Wilde tuin: what's in a name?

Pols eerst naar de definitie van uw klant

Bij de vraag naar wat een wilde tuin is, heeft uw klant vaak een ondoordringbaar fort van doornige planten en struiken voor ogen. Maar is dat per definitie een wilde tuin? Of is het begrip voor interpretatie vatbaar?

What's in a name

Pieter Maes, Guerill Tuinen: “Natuurlijke tuinen laten zich kenmerken door hun ongedwongen stijl. We proberen een natuurlijke omgeving te creëren. Het is een combinatie van architectonische vormgeving, met beplanting die heel natuurlijk overkomt. In natuurlijke tuinen is niet alleen de rangschikking anders, maar zullen we ook een verantwoorde plantkeuze doen. Zo leren we met andere ogen naar de schoonheid en functie van planten te kijken”.

Bart Backaert, Hoofdbrigadier Groendienst Aalst en ByeByeGrass-pionier: “Een ‘echte’ wilde tuin is een tuin die ontstaat als gevolg van een spontaan proces waarbij de mens (tuinman) hooguit stuurt in de natuurlijke processen of (beter nog) helemaal niets doet. Van dit soort tuinen zijn er in Vlaanderen maar weinig te vinden.”

Karolien Deprez, plantkundige en ontwerper bij IN BLOOM: “Een wilde tuin, een naturalistische tuin, een ecologische of duurzame tuin, een urban jungle … al deze termen zijn in opmars wanneer het over tuinen gaat. Hoewel al deze termen voor verschillende benaderingen staan, zijn ze geworteld in eenzelfde verlangen om zich in de tuin omringd te voelen door natuur. De mate waarin de tuin aanleunt bij een wilde, natuurlijke omgeving kan echter erg verschillen.”

Checklist natuurlijke tuin

• Beperk menselijke arbeid.
• Zoek naar planten die in de natuur op soortgelijke omstandigheden als in de tuin leven (denk aan temperatuur, grondsoort, schaduw/zon etc.)
• Gebruik zoveel mogelijk inheemse planten en tolereer spontane groei. Plant zo min mogelijk (over)gecultiveerde planten maar liever de oorspronkelijke botanische soorten.
• Streef naar gelaagdheid, ook in een kleine tuin: boom- struik- en kruidlaag.
• Zoek naar planten die aantrekkelijk zijn voor bijen, vlinders en ander dierenleven (biodiversiteit). Respecteer alle leven in de tuin, het is een onderdeel van het lokale ecosysteem
• Denk aan afterlife. Kijk naar de (spreiding van de) bloeitijd en de aantrekkelijkheid na de bloei. Veel planten zijn ook zonder bloemen mooi.
• Zorg voor veel variatie in bladvorm, textuur en bloeiwijze (aren, schermen, filters, etc) maar ook in soorten en vormen (eenjarige en vaste planten, bloembollen, bodembedekkers, heesters, klimmers ...)
• Vermijd bodemverstoring, bodembewerking en bodemverdichting.
• Gebruik geen bestrijdingsmiddelen (ook geen biologische) en geen meststoffen (ook geen organische).
• Integreer de woning en andere bouwwerken (verticale natuur).
• Beschouw de tuin als een gesloten systeem: snoeiafval, herfstbladeren en maaisel gaan op de composthoop, worden gebruikt als mulchlaag, als takkenril ...
• Abiotische factoren zoals droogte en hitte zijn natuurlijke processen waarop de natuur spontaan reageert en waarvoor geen hulpmiddelen worden ingezet (bv. watergift).

Houd rekening met gradaties

De term ‘wild‘ laat zich dus enkele gradaties aanmeten. U zal als vakman of -vrouw vooral moeten achterhalen welke definitie uw klant er zelf aan geeft. Gaat het om een zorgvuldig uitgedacht en selectief aangeplant stuk tuin dat wild oogt, gaat het effectief om een stuk grond waarop de natuur haar gang mag gaan of wil uw klant een mix van beide? Goede communicatie is hier key.

