GEVENTILEERDE GEVELS: VERLIJMEN OF SCHROEVEN?

MEER ZEKERHEID VS. EEN ESTHETISCHE MEERWAARDE

In het kader van de strengere isolatienormen floreert het concept van de geventileerde gevel. Voor het slagen van een project dienen er echter enkele stappen zorgvuldig doorgenomen te worden. Een van die stappen is de keuze om de gevelbekleding te verlijmen of te schroeven. Welke methode beter werkt, is een eeuwig discussiepunt waar het laatste woord nog niet over geschreven is. Beide hebben voor- en nadelen en de keuze hangt vast aan een heleboel andere factoren die mee in rekening gebracht moeten worden.

Geventileerde gevels: het concept

Geventileerde gevels bestaan al langer dan vandaag, maar ze zijn in opmars sinds de verstrenging van de EPB-regelgeving en iso­latienormen. Zoals de naam doet vermoeden, ventileert dit gevelconcept zichzelf als het ware. De gevelplaten worden op een uitregelbare draagstructuur geplaatst. De luchtspouw tussen de houten of aluminium stijlen en de opening onder- en bovenaan zijn cruciaal voor de juiste luchtcirculatie. Dankzij deze methode wordt de spouw perfect geventileerd en zorgt deze voor lagere temperatuur­verschillen ten gunste van de isolatiewaarde. Ook condensvocht wordt op die manier continu afgevoerd. De eisen voor isolatiewaarden liggen tegenwoordig hoog en geventileerde gevels bieden hierop het antwoord.

opbouw

Cruciaal voor de opbouw van een geventileerde gevel is een draagstructuur waarop de gevelpanelen bevestigd kunnen worden. Tegen de muur wordt een verticale of horizontale structuur opgetrokken. Die structuur is uit­regelbaar, zodat de gevelbekleding mooi uitgelijnd kan worden met het schrijnwerk, de plint, de dakrand ... Bij voorkeur wordt de secundaire structuur verticaal geplaatst om de circulatie te garanderen.

Dimensionering

De panelen kunnen verlijmd of geschroefd worden. Die keuze zal afhangen van heel wat factoren, waaronder het budget, de voorkeur van de architect alsook de eigenschappen van de gebruikte materialen. De architect moet het volledige bevestigingssysteem in samenspraak met alle betrokken partijen correct dimensioneren. De minimale afstanden tussen de steunen en dragers worden hierin op voorhand vastgelegd. Voor de dimensio­nering worden de eigenschappen van de gekozen draagstructuur, de panelen, het bevestigingsmateriaal, de gevelopbouw en het type ondergrond alsook de optredende windbelasting in rekening gebracht. Een goeie gevelstudie voorafgaand aan de opbouw is onontbeerlijk en voorkomt heel wat onnodige discussies tijdens en na het bouwproces.

 

Kleiner bouwpakket

Geventileerde gevels laten toe om het bouwpakket kleiner te houden dan wanneer er traditioneel gebouwd wordt. Om aan de strenge normen te voldoen, moet de isolatie dikker zijn, wat de volledige gevel op zijn beurt breder maakt. Gevelplaten van bv. 0,8 cm dik – tegenover een gevelsteen van 9 cm dik – compenseren de plaats van de extra isolatie. Hoe smaller de gevel, hoe meer vierkante meter de bouwheer kan verkopen of verhuren. Ook de bouwfase wordt bij dit gevelconcept aanzienlijk korter. De onderaannemer kan pas binnenshuis verder wanneer het gebouw wind- en waterdicht is, en dat is bij geventileerde gevels al in een veel vroeger stadium zo dan bij klassiek gevelmetselwerk.

Creatief potentieel 

Bekledingsmaterialen komen in oneindig veel kleuren, texturen, materiaalsoorten, vormen en groottes. Dit vergroot de creatieve opties voor de architect aanzienlijk. Plaatfabrikanten innoveren ook voortdurend. Nu komen keramische en mineraalcomposietgevelplaten heel sterk op. Die zien eruit als natuursteen en hebben het voordeel dat ze minder onderhevig zijn aan uitzetten en erosie. Dat maakt ze perfect voor een gebouw aan de kust waar gevels zand en wind moeten verduren. Nadeel is dan weer dat het gewicht per m² over het algemeen iets zwaarder is, waardoor de draagstructuur aangepast moet worden in functie van het gewicht.

