Geluidsoverlast via woningscheidende wanden vermijden
De party wall, een symbiose van comfort & techniek
In het kader van ons dossier inzake akoestiek en houtskeletbouw richten we onze pijlen hier op de woningscheidende wand of 'party wall' in het Engels. Opnieuw moet de ontwerper hier op zoek naar een lastig evenwicht tussen akoestisch comfort enerzijds en stabiliteit, brandveiligheid, kostenefficiëntie ... anderzijds. Een recent wetenschappelijk onderzoek van het WTCB wijst ons echter de juiste weg.
Klassieke opbouw voldoet niet
De klassieke 'party wall', zoals die vandaag nog zeer frequent toegepast wordt bij bijvoorbeeld rij- of koppelwoningen, bestaat uit twee volwaardige buitenwanden, gescheiden door een akoestische veer uit minerale wol (zie principetekening). Dit geheel naar analogie van een massiefbouwconstructie. Een van de belangrijkste redenen waarom men aan deze opbouw vasthoudt, is het idee dat men elke woning graag als een aparte entiteit beschouwt. De redenering luidt dat indien een woning afgebroken wordt (of instort ten gevolge van een brand of een aardbeving), de aanpalende woning perfect op zichzelf kan blijven staan.
Jammer genoeg scoort deze opbouw vrij zwak qua akoestiek. Vooral bij de lagere tonen onder de 100 Hz (lees: de zware bassen uit de muziekinstallatie of het homecinemasysteem van de buurman met lichte doofheidsverschijnselen) beginnen de wanden door resonantie mee te trillen. Een probleem dat zich trouwens niet stelt bij een massiefbouwconstructie, aangezien de massa daar groot genoeg is om de trillingen te dempen.
Massa weghalen uit het centrum
De oplossing is om de klassieke opbouw van de 'party wall', en dus het idee van woningen als losstaande entiteiten, voor een stuk te laten varen. In plaats van twee aparte plaat-stijl-plaatwanden met een veer ertussen, dient men te komen tot één enkele plaat-stijl-plaatwand. Hierdoor wordt de holte tussen de platen, uiteraard opgevuld met minerale wol, extra breed. En net dat laat het systeem toe om ook de transmissie van de lagere tonen sterk in te perken.
Impact op brandveiligheid
Deze relatief eenvoudige ingreep mag dan wel een significante verbetering teweegbrengen op akoestisch vlak; tegelijk stelt ze de ontwerper en de houtskeletbouwfirma voor enkele belangrijke uitdagingen op het vlak van brandveiligheid. Binnen het klassieke systeem kon elk van de plaat-stijl-plaatwanden afzonderlijk voldoen aan de eis voor brandweerstand REI 60 (uiteraard mits een correcte dimensionering) en was er tegelijk een zekerheid dat bij de instorting van het ene gebouw, het andere gebouw nog zelfstandig kon blijven rechtstaan.
Om diezelfde prestaties bij de nieuwe opbouw te kunnen handhaven, is het nodig om enkele doordachte ingrepen te voltrekken. Zo is het aangewezen om bij het werken met een houten stijl- en regelwerk de onbeschermde kopse zijdes te beschermen met smalle stroken brandwerende vezelcement- of gipsvezelplaat. Doet men dit niet, dan zoekt de brand zich al snel een weg door het hout, en dit met een snelheid van 1 cm per tien minuten. Tests wijzen uit dat indien men voor het stijl- en regelwerk houtsecties kleiner dan 120 mm x 45 mm² voorziet, de wand onder een standaardbrandbelasting geen uur kan blijven standhouden. Ook wanneer een brandweerstand strenger dan REI 60 voorgeschreven is, zijn de beschermende stroken bijna een must. De stroken dienen breder te zijn dan de kopse stijlen, wat een bijkomend voordeel oplevert, namelijk dat ze de pakketten brandwerende minerale wol op hun plaats houden bij een eventuele instorting van het ene deel van de gemene wand.
Maakt men geen gebruik van de beschermde stroken, dan dient men de minerale wol te fixeren via een speciale lijm, kippengaas, metalstudprofielen of een ander niet-brandbaar materiaal.
