Hoe dakanalyse degradatie dak blootlegt

Thermografie helpt de problemen te lokaliseren

Een ervaren dakdekker leest de lichaamstaal van een dak als een boek. Rammelende dakpannen, een steunbalk die lichtjes doorbuigt of de goot die het water niet langer afvoert zoals het hoort … dat soort signalen worden door een professional meteen opgevangen, omdat ze ofwel een symptoom zijn van een dieper probleem ofwel er aan de basis van liggen.

Drones uitgerust met een thermografische camera kunnen zeker helpen bij het lokaliseren van een lek of een koudebrug, maar uiteindelijk blijft het toch de vakkennis van de dakdekker die de oorzaak zal blootleggen en de vervolgstappen zal bepalen.

Waarom een dakinspectie?

Een dakanalyse heeft tot doel de toestand van een dak te beoordelen. Wat is de staat van het dak? In welke mate zijn de materialen gedegradeerd? Hoelang kan het dak nog mee? Onder meer op die belangrijke vragen moet een dakscan het antwoord bieden. Een inspectie kan deel uitmaken van een algemene, periodieke controle. Zeker bij een dak van leeftijd. Maar evengoed vindt ze plaats naar aanleiding van een bepaald voorval. Een hevige storm heeft bijvoorbeeld schade veroorzaakt. Dan is de vraag uiteraard veel specifieker.

De redenen om een dakanalyse te laten uitvoeren zijn heel uiteenlopend. Misschien wil een professionele gebouwbeheerder het budget van eventuele herstelwerkzaamheden kunnen inschatten met het oog op een renovatie?

Nog een mogelijkheid is dat de beslissing om te renoveren al genomen is en men de opbouw van de dakconstructie in kaart wil brengen als eerste stap in een verduurzamingsoperatie. Dat komt steeds vaker voor. Men denkt aan zonnepanelen op het dak. Maar kan het dak in zijn huidige toestand dat extra gewicht nog dragen? En wat met de nieuwe isolatielaag? Kan die aan de buitenkant aangebracht worden - wat bouwfysisch zonder meer de betere optie is omdat de schil dan volledig doorgetrokken kan worden - of moet het toch aan de binnenkant vanwege de vele aansluitingen?

Stel u namelijk voor dat het dak bezaaid is met dakkapellen, die bovendien nog in uitstekende staat zijn. Extra isolatiemateriaal aan de buitenkant zou betekenen dat de pannenlijn wordt verhoogd. Dat lukt niet zonder die kapellen los te maken of zelfs te slopen. Een dakinspectie moet voor al die dilemma’s uitsluitsel bieden.

Waarop letten tijdens inspectie?

Als de inspectie niet is ingegeven door een lek of een ander acuut probleem, wil de opdrachtgever zich aan de hand van een dakanalyse een beeld vormen van de huidige staat van het dak. Natuurlijk zijn er rode vlaggen. Wanneer de dakpannen niet op hun plaats blijven zitten maar naar beneden schuiven of makkelijk wegwaaien, zou het best wel eens kunnen dat de bevestigingsnagels zijn doorgeroest. Zo zijn er diverse voorbeelden van signalen te geven die bij professionele dakwerkers de alarmbellen doen afgaan. Maar wat wordt er precies gecontroleerd? Wat zijn de aspecten waarop een inspecteur tijdens een analyse zal letten?

Warmteverlies

Onder meer vanuit energetisch oogpunt moeten warmteverliezen zoveel mogelijk worden vermeden. Wanneer warme binnenlucht naar buiten ontsnapt langs kieren omdat de aansluitingen niet luchtdicht zijn afgewerkt, is er sprake van luchtlekken. Zeker in de winter ontstaat er in de woning overdruk, waardoor de warme lucht nog makkelijker stijgt dan anders. Samen met die lucht verdwijnt er zo heel veel warmte. Bovendien zal die warme lucht in contact komen met koude(ere) oppervlakken, met condensatie tot gevolg, wat minstens even kwalijk is.

Het spreekt voor zich dat die kieren dichtgemaakt moeten worden. Tegenwoordig zijn er diverse flexibel blijvende en brandwerende PUR-schuimen op de markt die zich daar uitstekend voor lenen.

Een tweede bron van warmteverlies zijn koudebruggen. Die ontstaan op plekken waar materiaal is gebruikt dat minder goed isoleert. Ook daar gaat dus warmte verloren. Een dikkere isolatielaag zal wellicht soelaas bieden.

Vochtinsijpeling

Naast lucht- en koudebruggen zal een inspecteur ook speuren naar sporen van vochtinsijpeling. De volgende vraag is dan: waar komt het water vandaan? Want de oorzaak bevindt zich meestal niet direct boven het lek. Het vergt ervaring om te weten waar de kritische aansluitingen zijn en de weg te traceren die het water heeft gevolgd.

Het kan best dat er water lekt aan de dakvoet maar dat de oorzaak in de nokconstructie te zoeken is. In de nok zit vaak lood verwerkt. Dat materiaal kan verweren en scheuren, waardoor de aansluiting niet langer waterdicht is. In die gevallen moet de nokvorst eraf gehaald worden zodat de aansluiting kan worden vervangen door bij voorkeur een ventilerende ondervorstband.

