"Stookolie verdient een plaats in duurzame energiemix"

Informazout pleit voor een genuanceerde kijk op de energietransitie

Over stookolie en het stookolieketelverbod bestaan heel wat misverstanden. Het laams Energie en Klimaatplan 2021-2030 – plan, geen wet – is nochtans glashelder: voor performante stookolieketels blijft er zeker een plaats in de verwarmingsmix van de toekomst. Willem Voets, general manager bij Informazout, legt uit op welke manieren en pleit voor een genuanceerdere kijk op de energietransitie.

Uitdaging

"De energietransitie is een van de belangrijke maatschappelijke uitdagingen van deze generatie", zegt Voets. "Aangezien de verwarming van gebouwen een aanzienlijk deel van ons globale energieverbruik vertegenwoordigt, zal het hele gebouwenpark fundamentele inspanningen moeten leveren. Om die uitdaging aan te pakken is er nood aan innovatieve, efficiënte en betaalbare oplossingen. Moderne verwarmingssystemen bieden een ideale oplossing om doorheen de transitie zowel conventionele als hernieuwbare energie op een efficiënte en flexibele manier te combineren."

Het is een vaak gehoorde kritiek op het energietransitiebeleid: het draagvlak ontbreekt, de kosten en de technische problemen die met de energietransitie gepaard gaan, zetten consumenten en bedrijven nu al voor grote uitdagingen. "Alle technologieën die haalbare oplossingen bieden in deze cruciale fase van de energietransitie moeten dan ook omarmd en gestimuleerd worden", zegt Voets.

En voor Informazout hoort stookolie daar nog steeds bij. "Voor 3,5 miljoen mensen, zowat een derde van alle Belgen, is stookolie vandaag een veilige en betrouwbare verwarmingsbron. Onder meer, maar zeker niet uitsluitend, in eengezinswoningen in landelijke gebieden worden in totaal 1,7 miljoen stookolie-installaties gebruikt. Op die locaties zijn vaak gewoon geen technisch zinvolle en betaalbare alternatieven beschikbaar."

"Momenteel bieden moderne verwarmingssystemen op stookolie al oplossingen om de energie-efficiëntie aanzienlijk te verbeteren door een beroep te doen op hernieuwbare energiebronnen en zo de uitstoot van broeikasgassen bij verwarming met brandstoffen substantieel te verminderen. De geleidelijke introductie van koolstofarme en klimaatneutrale vloeibare brandstoffen zullen de verwarmingssector in de nabije toekomst verder op weg helpen naar klimaatneutraliteit."

Over INFORMAZOUT

Informazout is het informatie- en kenniscentrum voor energiezuinige en rationele aanwending van stookolie voor verwarming en professionele toepassingen (landbouwmachines, noodgroepen …). Informazout ondersteunt het streven naar meer energie-efficiëntie en een duurzamere energiemix, waarbij ook stookolieverwarming een deel van de oplossing is.

Wie is Willem Voets?

General manager Willem Voets is ingenieur bouwkunde met een aanvullende opleiding in bedrijfsbeleid.

Voor hij bij Informazout-Cedicol aan de slag ging, was hij onder meer actief als commercieel directeur en directielid in de bouwsector bij Theuma, bij T.Palm, en ook in de verwarmingssector bij Buderus Heiztechnik.

Geleidelijke aanpak

Net de geleidelijke aanpak is voor Informazout belangrijk. Het verbod op stookolieketels bij nieuwbouw en ingrijpende renovaties vanaf 2021, dat door de Vlaamse regering werd uitgevaardigd, viel dus niet meteen in goede aarde bij het informatiecentrum. Bestaande stookolieketels mogen niet meer worden vervangen door andere stookolieketels, als er in de straat een mogelijkheid is om aan te sluiten op een aardgasnet, tenzij wordt aangetoond dat de stookolieketels even performant zijn als de nieuwste aardgascondensatieketels.

"Sinds 26 september 2015 beschikken we daarvoor over een duidelijke regelgeving, met name de Europese Ecodesign-verordening voor energielabels van verwarmingstoestellen en verwarmingsinstallaties. De verordening deelt de verwarmingstoestellen in energieklassen op en kent een productlabel toe aan elk toestel dat vandaag wordt verkocht. Op basis daarvan voldoen zowel stookoliecondensatieketels als (aard)gascondensatieketels aan de efficiëntieklasse A. Op het vlak van performantie halen ze allebei een seizoensgebonden energie-efficiëntie voor ruimteverwarming van minimaal 90%, waardoor ze op dat vlak als evenwaardig mogen worden beschouwd."

Aardgas: klimaatvriendelijk alternatief?

