Groendak of daktuin: substraatdikte is cruciaal voor goed resultaat

In verstedelijkte buurten ziet u ze meer en meer opduiken: groendaken of daktuinen. De meerwaardes zijn bekend: decoratief, architecturaal, klimatologisch, recreatief én ze zijn een habitat voor fauna en flora. Hou bij de aanleg wel rekening met de structuur en draagkracht van het dak, een gelaagde ondergrond, voldoende drainage en substraatdikte, en geschikte beplanting. Hoe u het best aanpakt, leggen we stap voor stap uit.

 

Populariteit neemt toe

Is het dak geschikt als groendak?

Bedrijfsgebouwen, parkeergarages, appartementsblokken, kantoortorens … Ook particulieren kiezen alsmaar meer voor daktuinen of groendaken. Voor u met de aanleg van een daktuin of groendak start, moet u (laten) nagaan of de structuur van het gebouw - en in het bijzonder van het dak - berekend is op zo'n tuin of groenoppervlakte. Wie twijfelt, neemt het best contact op met een expert.

Draagkracht dakconstructie

Experten leren dat een dakconstructie berekend is op een gewicht van 200 à 250 kilo per kubieke meter. Zeker als u met grote plantenbakken of grote bomen zou werken, is een extra controle aangewezen. Net zoals bij een tuin op de grond zijn dezelfde vereisten van toepassing voor een tuin op een hoogte: de ligging ten opzichte van de zon, het uitzicht, het situeren van ramen en deuren, een eventuele schoorsteen in de buurt of afzuigsystemen … Bij uw ontwerp is het van groot belang om dit eerst grondig te bekijken en te bespreken. Ook de wind speelt een rol. Een zuchtje wind in de straat kan vijf verdiepingen hoog al een stevige bries zijn.

Stappenplan

1. Wortelvaste folie

De opbouw van het groendak dan. Die is gelaagd. Er worden, afhankelijk van de intensiteit (en de kostprijs), verschillende lagen voorzien. Op de dakconstructie komt altijd eerst een basislaag. Die laag dient vooral om het dak te beschermen, zodat de wortels geen schade kunnen toebrengen. Die wortelvaste dakbedekking is vaak een wortelvaste folie, die op de dakconstructie wordt aangebracht.

2. Drainagelaag

Om het groendak voor langere termijn mooi te houden, is een drainagelaag aangewezen. Die laag zorgt ervoor dat overtollig regenwater naar de voorziene riolering afvloeit.

3. Filterlaag

Bij de aanleg van een groendak voorziet u het best ook een filterlaag. Die laag houdt de kleinere deeltjes van het substraat tegen en vermijdt zo opstopping van de afvoer.

HET VERSCHIL TUSSEN EXTENSIEVE EN INTENSIEVE DAKTUINEN

Extensief

Een extensief groendak is niet bedoeld om op te wandelen. U kiest het best voor een onderhoudsarme beplanting, zoals sedumplanten, vaste planten en lage grassen. Zelfs op een plat dak komt de ondergrond het best in een kleine helling, met het oog op een goede afwatering. Plaats aan de afvoeren zeker speciale opvangbakken. Dat voorkomt verstoppingen. Een extensieve groentuin kan ook perfect op een dak met een hellingsgraad tot 45 graden.

Intensief

Terrassen, paden, zelfs een zwembad: het kan allemaal bij een intensief groen­dak. U moet wel rekening houden met een aantal extra voorwaarden. Vaak wordt er op de drainagelaag een waterbufferreservoir geplaatst. Het zijn panelen die via een kanaalstructuur het water vasthouden. Voor een extra bescherming kunt u een polymeergel aanbrengen in de grondvulling. Die dient eveneens als waterbuffer. In functie van de beplanting worden de inhoud en de dikte van de substraatlaag aangepast. Kies bij voorkeur op daktuinen voor struiken en planten met een horizontale wortelgroei. Gezien de hoogte verankert u het best grotere bomen en struiken.

