Duurzaam en innovatief brouwen brengt op

Investeringen laten hogere bierproductie toe

Met bierpijpleidingen, zonneparken, een windturbine of een hoogtechnologische waterzuiveringsinstallatie hebben brouwerijen de eerste stappen gezet naar milieuvriendelijk ondernemen. Nu reikt de ambitie verder en wordt er gekozen voor duurzaam ondernemen in alle facetten. De uitdaging is groot want het vergt heel wat zoek- en denkwerk evenals overtuigingskracht om iedereen in de brouwerij op dezelfde lijn te krijgen. Maar, de eerste ervaringen tonen aan dat duurzaam brouwen loont; ook wanneer de bierproductie toeneemt.

Toen Delirium brouwerij L. Huyghe uit Melle in 2012 een nieuwe brouwzaal in gebruik nam, betekende dat voor CEO Alain De Laet het startschot van een groene golf. "Niet zo zeer vanuit financieel oogpunt, maar in het kader van duurzaam ondernemen wil ik mijn zoon Alexander een betere brouwerij geven dan deze die mijn vader Jean en ikzelf hebben overgenomen."

"Het is mijn ambitie om de grootste duurzame brouwerij van het land te worden. Ondertussen kan ik aantonen dat duurzaam ondernemen én groeien loont, weliswaar op voorwaarde dat je bedrijf rendabel is. Tien jaar geleden brouwden wij minder dan 90.000 hl, inmiddels is dat 295.000 hl, exporteren wij 85% en is de omzet gestegen van 15 naar 54 miljoen euro."

Groot aantal merken bemoeilijkt verduurzaming

Met 52 merken op basis van 27 verschillende recepturen is brouwerij L. Huyghe sterk gedifferentieerd, wat duurzaam ondernemen negatief beïnvloedt. "Je moet onderzoeken waar en hoe je duurzamer kan brouwen met respect voor traditie. Toen wij 5 miljoen investeerden in een moderne brouwzaal, had ik berekend dat die zich in 10 jaar terugbetaalde door de dalende energiekost."

"Daarop zijn wij gaan kijken of wij niet nog meer konden besparen. Wij hebben een honderdtal meters geplaatst die het verbruik van water, elektriciteit, stoom en chemicaliën voor reinigingsprocessen doorheen het volledige brouwproces registreren. Meten is weten! Zo ontdek je de zwakke punten en kan je sneller de nodige maatregelen treffen."

Duurzaam ondernemen en groeien loont wanneer je bedrijf rendabel is

"Dankzij automatisering van het reinigingsproces en plaatsing van grotere gist- en lagertanks winnen wij jaarlijks 9.000 hl bier die anders verloren ging. Een nieuwe wortfilter bespaart enkele duizenden kubieke meters water. Een betere moutmolen geeft 4% meer rendement. Met een nieuwe waterzuiveringsinstallatie kunnen wij tot 70% hergebruiken en wordt slibafval nog slechts maandelijks opgehaald, terwijl dat voordien wekelijks was", somt De Laet op.

Net zoals andere brouwers ondertekende Alain De Laet in 2018 de Vlaamse Green Deal voor vermindering van het waterverbruik. Daarin engageerde hij zich om het verbruik te reduceren van 3,5 naar 3 liter water voor 1 liter bier. "In 2020 zaten wij aan 3,24 liter, vorig jaar was dat 2,74 liter en nu streef ik naar minder dan 2,6 liter rekening houdende met een productiestijging."

"Daarom zijn wij overgeschakeld op 'high gravity brewing' waarbij je een zwaarder bier brouwt en dat verdunt met ontlucht water. Hierdoor verbruiken wij tot 30% minder brouwwater en 30% minder elektriciteit en stoom, omdat het wortvolume dat je moet opwarmen en koken kleiner is en er minder vocht verdampt."

Unesco doelstellingen gerealiseerd in drie jaar

In 2020 behaalde brouwerij L. Huyghe het 'Unitar Pioneer' certificaat omdat zij, inspelend op een project van Voka Oost-Vlaanderen, binnen drie opeenvolgende jaren dertig verbeterpunten verspreid over de 17 Unesco duurzaamheidsdoelstellingen hadden gerealiseerd.

Naar duurzame tewerkstelling toe wordt bijvoorbeeld samengewerkt met maatwerkbedrijf Ryhove dat dagelijks tot 25 personen in de brouwerij laat werken om specifieke bestellingen te verpakken. Voordien reden hiervoor tot 750 vrachtwagens per jaar heen en weer tussen de brouwerij en het maatwerkbedrijf.