Een goede ventilatie zal ervoor zorgen dat de dakpannen sneller drogen. Zo hebben mossen minder kans om te groeien en de waterafvoer te belemmeren. Dakpannen zijn trouwens nooit 100% waterdicht, altijd is er een zekere mate van waterinfiltratie. Met name flauw hellende daken met vlakke dakpannen zijn daarvoor gevoelig. Een goede onderdakconstructie wordt dan extra belangrijk.

Verwering en degradatie van de materialen

De tand des tijds is onverbiddelijk, ook voor daken en de materialen waaruit ze bestaan. Hout, bijvoorbeeld, kan rotten. Zeker als houtrot zich voordoet in de dragende constructie zoals de gordingen of de spanten, is het opletten. In plaats van zelf beslissingen te nemen is het dan aangewezen om er een constructeur bij te halen.

Minder ingrijpend maar wel nog altijd problematisch is houtrot op de tengels. De dakpannen kunnen dan gaan schuiven. Onder invloed van vorst en gure weersomstandigheden zullen ook de dakpannen zelf degraderen: ze gaan afschilferen of afbrokkelen. Tijdens een dakinspectie komt het erop aan die degradatie in te schatten. Hoever staan de dakpannen in hun verouderingsproces?

Daar bestaan trucjes voor. U kunt er bijvoorbeeld tegen tikken. Klinken ze helder, dan zit het meestal nog wel goed. Een dof geluid, daarentegen, wijst op degradatie. Bij twijfel heeft u altijd de optie om er een paar naar het labo te sturen voor testen. Daar worden ze schoongemaakt en nog een keer aan een visuele inspectie onderworpen. U kunt ze ook diverse testen laten ondergaan, zoals een waterdoorlaatbaarheid-, breuk- of vriesdooitest. Het geheel van die onderzoeken levert een heel precies beeld op van de staat van de dakpannen en een nauwkeurige inschatting van hun resterende levensduur.

Bevestigingen

Een laatste aspect dat tijdens een algemene inspectie systematisch gecontroleerd wordt, zijn de bevestigingen. Alles moet stormvast verankerd zitten, om te verhinderen dat er dakelementen loskomen en hun functie daardoor niet langer naar behoren kunnen uitvoeren. Dat geldt zowel voor de dakgoot, die voor een vlotte afwatering mooi in lijn met de muur hoort te staan, als voor de dakpannen. Het is daarom aan te raden steevast kwalitatief materiaal te gebruiken, zoals goed geteste panhaken of schroeven uit RVS.

Wat is de meerwaarde van thermografie?

Een van de meer recente ontwikkelingen is het gebruik van drones die zijn uitgerust met een thermografische camera. Het is een extra mogelijkheid bovenop de ‘traditionele’ visuele inspectie.

Drie fasen

Een dakinspectie verloopt doorgaans in drie fasen. Eerst wordt de dakconstructie aan de binnenkant grondig bekeken om eventuele gebreken zoals lekkages te spotten. Idealiter gaat daar een gesprek met de bewoners aan vooraf. Hun bevindingen vormen gewoonlijk een prima vertrekpunt en kunnen u al in een bepaalde richting sturen.

Misschien horen ze bij hevige wind de pannen rammelen of voelen ze steevast tocht op specifieke plekken in de woning. Na die eerste verkennende fase gaat de inspecteur het dak op om ongeveer ter hoogte van de dakgoot de nodige foto’s te nemen van kritische aansluitingen en elementen als de schoorsteen en de dakpannen. Daarna in een derde fase zal de inspecteur ook een aantal dakpannen verwijderen om de onderconstructie te kunnen bekijken.

Problemen aanwijzen

Drones vormen ontegensprekelijk een handig hulpmiddel bij een visuele inspectie, zelfs zonder een thermografische camera. Met een drone kunt u namelijk veel makkelijker foto’s nemen van moeilijk te bereiken plekken. Het is tevens een pak eenvoudiger om een overzicht te verkrijgen van grote en complexe gebouwen zoals kerken. In de winter , wanneer de temperatuurverschillen groot zijn, kan thermografie daar nog een dimensie aan toevoegen.

De infraroodcamera zal namelijk de frequentie of de golflengte van de warmtestralen detecteren, analyseren en omzetten in kleurbeelden. Het hangt af van de instelling van het toestel, maar gewoonlijk krijgen de koudere zones een koelere kleur, zoals blauw. Het beeld is ook voorzien van een schaalverdeling.

Zo kunt u tot op de graad nauwkeurig aflezen welke temperatuur een oppervlak uitstraalt. U merkt dan meteen waar de temperatuurverschillen zich bevinden én u weet precies hoe groot ze zijn. Grote temperatuurverschillen wijzen uiteraard op een luchtlek of een koudebrug. Over een paar graden hoeft u zich niet direct zorgen te maken, maar zodra het verschil tegen de 10 graden aanloopt, dringt een ingreep zich wel op. Dan moet het dak op die plek opengemaakt worden om de oorzaak van het warmteverlies te achterhalen.

Een thermografische camera helpt met andere woorden het probleem te lokaliseren, maar voor de vervolgstappen komt het opnieuw aan op de vakkennis van de inspecteur.

Met de medewerking van Jan van Leeuwen,
Senior manager technical services, BMI Group