 4. Substraatlaag

Voor de vegetatie is de belangrijkste laag de substraatlaag. U kunt die laag ook het best vergelijken met de potgrond waarop het groendak is gelegen. Dat substraat heeft een dubbele functie: enerzijds voorziet het substraat de begroeiing van voedsel en water. Anderzijds zorgt dat substraat voor de verankering van de wortels. Het zijn niet de samenstelling en de dikte van het substraat die de kwaliteit van het groendak zullen bepalen. De dikte van die substraatlaag hangt af van de planten die u wilt laten groeien. Op ongeveer 7 centimeter kunnen sedums overleven, siergrassen hebben dan weer 12 à 15 centimeter nodig en een volwassen boom heeft op een intensief groendak dan weer véél meer ruimte nodig om zijn wortels te kunnen laten groeien en vooral te kunnen verankeren. Zo kan 50 centimeter substraat voor bepaalde soorten geen overbodige luxe zijn. Gewone tuinaarde voor het groendak gebruiken is geen goed idee. Ook teelaarde niet. Substraatmengelingen zijn aangewezen. Verschillende fracties lava zorgen voor een evenwichtige samenstelling. Daar wordt amper 5 procent organisch materiaal aan toegevoegd. Hou er ook rekening mee dat een substraat dat voor meer dan 20 procent uit organisch materiaal bestaat, niet meer brandveilig is. Toch is dat organische materiaal broodnodig als voeding voor de beplanting. Bij een regelmatig onderhoud is het aangewezen om die telkens aan te vullen met organische meststoffen.

5. Vegetatielaag

En dan komt het sluitstuk: de vegetatielaag. Of de beplanting. U staat er misschien niet bij stil, maar op een dak is het klimaat anders dan in de tuin. Afhankelijk van de hoogte is het er droger of natter, kouder en het waait er harder. Belangrijk is om planten te kiezen die daartegen beschut zijn. We denken dan bijvoorbeeld aan bollen en knollen, zoals duizendknoop, asters en tuingeraniums. Ook baardirissen. Of het nu gaat om een extensieve of een intensieve tuin (zie kaderstuk), plant altijd een boompje of sterke heesters, zoals een dwergbergden of een krentenboompje. Heesters zijn bv. goed bestand tegen grote temperatuurschommelingen. Siergrassen doen het altijd goed. Mooi en sterk, en ze vragen weinig of geen onderhoud.

Experimenteren toegelaten

Het is aangewezen om als professioneel ook eens te experimenteren en niet altijd voor een gestandaardiseerd aanbod te gaan. Vaak wordt er terecht gekozen voor planten die bestand zijn tegen de droogte, tenzij u aanraadt om veel water en energie te gebruiken. Het is ook aangewezen met de aankomende veranderingen op het vlak van klimaat, zoals langere periodes van droogte. Vandaag zijn tuinen meer dan bomen, planten en groen. Heerlijk geurende kruiden, smakelijke groenten, kleine fruitstruikjes … ook deze passen perfect in een daktuin. Groenten en kruiden kunt u perfect naast andere planten in bakken kweken. Maar ook hier het best geen diepwortelende groenten.

Veelvoorkomende problemen

Voor de aanleg van groendaken gaat u het best niet over ijs van één nacht. Geduld hebben is belangrijk. Wie de natuurlijke evolutie en groei wil overslaan en direct naar het eindresultaat wil gaan, heeft het verkeerd. Ook wie bijvoorbeeld denkt dat groendaken geen onderhoud behoeven, heeft het mis. Hoewel het onderhoud misschien eerder beperkt is, is het toch belangrijk om bv. het nodige te doen om niet met een dak vol ongewenste en minder mooie soorten te eindigen.

Specifieke aandachtspunten

Ten slotte nog dit: maak tijd voor overleg en een voldoende voorbereiding. Het is niet de juiste keuze om voor kant-en-klare oplossingen te kiezen. Overtuig uw cliënt van het belang van experimenteren en evolueren. Ook groendaken zijn in voortdurende evolutie. Laat de natuur daarom nog het liefst gecontroleerd haar gang gaan. Indien er geopteerd wordt voor een voldoende groot volume aan substraat, kan dat op het dak worden geblazen. Bespaar nooit op de wortelwerende laag én hou de waterafvoer in alle omstandigheden vrij.