 

Schroeven

Werking

Gevelpanelen worden op de draagstructuur bevestigd met schroeven of met blindklink­nagels. Belangrijk is dat de glij- en vaste punten worden gerespecteerd, zowel op een houten als een aluminium draagstructuur. Aluminium zet uit bij warmte en bepaalde platen zoals HPL (gemaakt van hout- en papierpulp en hars) zetten uit door vocht. In de winter zit je bijgevolg met platen die op hun grootst zijn en profielen die op hun kleinst zijn en in de zomer omgekeerd. De twee werken elkaar dus tegen. Vaste punten met een exacte schroefdiameter dragen het ge­wicht van de plaat, terwijl glijpunten de dilataties in de verschillende materialen opvangen. Waar en hoeveel vaste en glijpunten er moeten komen, komt vast te liggen in de dimensionering en is afhankelijk van de eigenschappen van het type draagstructuur en paneel. Houten draagstructuren zijn minder onderhevig aan dit probleem.

Beperkte creatieve vrijheid

Schroeven is een mechanisch systeem en is per definitie minder onderhevig aan installatiefouten. Verlijmen wordt in onze buurlanden Frankrijk en Duitsland nauwelijks toegepast omdat het te veel risico’s met zich zou meebrengen. Daar wordt dus bijna altijd een beroep gedaan op schroeven. Ook hier kan het net als bij verlijmen flink mislopen wanneer de voorgeschreven richtlijnen niet correct opgevolgd worden. Het grootste nadeel van schroeven is dat de schroeven en nagels zichtbaar zijn, en dat kan de creatieve vrijheid van de architect al eens beperken.

Of net niet?

Toch zijn er tegenwoordig ook al blinde mechanische bevestigingen. Hierbij worden op de achterkant van de panelen plaathaken bevestigd die inhaken op horizontale profielen in de draagstructuur. De keuze hiervoor zal afhangen van de smaak van de architect en het budget van de bouwheer. Blinde mecha­nische bevestigingen vragen echter aangepast materiaal en zijn dus duurder. Schroeven zijn vanop een bepaalde hoogte nauwelijks nog zichtbaar, dus er kan ook voor gekozen worden om het blinde systeem enkel op de eerste twee verdiepingen te gebruiken. Daarnaast zijn er ook architecten die heel bewust kiezen voor zichtbare schroeven om een be­paald lijnenspel of motief te accentueren.

Verlijmen

Werking

Zowel de draagstructuur als de panelen moeten voorbehandeld worden voor de panelen bevestigd kunnen worden. Dit kan zowel binnen of buiten als prefab gedaan worden. De primer garandeert de goeie hechting en beschermt de structuur. Belangrijk is dus dat de draagstructuur eerst volledig vrij­gemaakt wordt van onzuiverheden en vocht, anders zal de primer, en bijgevolg de gevelplaat, loskomen, met alle gevolgen van dien. Ook moeten bepaalde gevelplaten geprimerd worden op de plek die in contact komt met de tape en de lijm. Na de primer plaatst de gevelbouwer een dubbelzijdig klevende tape en spuit hij met de V-spuitmond een lijmril. De V-spuit is een hulpmiddel die een goede dosering en een constante hoogte en breedte van 9 mm garandeert. Ook voorkomt de spuitmond luchtinsluiting en onnodig lijmverlies. Pas als de lijm is aangebracht, kan het paneel bevestigd worden. De tape houdt het paneel op zijn plaats, terwijl de lijm uithardt en garandeert dat de lijmril de juiste dikte krijgt. De uitzetting van de gevelplaten wordt op die manier opgevangen door dilatatievoegen.