"Het probleem is dat aardgas, met als hoofdbestanddeel methaan, vaak wordt voorgesteld als een klimaatvriendelijk alternatief en de ideale overgangstechnologie voor de elektriciteits- en de verwarmingssector", zegt Voets. "Wie zo redeneert kijkt enkel naar de uitstoot van koolstofdioxide bij de eindverbranding, zonder de emissies in rekening te brengen, van ontginning tot de eindverbranding. Verschillende studies en onderzoeken, die wel alle parameters in rekening brengen, geven dan ook aan dat een exclusieve terugval op gas de emissies niet zal doen dalen."

"Technologieen uitsluiten is de verkeerde weg, en heeft meer te maken met commerciele motieven zoals marktaandeel verwerven dan met het verbeteren van het klimaat"

"Volgens een recent onderzoek "Natural Gas Study" uit september 2019 van de Energy Watch Group in Duitsland, zou een massale switch van steenkool en olie naar aardgas zelfs leiden tot een toename van de emissies van de broeikasgassen met maar liefst 40% ten opzichte van vandaag, hoofdzakelijk door de toename van de methaanemissies. De RDC-studie van 2005 komt tot dezelfde conclusie. De technische update van die studie in 2012 toonde zelfs een licht voordeel voor stookolie.

Omdat in die periode vooral aardgas uit Nederland werd betrokken en die in de toekomst zal worden afgebouwd, werd eind 2019 een nieuw onderzoek opgestart. Daarin zal onder meer nagegaan worden welke invloed de bevoorrading uit verre gebieden zal hebben. Die studie zal in de loop van 2020 beschikbaar zijn."

Broeikaseffect

"Het International Panel on Climate Change, kortweg het IPCC, toonde aan dat het broeikaseffect van methaan sterker is dan dat van CO₂. Bovendien blijft methaan niet in zijn oorspronkelijke vorm in de atmosfeer, maar wordt het verder omgezet in (hoofdzakelijk) CO₂, een proces dat vele jaren in beslag neemt.

Over een periode van 20 jaar bekeken is één kubieke meter methaan daarom 86 keer schadelijker dan CO₂. Over 100 jaar bekeken is methaan circa 30 keer schadelijker dan CO₂."

Technologieneutraliteit

"De resolute keuze voor aardgas als overgangstechnologie levert met andere woorden géén bijdrage aan de bescherming van ons klimaat. Het tegendeel is waar: volledig overstappen van stookolie op aardgas versnelt enkel de klimaatverandering door een alarmerende toename van de methaanemissies. Daarom pleit Informazout voor een gelijkwaardige behandeling door de overheid van stookolieverwarmingstoestellen en gasverwarmingstoestellen in deze cruciale fase van de energietransitie. Alleen technologieneutraliteit zal ervoor zorgen dat de nodige innovatie en ontwikkeling van koolstofneutrale substituten voor fossiele energiebronnen voldoende wordt gestimuleerd."

Technologie

Net zoals voor transport zal ook in de verwarming van gebouwen niet één technologie alle andere technologieën kunnen vervangen, stelt Voets. "Een ‘all-electricscenario’, waar vaak naar gegrepen wordt, zal zonder meer zorgen voor grote bevoorradingsproblemen en een aanzienlijk verlies van warmtecomfort in onze bestaande woningen. Want vaak wordt vergeten dat 1 kWh elektriciteit uit het stopcontact primair nog altijd 2,5 kWh elektriciteit nodig heeft aan de bron. Een warmtepomp met een COP van 2,5 is dus nog altijd maar even energiezuinig als een cv-ketel. Zo wordt het probleem verplaatst van de woning naar de energievoorziening, die daarvoor vandaag niet is uitgerust."

Mix van oplossingen

"Daarom is het veel realistischer en haalbaarder om te gaan voor een mix van oplossingen en energiebronnen, die elk op hun manier een bijdrage moeten leveren tot de energietransitie naar een koolstofarmere samenleving. Technologieën vandaag uitsluiten is totaal de verkeerde weg en heeft meer te maken met commerciële motieven zoals marktaandeel verwerven dan met het verbeteren van het klimaat."

Klimaatneutrale vloeibare brandstoffen

"Met de huidige condensatietechnologie leveren moderne verwarmingsinstallaties op stookolie vandaag al een meetbare bijdrage aan het verminderen van de emissies", zegt Voets. "Een oude stookolieketel vervangen door een moderne condensatieketel op stookolie leidt tot een daling van het stookolieverbruik tot 30 procent en een even grote daling van de CO₂-emissies. In combinatie met de productie van sanitair warm water met een hernieuwbare energiebron, zoals een zonneboiler of warmtepompboiler, wordt nog eens extra 10 tot 15% minder CO₂ uitgestoten."