"Op het vlak van mobiliteit en ergonomie ten aanzien van onze medewerkers schakelen wij over op bulkaankopen van mout, suikers en chemicaliën. Voor export hebben wij de trein als milieuvriendelijk vervoermiddel overwogen maar het is niet realistisch", verduidelijkt De Laet.

"De vervoerkost was het dubbele van het wegvervoer. Bovendien zou transport naar een Parijse invoerder tot drie weken duren als ik de container naar het goederenstation van Kortrijk bracht. Vanuit Gent zou het nog duurder zijn, omdat de containerafhandeling er moet gebeuren door erkende havenarbeiders."

Aan ambitie ontbreekt het De Laet niet. "Het is constant nadenken en zoeken naar optimalisering. Wij willen gezuiverd regenwater hergebruiken voor specifieke toepassingen en koolzuurgas recupereren uit de gisttanks om 60–70% minder koolzuurgas te moeten aankopen. In de warme kamers waar de hergisting op fles opstart, schakelen wij over op vloerverwarming."

"Eén medewerker moet mij maandelijks een initiatief tot verduurzaming voorstellen. Het zijn vaak kleinigheden zoals plaatsing van ledverlichting en sensoren of het rechtstreeks laden van de batterijen van een vorklift met behulp van een zonnepaneel. In het weekend wandel ik doorheen de brouwerij. Het is dan muisstil en je hoort een kraan lekken, ergens lucht of gas ontsnappen, je ziet hoe verlichting is blijven branden of toestellen nutteloos ingeschakeld zijn."

Bierpijpleiding haalt tankwagens uit historische stad

In Brugge stapte brouwerij De Halve Maan in 2015–2016 het 'groene' tijdperk binnen met de aanleg van een 3,2 km lange ondergrondse bierpijpleiding tussen de brouwerij in het historisch centrum en het bottel- en distributiecentrum in de kmo-zone aan de stadsrand.

"Tot dan toe manoeuvreerde jaarlijks een duizendtal tankwagens op het kleine pleintje om het bier vanuit de brouwerij naar de bottelarij te voeren", vertelt zaakvoerder Xavier Vanneste. "Voor het project van zo'n 4 miljoen euro haalden wij bij het publiek 300.000 euro op via 'crowdfunding'. Zonder die bierpijpleiding was het voortbestaan van de brouwerij op die toeristische locatie moeilijk geweest."

Gelijkaardige bierpijpleidingen, weliswaar slechts van enkele honderden meters, werden ook aangelegd door Brasserie du Bocq (Purnode) en Brasserie des Légendes (Irchonwelz), telkens om vrachtwagens uit de kleine, landelijke, dorpskommen te houden.

In 2018 ondertekende De Halve Maan eveneens de Vlaamse 'Green Deal' om het waterverbruik op vijf jaar tijd te verminderen. "Het ontbrak toen aan een concrete doelstelling, omdat er nog veel studiewerk moest gebeuren. Door te investeren in een nieuw hoogtechnologisch afvulcentrum met bijhorende waterzuivering en -recuperatie hebben wij het waterverbruik gehalveerd."

"70% van het gezuiverde water hergebruiken wij voor reiniging van de installaties en kratten. De overige 30% is oppervlaktewater voor het groen op onze site. Eigenlijk is het onze ambitie om meer water te gaan hergebruiken, waardoor wij minder water moeten oppompen uit de ondergrond."

Energiekost drukken met zonnepark en biogasinstallatie

"Omdat afvalwater veel organisch materiaal bevat, hebben wij een biogasinstallatie geplaatst", vervolgt Vanneste. "Daardoor kopen wij tot 30% minder aardgas aan voor verwarming van de brouwketels, wat mooi meegenomen is sinds de energiecrisis. In die periode hebben wij via 'crowdlending' een op langere termijn geplande investering in zonnepanelen naar voren geschoven."

"De daartoe benodigde 2 miljoen euro was binnen de 24 uren opgehaald bij investeerders en privépersonen. Daardoor kunnen wij 50 tot 60% van ons elektriciteitsverbruik zelf produceren en zijn wij strategisch minder afhankelijk van één leverancier. Wanneer wij een batterijenpark plaatsen, kunnen wij tot 80–90% gaan."

Duurzaamheid is een verhaal dat nooit af is omdat het een mentaliteitswijziging vraagt

"Duurzaamheid is een verhaal dat nooit af is, omdat het ook gaat om een mentaliteitswijziging", stelt Vanneste. "Wij bekijken nu hoe wij het hele proces verder kunnen optimaliseren met 'quick wins' door waar mogelijk minder water te verbruiken, door de productieplanning te herzien, de organisatie aan te passen, enz."