Geventileerde gevels verkleinen het bouwpakket – hoe smaller de gevel, hoe meer vierkante meter verkocht kan worden

Juiste weersomstandigheden

Verlijmen is een goeie manier van bevestigen waarbij men wel een aantal factoren in acht moet nemen. Zo mag er enkel verlijmd worden wanneer de temperatuur zich tussen 5 °C en 35 °C bevindt. Er mag ook geen neerslag vallen en de luchtvochtigheid mag niet te hoog zijn, vlak na een regenbui is het aangeraden om twee uur te wachten tot het vocht in de lucht is opgetrokken. In geen geval mag er zich condens vormen op het oppervlak van de panelen of stijlen. De temperatuur van het lijmoppervlak van de panelen en draagconstructie dient 3 °C hoger te zijn dan het dauwpunt.

Houten of aluminium draagstructuur?

Wanneer het houten regelwerk geprimerd moet worden, mag de vochtigheid in het hout gemiddeld niet hoger zijn dan 17-18% omdat de hechting niet gegarandeerd wordt op vochtig hout. Zodra de primer aangebracht is, kan de draagstructuur na een regenbui gewoon drooggemaakt worden en kunnen de werkzaamheden meteen hervat worden.
Ondanks de gure weersomstandigheden in België tonen statistieken aan dat het weer gedurende tien van de twaalf maanden gunstig is om te verlijmen. Lijmen op aluminium neemt echter een deel van de risico’s weg. Aluminium neemt, in tegenstelling tot hout, geen vocht op en kan na een regenbui perfect droog- en schoongemaakt worden om nadien te verlijmen aangezien aluminium niet geprimerd moet worden. Hout was een hele poos de standaarddraagstructuur, maar hoe langer hoe meer wordt de voorkeur gegeven aan aluminium. Waar bij grote projecten voordien 80% van de gevels op een houten structuur werd geplaatst, ligt de verhouding vandaag op 50% hout-50% aluminium. 

Opvolging

Belangrijk is om een beroep te doen op lijmsystemen gecertificeerd door een onafhankelijk keuringsorganisme. In België wordt de ATG-keuring overschaduwd door de ETA-keuring (European Technical Approval). Fabrikanten verwijzen ook vaak naar het KOMO-certificaat of naar DIBt-attesten. Daarnaast bieden heel wat lijmfabrikanten garantie op hun lijmsystemen door aan projectbegeleiding te doen. Daarvoor vragen ze aan de gevelbouwer om een dagmeetstaat in te vullen. Met behulp van een vochtmeter moeten ze controleren hoeveel vocht in het hout aanwezig is en wat de luchttemperatuur en -vochtigheid zijn. Tijdens de bouw komen de fabrikanten onaangekondigd langs op de werf en controleren ze of de panelen onder de juiste omstandigheden en volgens de opgelegde regels ge­lijmd worden. Als dat het geval is, geeft de lijmfabrikant een projectgarantie af.

Het recept voor succes

In het bouwproces van een geventileerde gevel kan het op heel wat momenten en op heel wat manieren flink mislopen, met desas­treuze gevolgen van dien – zowel bij schroeven als verlijmen. Bepalend voor het slagen van een project is dat de architect op voorhand samenkomt met alle betrokken partijen, zodat hij goed weet met welke materialen hij aan de slag moet. Pas dan kunnen een juiste dimensionering en budget opgemaakt worden en kan de gevelbouwer op de hoogte gebracht worden van de juiste methode.

Iedereen gebrieft

Het houdt echter niet op nadat de gevelbouwer zijn werk heeft gedaan. Een dak­werker is misschien niet 100% op de hoogte van de werking van een geventileerde gevel en zou de dakrand netjes tot tegen de gevelpanelen kunnen monteren, zodat het dak mooi afgewerkt is. Hetzelfde geldt voor de tuinaanlegger of de vakmannen die de bestrating komen leggen. Ook zij zouden een opening onderaan het gebouw als een foute con­structie kunnen zien en die mooi toestoppen met hars of grind. Wanneer de circulatie op die manier onderbroken wordt, valt het vol­ledige concept van de geventileerde gevel in duigen. Niet alleen de gevelbouwer, maar alle aannemers betrokken bij een bouwproject moeten dus juist gebrieft worden. De markt groeit echter sterk en steeds meer aannemers en architecten laten zich juist informeren en werken naar die samenwerking toe.