In combinatie met die zuinige verwarmingstoestellen zullen in een volgende fase stelselmatig zogenaamde ‘drop-in’ koolstofarme en klimaatneutrale vloeibare brandstoffen ingezet kunnen worden. "Die brandstoffen kunnen zowel in een mix met stookolie als in ongemengde vorm worden gebruikt in bestaande stookolieverwarmingstoestellen. De eerste proefprojecten werden in Vlaanderen reeds opgestart. De testgezinnen verwarmen hun woning met een B20-mix van 80% stookolie en 20% HVO, alsook met combinaties van 80% stookolie en 20% FAME (Fatty Acid Methyl Esters). De testen zijn zeer succesvol: bij de opstart van de verbranding is de CO niet speciaal hoger gaan pieken en ze stabiliseert ook mooi, naar een normale, milieuvriendelijke verbranding."

Kloof tussen theorie en praktijk

Het mag intussen duidelijk zijn: de kloof tussen het beleidskader en de installateurs op het terrein is soms erg groot. "Er bestaat niet zoiets als één oplossing voor alles. Elk project vraagt om een eigen specifieke benadering wanneer het gaat om verwarming en sanitair warm water. De kloof blijkt bovendien ook uit een bevraging van Bouwunie: die geeft aan dat 87% van de installateurs van Bouwunie vindt dat er vandaag eerst absolute prioriteit moet worden gegeven aan de vakkundige vervanging van oude stooktoestellen door efficiënte condensatieketels. Zo kunnen er stevige CO₂-winsten geboekt worden, mét een draagvlak."

De installateur

Net daarom is de rol van de installateur zo belangrijk: in overleg met zijn klant moet hij het juiste advies verstrekken en een goede oplossing zoeken, onder meer met behulp van de energielabels voor verwarmingstoestellen en -installaties. Informazout beschikt vandaag over ruim 700 MazoutExperts. Dat zijn installateurs die allemaal veel ervaring hebben in stookolieverwarming en om de drie jaar gescreend worden door Informazout. "Zij geloven dus duidelijk wél in de rol van stookolie als partner in de energietransitie", zegt Voets. "Velen van hen hebben intussen ook de stap gezet naar andere technieken, zoals warmtepompen en zonneboilers, zonder echter de basis van de traditionele verwarmingstechnieken te vergeten. Elke klant en zijn woning vraagt namelijk om een gepaste technische oplossing."

Wat zijn koolstofneutrale vloeibare brandstoffen?

Er bestaan vier types koolstofneutrale brandstoffen. Sommige daarvan zijn biobrandstoffen, andere zijn synthetische brandstoffen, zoals Power-to-Liquids. Die worden ook e-fuels genoemd, waarbij de ‘e’ staat voor groene elektriciteit.

Onder de biobrandstoffen vallen FAME, HVO en B-t-L.

• FAME (Fatty Acid Methyl Ester): een hernieuwbare brandstof gemaakt van gerecycleerde dierlijke en plantaardige oliën wordt gemengd met stookolie om die te verduurzamen. De transportsector gebruikt deze brandstof al.
• BtL (Biomass-to-Liquid): een vloeibare en koolstofneutrale brandstof die wordt gemaakt van biomassa en plantaardig afval, zoals houtpulp, plantaardige olie of algen.
• HVO (Hydrogenated vegetable oil): wordt gemaakt door plantaardige oliën en bakolieafval te behandelen met waterstof. Tegenwoordig wordt meer HVO geproduceerd uit afval- en restvetfracties van de voedsel-, vis- en slachthuisindustrie en uit plantaardige oliefracties die niet van voedselkwaliteit zijn.
• E-fuels: synthetische brandstoffen die worden gemaakt met de hulp van zonne- of windenergie. Die groene stroom wordt gebruikt om hernieuwbare brandstoffen te maken waarbij ook CO₂ wordt afgevangen uit de lucht. Zo wordt een deel van het broeikasgasprobleem een deel van de oplossing.

Kopernikus-project

In het Duitse Kopernikus-project gebeurt onderzoek en ontwikkeling van technologische oplossingen die broeikasgassen kunnen recycleren en verwerken tot synthetische vloeibare brandstoffen – ‘Power-to-Liquid’ – die koolstofneutraal zijn. Tijdens het productieproces wordt daarbij maximaal gebruik gemaakt van hernieuwbare energie, geproduceerd door zon en wind. De eerste producten zijn ondertussen verkrijgbaar op de markt en er wordt hard gewerkt aan het verhogen van de productievolumes.

Die producten zijn wat we noemen ‘drop-in’ vloeibare brandstoffen. Zij kunnen probleemloos en gradueel vermengd worden met de stookolie.

De mengsels kunnen perfect gebruikt worden in de huidige verwarmingsinstallaties op stookolie, zonder enige noemenswaardige aanpassing, maar met een aanzienlijke CO₂-reductie tot gevolg.