Organisch of mineraal bemesten?

Bodemanalyse is cruciaal

Een voorwaarde voor een mooi groeiende en bloeiende tuin is dat er optimaal voldaan word aan de nutritionele noden van de planten. Daar waar de bodem zelf tekortschiet, is bemesting nodig. Een goede bemesting is gebaseerd op kennis van de plantenbehoeften en van de actuele bodemgesteldheid. Een bodemanalyse helpt dit uit te wijzen en helpt bij het kiezen tussen organische en minerale meststoffen.

Begin met een bodemanalyse

Om te weten of, en zo ja welke stoffen u extra dient toe te voegen, moet u enerzijds weten wat uw planten nodig hebben, en anderzijds hoe de bodem vandaag is samengesteld en wat er dus in welke hoeveelheid ontbreekt. Eerst is er dus een bodemanalyse nodig, met een correct genomen staal.

Daarna moet u de juiste meststof in de juiste dosis toevoegen. Met veel kennis van zaken, zodat u het voedingsonevenwicht niet vergroot, en het microbieel leven en het milieu niet verstoort. Bovendien mag u enkel toegelaten middelen toepassen, en dit conform de wettelijke voorschriften.

Mineraal of organisch

Minerale meststoffen noemen we ook wel kunstmeststoffen. Organische meststoffen zijn samengesteld uit dierlijk en/of plantaardig materiaal. Beide categorieën omvatten vele soorten.

Enkelvoudige, snelwerkende minerale meststoffen

Deze minerale meststoffen bevatten meestal één voedingselement. Ze brengen dus een beperkt aantal nutriënten aan, waardoor u ze inzet als de bodemanalyse een duidelijk tekort van dit ene element aangeeft.

Stikstofmeststoffen

Deze soorten, zoals ammoniumnitraat, ammoniumsulfaat, kalknitraat, kaliumnitraat en ureum, kunt u inzetten voor een eenzijdige stikstofbemesting van gazons of groenblijvende hagen, of om bepaalde planten wat te ondersteunen in hun groei. Het gazon kent twee groeipieken die extra stikstof vragen: het sterkst in het voorjaar, wat minder sterk in het vroege najaar.

Fosfaatmeststoffen

Bekende fosfaatmeststoffen zijn superfosfaat en tripelsuperfosfaat. Zowel het aanbod als de vraag zijn beperkt. De meeste Vlaamse bodems zijn al relatief rijk aan fosfaten, hoewel deze fosfor voorkomt in een vorm die planten maar moeilijk kunnen opnemen. Planten hebben er vooral behoefte aan bij de start van het groeiseizoen, waardoor de meeste NPK-meststoffen volstaan, waarover straks meer.

Kaliummeststoffen

Dit zijn bijvoorbeeld kaliumsulfaat, patentkali en kaliumnitraat. Vooral gazons kunnen baat hebben bij een eenzijdige kaliumbemesting, om stresssituaties zoals vorst, hitte en droogte beter door te komen. Belangrijk is wel dat u niet overdrijft en het evenwicht tussen kalium en andere voedingselementen bewaart.

Calciummeststoffen

Calcium voedt planten, het is onmisbaar voor celwanden. Een correcte toediening van calciummeststof als bladvoeding is echter niet eenvoudig. Ook kan calcium dienen om te bekalken en zodoende de pH-waarde tot de gewenste waarde te verhogen. Dit kan met diverse types kalk, vooral op basis van calciumcarbonaat.

Daarnaast kunt u calcium gebruiken om de structuur van de bodem te verbeteren zonder de pH te beïnvloeden, iets wat vaak vergeten wordt. Hiervoor kunt u gips (calciumsulfaat) of daarop gebaseerde middelen inzetten.

Magnesiummeststoffen

Uit deze groep wordt kieseriet wel eens in de tuinaanleg gebruikt, om het gazon groener te krijgen. Door magnesium toe te voegen, maakt het gras immers meer chlorofyl aan, waardoor het er groener uitziet. Kieseriet is een mineraal dat voorkomt in de natuur.

Samengestelde, snelwerkende minerale meststoffen

Samengestelde minerale meststoffen bevatten stikstof (N), fosfor (P) en kalium (K) – ofwel alle drie (NPK), ofwel twee van de drie (NP of NK), al dan niet met sporenelementen. In principe zijn alle formules mogelijk (hoge N, P of K).

Enerzijds bestaan deze minerale meststoffen in een snelwerkende variant, met in principe geen nawerking. Als u ze op het gazon gebruikt, hebben ze dus een ‘zweepslageffect’, waarbij het gras fors groeit, u het meer moet maaien en het snel kan ‘verbranden’. Om dat te voorkomen, zou u bijvoorbeeld vaker per jaar een kleinere hoeveelheid kunnen toedienen.

Twee hoofdtypes

Over het algemeen vindt u twee hoofdtypes van deze meststoffen. Enerzijds blends van de enkelvoudige meststoffen die we al overliepen. Die zijn goedkoop, maar u moet opletten dat u ze goed gemengd strooit. Het gevaar bestaat namelijk dat ze ontmengd raken, zeker als de korrelgrootte en het soortelijke gewicht verschillen.

Daarnaast vindt u complex samengestelde meststoffen. Daarbij bevat elke korrel in principe een gelijke inhoud. Het risico dat u ze verkeerd strooit, is dus kleiner.