Vergunning

Opgepast, in de meeste steden en gemeenten moet men een vergunning hebben om een groendak aan te leggen. Laat uw cliënt navraag doen bij de stedenbouwkundige dienst van zijn of haar gemeente. En bekijk ook of een subsidie mogelijk is. Duurzaamheid staat alsmaar hoger op de politieke agenda, wat invloed heeft op subsidiëring.

Van lavendeldak tot gediversifieerd groendak

Tuinaanlegger Frederik Houssin kreeg de vrijheid om het lavendeldak boven de werkruimte van het bedrijf Compagnon de Route herin te richten. “Mijn ervaring daarin was redelijk beperkt, maar ondanks die beperkte ervaring had ik wel de kennis en zeker de interesse om dit aan te pakken.

Het dak was drie maanden prachtig, maar daarna vielen de resultaten nogal tegen door een combinatie van factoren. Een van die factoren was onvoldoende substraat."

Heraanleg

“Het dak werd opgeruimd, met de bovenste laag van het substraat, waar veel onkruidzaden in zaten, maakte ik heuvels en er werden enkele centimeters n

ieuw substraat aangevoerd. Met die heuvels wou ik voor meer diversiteit in mijn beplanting zorgen, en dus meer kans dat enkele soorten dit dak zouden kunnen overleven. Ik had het idee om een pad te maken over het dak met tredplanten, omgeven door sedum op de dunste substraatlaag en een iets hogere beplanting en kruiden op de heuvels. Dit alles werd ingezaaid met standaardmengsels, aangevuld met een eigen selectie zaden en enkele in pot gekweekte planten zoals o.a. potentilla en geranium. Aangevuld met bloembollen, zoals botanische tulpen, crocus en Byzantijnse gladiolen in de dunste zone, narcis en enkele alliumsoorten in de dikkere laag."

2019

Ondertussen zijn we anderhalf jaar verder en opnieuw was het voorjaar veelbelovend. “Plaatselijk was er een heel dichte begroeiing van allerlei planten. Vele sedums natuurlijk, maar ook verschillende soorten tijm, anjers, borstelkrans, hier en daar pimpernel of een verloren margriet, origanum, nigelle, leeuwenbekje, muizenoor, silene …
Maar ook nu beleven we weer een droog seizoen en planten waarvan ik dacht dat ze wel zouden overleven, deden dat niet, onverwachte soorten overleefden dan weer wel of komen nu pas opduiken. Opnieuw waren bloembollen en de papaver spectaculair aanwezig. Het verschil in soorten op de diverse substraatdiktes is opvallend. Sedum doet het uiteraard goed en mocht het zo zijn dat dankzij het klimaat enkel deze soort kan standhouden, dan is dat ook goed. Maar voorlopig zie ik nog veel verschillende soorten en minstens evenveel mogelijkheden. Ik blijf experimenteren op dit dak.
Dit najaar zal ik opnieuw enkele soorten inzaaien waarvan ik denk dat ze het aankunnen."

Onderhoud

"Het onderhoud op dit dak valt goed mee, twee keer per jaar verwijder ik de uitgebloeide bloemen en daar blijft het bij. Tijdens het onderhoud kijk ik uit naar welke planten het goed doen en welke niet, en zo kan ik daarop inspelen door de juiste soorten bij te zaaien. In heel geringe dosis werd Organoprof op de heuvels toegediend, een zeer traagwerkende en langwerkende meststof. Dit zorgt ervoor dat de vijverfilter alles netjes kan verwerken en er geen opstoot van algen is. Verder werden ook de nodige mycorrhiza's toegevoegd, dit is bodemleven, hetgeen zeker ontbreekt in de meeste substraten, vooral in de opstartfase. Voorlopig staat het sedum nog kerngezond en daar verwacht ik niet meteen tekorten. Mocht het nodig zijn, dan kreeg ik al het advies om te kiezen voor een vloeibare, snel opneembare bemesting."

Conclusie

“Over dit groendak ben ik ondertussen zeer tevreden en ik twijfel er niet aan dat het, mits opvolging, zal uitgroeien tot een sterk en biodivers groendak. Ik bracht ook nog wat dood hout naar boven, ook dat brengt leven. Het is leuk om te zien dat nu al enkele plantjes zich daarop konden vestigen, dit is alweer een andere situatie waarop zich telkens andere soorten kunnen vestigen."