"Je moet blijven zoeken en verbeteren waar mogelijk. Daarom zetten wij sterk in op retourverpakking voor België en de buurlanden in een straal van zowat 100 km rond de brouwerij. Voor overzeese export opteren wij voor kartonnen dozen en kunststofvaten ('key kegs') die men naar een recyclagepark kan brengen."

Klimaatneutraal dankzij immense windturbine

Wanneer brouwerijen zich op twee sites bevinden, ligt verduurzaming van de activiteiten niet voor de hand. Dat blijkt in Chimay, waar de trappistenbrouwerij zich in de abdij bevindt en de bottelarij en het distributiecentrum zich situeren in de kmo-zone van Baileux.

Nadat al zonnepanelen waren geplaatst op de daken van de brouwerij (2009) en het distributiecentrum (2019) volgde in 2020 de plaatsing van een 150 meter hoge windturbine met een jaarcapaciteit tot 5.200 MWh. Samen zorgen die ervoor dat de bottelarij en de kaasmakerij voor 85% draaien op zelf opgewekte, groene stroom. Binnen de 10 jaar wil de brouwerij volledig klimaatneutraal kunnen werken.

"De uitdaging is groot", bevestigt Baptiste Crombé, milieu-ingenieur en klimaatexpert van de Groupe Chimay. "Enerzijds volgen wij bestaande contracten en samenwerkingen op, anderzijds bekijken wij hoe wij onze efficiëntie kunnen verhogen en innovaties kunnen integreren zonder het milieu te belasten."

"Daarin zijn wij alvast goed geslaagd. In vergelijking met 2018 daalde het elektriciteitsverbruik met 13% tot 15,42 kWh per hectoliter. Er werd 20% minder water verbruikt, van 5,56 naar 4,47 liter water voor 1 liter bier. Het is niet evident om reststromen van water binnen de abdijsite te recupereren, omdat brouwerij en afvulcentrum op 10 km van elkaar liggen."

"Daarom bestuderen wij het ter beschikking stellen van gezuiverd water aan nabijgelegen landbouwbedrijven. Eventueel kunnen wij dat water 150 meter diep injecteren om het grondwaterpeil veilig te stellen. Wij zouden dan van daaruit oppompen in plaats vanop de huidige diepte van 40 meter."

Zoeken naar synergieën met landbouwbedrijven

"In het toekomstplan 2024–2034 streven wij naar een aanzienlijke vermindering van de uitstoot door onder meer een groter bewustzijn te creëren en te bekijken hoe wij zelf opgewekte hernieuwbare energie beter kunnen gebruiken voor een verdere elektrificatie van diverse processen waarvoor nu stoomgeneratoren en warmtepompen worden aangewend."

"Wij zoeken naar lokale synergieën met landbouwbedrijven voor het gebruik van draf als veevoeder of het produceren van biogas. Wij moeten een circulaire economie nastreven waarin een ecosysteem rond energiebehoeften en -verbruik kan worden toegepast in een landelijke omgeving."

"Verder voorzien wij kleinere projecten zoals de keuze voor meer ecologische verpakkingsvormen voor de export, een vergroening van de site op de kmo-zone in Baileux en een beter waterbeheer voor de kaasmakerij. Een constante opvolging met cijfermateriaal is meer dan noodzakelijk met het oog op een verdere verduurzaming van de activiteiten."

Naast de Groupe Chimay fungeert de Stichting Chimay-Wartoise, die in 1996 werd opgericht op initiatief van de monniken en die sindsdien bijdraagt tot de integrale, economische, sociale en ecologische ontwikkeling van de regio in een veranderende maatschappij.

Inspelen op korte keten met Belgische brouwgerst

Onder impuls van landbouworganisaties kiezen ondertussen ook steeds meer Belgische brouwerijen voor de korte keten en lokaal geteelde gerst. De hoeveelheid Belgische gerst die wordt gemout blijft evenwel beperkt tot enkele procenten. Goed 97% van de brouwgerst die in België wordt gemout is afkomstig uit het buitenland en dat heeft onder meer te maken met de kleinere teeltoppervlakten in België en de vaak matige kwaliteit.

Aangemoedigd door het Waalse Gewest startte mouterij Belgomalt in 2019 in samenwerking met de landbouwcoöperatieve CultivAé het Pure Local project op om opnieuw brouwgerst te telen op de rijke zandleemgronden van Haspengouw.

In Vlaanderen pionierden onder meer brouwerijen De Halve Maan (Brugge), L. Huyghe (Melle) en 3 Fonteinen (Beersel) met het gebruik van lokaal geteelde gerst. De grote doorbraak kwam er dankzij Alken-Maes in samenwerking met landbouworganisatie Arvesta en een vijftigtal landbouwbedrijven die nu samengeteld al zo'n 300 hectaren brouwgerst telen.