Samengestelde, traagwerkende, minerale meststoffen

Gecoat

Om meststoffen trager te laten werken, omhult de fabrikant een snelwerkende N-, NPK-, NP- of NK-korrel mogelijk met een coating. Hoe dikker de coating, hoe trager de korrel zijn elementen vrijgeeft. Voorwaarde is wel dat de bodem vochtig en warm genoeg is. Zo kan de bemesting van drie maanden tot een of zelfs twee groeiseizoenen blijven werken. Maar u krijgt wel geen groeistoot, als u er bijvoorbeeld het gras mee bemest.

Deze eerste soort is als voorraadmeststof aan te raden, bij het aanleggen van gazons en – vooral – het planten van hagen, bomen en sierstruiken. Maar ook bij de start van het groeiseizoen kunnen deze perfect toegepast worden. Dergelijke meststoffen kosten meer per kilo, maar een fabrikant merkt op dat u er minder van nodig hebt.

Gecoate meststoffen zijn perfect als voorraadmeststof

Semigecoat

Om de prijs te drukken, wordt de gecoate variant ook wel eens met niet-gecoate, snelwerkende meststoffen gemengd, tot semigecoate meststoffen. U gebruikt ze mogelijk om gazons mee te bemesten. Opnieuw moet u erop letten dat u ze gelijkmatig strooit, door verschillende soortelijke gewichten en korrelgroottes.

Langzaam werkend

Aan NPK- of NK-meststoffen kan de producent ook complexe stikstofketens of -ringen toevoegen. Die laatste breken trager af, waardoor de stikstof langzaam vrijkomt, twee tot vier maanden lang.

U kunt er zowel gras mee bemesten, als vaste planten, sierstruiken, hagen ... Meestal bevatten ze ook snelwerkende stikstofvormen, waardoor ze én snel, én lang werken. De overige elementen eruit zijn meestal snelwerkend.

ORGANISCHE MESTSTOFFEN

Deze mag u niet verwarren met mest of organische bodemverbeteraars. Meststoffen voeren hoofdzakelijk nutriënten aan, mest brengt nutriënten én organische stof aan, bodemverbeteraars voeren vooral organische stof aan. Wij focussen enkel op de meststoffen. Ook organische meststoffen bestaan zowel samengesteld als enkelvoudig.

Dierlijk en/of plantaardig

Organische meststoffen bestaan uit dierlijk en/of plantaardig materiaal. Fabrikanten mogen daarvoor vele reststoffen uit de voedingsnijverheid of verwerkende industrie gebruiken. Sommige grondstoffen kunnen we als enkelvoudige meststof beschouwen. Andere bevatten meerdere voedingselementen.

Bij organische meststoffen komen de voedingselementen gefaseerd vrij, door microbiële activiteit

In ieder geval komen de voedingselementen gefaseerd vrij, door microbiële activiteit. Elke grondstof kent daarbij zijn eigen voedingswaarde, elk voedings- en sporenelement zijn eigen vrijstellingspatroon. Door grondstoffen volgens de juiste formule te combineren, beoogt de fabrikant dat elke plant, plantengroep of teelt elke dag de nodige voedingsstoffen krijgt, als de bodem dat niet kan garanderen.

Mix voor snelle aanvang en trage nawerking

Grondstoffen van plantaardige herkomst bevatten mogelijk complexe koolstofketens, die arm zijn aan stikstof. In dat geval voegen ze humus en dus ook organische stof toe, maar breken ze moeizaam af, waardoor ze weinig meststof en organische stof toevoegen. U wakkert er wel het bodemleven mee aan. Andere plantaardige grondstoffen mineraliseren sneller, aldus een fabrikant.

Met complexe koolstofsketens wakkert u wel het bodemleven aan

Omgekeerd bestaan grondstoffen van dierlijke herkomst mogelijk uit eerder eenvoudige organische stoffen, die veel stikstof bevatten. Dan verloopt de afbraak snel, maar is die ook snel voorbij. Bovendien vormt er zich dan nauwelijks tot geen humus.

Het best bevatten organische meststoffen dus beide types grondstof. Deze meststoffen worden dan ideaal afgebroken door (micro)organismen, voor een snelle aanvangswerking en trage nawerking, op voorwaarde dat enkele bodemfactoren goed zitten.

Juiste omstandigheden nodig

De afbraaktijd en dus plantbeschikbaarheid van de meststoffen hangen af van het type bodem, de buffercapaciteit daarvan en het aanwezige bodemleven. Dat laatste hangt op zijn beurt dan weer af van de temperatuur, zuurtegraad en vochtigheid.

Voor een vlotte microbiologische ontwikkeling is de bodem minimaal 10 °C en idealiter ongeveer 18 tot 25 °C warm. Ligt de temperatuur van de bodem lager, dan is het meeste microbiële leven inactief en breekt het niet af. Naarmate de temperatuur stijgt, werken de organische meststoffen sneller. Bij extreme temperaturen vermindert de bodemactiviteit weer dan, net als de werking van de meststoffen.

Bovendien moet de bodem normaal vochtig zijn, voor microbieel leven, net als voldoende zuurstof bevatten, aangezien de gewilde bodemorganismen bijna allemaal aeroob zijn. Daarnaast mag de bodem niet te zuur of te basisch zijn.

Toevoeging van snelwerkende minerale meststoffen

De afbraak van organische stoffen hangt dus van verschillende zaken af. Bovendien is de afbraakduur afhankelijk van de grondstoffen waaruit de meststof is samengesteld. Daarom voegen fabrikanten wel eens snelwerkende minerale meststoffen toe, om een te trage (aanvangs)werking te vermijden of te lage NPK-inhouden op te krikken.

Met dank aan: COMPO Expert, DCM, ICL, Oenosan, PCS