Contactgeluiden
De nieuwe voorgestelde wandopbouw biedt een verbeterde akoestische prestatie op het vlak van luchtgedragen geluid, maar scoort evenwel vrij pover wat het contactgeluid betreft. We hebben het dan over het gedreun van pakweg een ventilatie-unit, een pomp, voetstappen op een houten trap die tegen de gemene wand bevestigd is, deuren die dichtslaan, of andere 'impact'-geluiden.
Technische spouw
De oplossing hiertoe schuilt in het voorzien van een technische spouw aan beide zijden van de gemene wand. Deze spouw, geschikt voor het wegstoppen van elektrische bekabeling of waterleidingen, is sowieso nodig, aangezien men de gemene wand op geen enkele plaats mag perforeren, met het oog op de brandweerstand en de luchtdichtheid. De spouw, die normaal niet opgevuld wordt met minerale wol, zorgt voor een extra ontkoppeling, waardoor contactgeluiden minder kans krijgen om zich door de constructie te verspreiden. Hierbij moeten we een kleine kanttekening plaatsen: de technische spouw verzwakt lichtjes de luchtgeluidsisolatie bij tonen in het bereik van de 200Hz-frequentie.
Extra maatregelen
Om contactgeluiden nóg extra te dempen, kan men de stijlen van de technische wand ontkoppelen van de gemene wand (principe van de akoestische voorzetwand). Uiteraard is het ook aangewezen om, indien mogelijk, bepaalde ruimtes en voorzieningen (keuken, badkamer, trap, technische ruimtes en andere potentiële bronnen van harde contactgeluiden), ver van de woningscheidende wand te plaatsen.
Flankerende geluidstransmissie
Een zeer belangrijke rol in het verhaal rond de party walls is weggelegd voor het fenomeen van de flankerende geluidstransmissie. Een woningscheidende wand mag nog zo goed ontworpen zijn, het geluid kan altijd via de gevel, de funderingen, de vloerplaten, de dakconstructie ... naar de belendende woning 'ontsnappen'. Om dit te vermijden of in te perken, dient men ook op die cruciale punten ontkoppelingen te voorzien.
Funderingen en betonplaten
Perfect gedetailleerde en uitgevoerde zwevende vloeren in beide woningen kunnen de negatieve impact van doorlopende vloerplaten en funderingen voor een groot stuk compenseren. Desondanks is het ontkoppelen van de volledige betonconstructie de meest aangewezen werkwijze. Ieder contactpunt is en blijft immers een verzwakking.
Gevels en daken
Ook gevels en daken dienen van elkaar gescheiden te worden middels een elastische voeg. Het risico op een flankerende geluidstransmissie wordt bij deze bouwonderdelen ook bepaald door de keuze van de thermische isolatie. Materialen als XPS en pur scoren heel wat slechter op akoestisch vlak dan minerale wol.
Ventilatieroosters
Ventilatieroosters zijn niet altijd voorzien van een thermische of akoestische isolatie. Indien de roosters van twee belendende woningen openstaan, kan er ook via deze weg geluidsoverlast ontstaan. Zo ziet u dat de perfect akoestisch geïsoleerde woning een moeilijk te benaderen ideaal is. Bepaalde detailleringen mogen nog zo doordacht ontworpen en uitgevoerd zijn, het maximaal te verwezenlijken akoestische comfort wordt in belangrijke mate beperkt door de niet altijd volledig te vermijden zwakke schakels.
De akoestisch geoptimaliseerde opbouw bestaat uit:
1. Luchtdichte folie;
2. Plastic folie met beschermende functie tijdens de montage op de werf;
3. Stroken rotswol (breedte: 140 mm) met specifieke brandwerende eigenschappen;
4. Houten klossen die de stabiliteit van het skelet garanderen tijdens een eventuele brand;
5. Houten stijlen (45 mm x 45 mm) ter bevestiging van de technische voorzetwand;
6. Gipsvezelplaat (15 mm dik);
7. Rotswolmat die de opening van 4 cm tussen de aansluitende vloerconstructies opvult met het oog op de brandveiligheid;
8. Strook vezelcementplaat nodig voor de brandveiligheid;
9. Rubberen strip als elastische afstandshouder tussen de bekistingsplaat van de dekvloer en de verticale wand;
10. Spaanplaat van 12 mm dik;
11. Dampopen regenscherm;
12. Brandwerende gipsplaat van 18 mm dik