Types

We stipten aan dat er verschillende benamingen gegeven worden aan dit soort tuin (naturalistisch, ecologisch, urban jungle …) maar dat ze verschillen in benadering.

Bart Backaert stipt nog enkele andere voorkomende types aan:

• “Bij de heemtuinen worden inheemse plantengemeenschappen verzameld om te voorkomen dat ze zouden verdwijnen. Erg natuurlijk is het niet, omdat planten met verschillende behoeftes naar bodem, standplaats ... allemaal op eenzelfde plek geplaatst zijn.
• In prairietuinen worden vlinders, bijen, hommels en andere nectarzoekende dieren aan een rijkgevulde dis uitgenodigd, maar hierin zijn vooral uitheemse planten te vinden. Voor hun reproductie zijn nectarzoekers echter kieskeurig en gebruiken zij net zeer specifiek gekozen (wilde) inheemse waardplanten.
• Veel bloemenvelden en bloementapijten krijgen vaak de term ‘wild’ opgeplakt terwijl er toch dikwijls gebruikgemaakt wordt van uitheemse zaden.
• Het concept ‘voedselbos’ wordt ook onder de noemer ‘wilde tuin’ gerekend. Men richt zich hier op voedselproductie en streeft er naar gelaagdheid, hoge diversiteit, weinig menselijke ingrepen en respect voor de bodem. In een voedselbos wordt ook spontane begroeiing getolereerd. Voor insecten, vogels en andere dieren zijn er veel kansen. Een voedselbos kan ook op stadstuinniveau worden gerealiseerd.”

Voordelen

De voordelen van een natuurlijke tuin zijn legio:

• Het grootste voordeel aan de wilde tuin is het duwtje in de rug voor de biodiversiteit. Hier komen we verder in de tekst op terug.
• De natuur heeft een positief effect op de mentale en fysieke gezondheid van de mens. Uw klant kan in zijn wilde tuin genieten van een privékuuroord.
• Natuurlijke tuinen vormen schakels met omliggende stukken natuur en helpen mee om één groeiend groen lint te creëren.
• Veel biodiversiteit vergroot het aantal beestjes en leven in de tuin.
  Ook het toelaten van spontane groei zorgt voor erg interessante stukjes groen. Kinderen (en volwassenen) vinden dit veel leuker en stimulerender dan de perfect afgelijnde tuin.
• Met wat goed doordachte beslissingen, wordt het onderhoud voor uw klant zo goed als onbestaand.

Karolien Deprez: “De klassieke manier van werken is niet langer houdbaar: grote oppervlaktes zwaar bemest gazon die wekelijks kort gemaaid moeten worden, grotendeels verharde tuinen waarin kostbaar regenwater nog steeds naar het riool vloeit, arbeidsintensieve strakke tuinen waar geen (on)kruidje op de verkeerde plek mag staan … Deze ontwerpen vormen een voortdurend gevecht tegen de natuur met als gevolg: watertekort in de zomer, plagen en constant intensief onderhoud … Het kan ook anders!”

Nadelen

Pieter Maes: “In een tuin waarin beplanting primeert, is er meer plantenkennis vereist dan in een traditionele tuin. Klanten willen graag als eindresultaat een dichtgegroeide tuin, maar de weg ernaartoe kan onaangenaam verrassen. Ontwerpen met planten blijft een groot leerproces.“

Karolien Deprez: “Er is inderdaad een zekere voeling met de natuur nodig om te kunnen inschatten hoe de plantengemeenschappen in de tuin zullen evolueren. Omdat planten leven, groeien en sterven, is de aanleg van de tuin slechts het beginpunt: uiteindelijk zal het beheer van de tuin bepalen hoe deze er op langere termijn uitziet. Een goed beheersplan of begeleiding na de aanleg kunnen hierbij de oplossing bieden.“

Hoe meer beschikbare oppervlakte u heeft, hoe meer u zich kan uitleven. Maar in principe is 1 m² ook al voldoende. Een klimplant tegen een gevel, met aan de voet enkele wilde bloemen ... ook dat kan een wilde tuin zijn.