). Kijken we naar de calorische waarde, dan bedraagt die van pellets 4,9 kWh/kg. Dat is te vergelijken met een 0,5 l mazout. Voor een gemiddelde eengezinswoning vertaalt zich dat in een jaarlijks verbruik van 3 à 4 ton. Pellets zijn altijd al een goedkope bron van energie geweest, maar vandaag zeker. Dat blijkt duidelijk uit de onderstaande tabel, waarin de jaarprijs van verschillende energiebronnen met elkaar wordt vergeleken.

Conclusie

Verwarming op basis van de verbranding van pellets geniet op dit moment grote interesse. Zelfs meer dan ooit tevoren, horen we bij de fabrikanten. Dat is opvallend voor een technologie die al in het begin van de jaren 2000 haar intrede deed. Behalve de enorme stappen die sindsdien op het vlak van performantie zijn gezet, liggen vooral de duurzaamheid en de stabiele prijs van de pellets ten grondslag aan de toegenomen populariteit.

Met de medewerking van Ardea, Stroomop en TSD