Nieuwe normen voor noodverlichting
Wat verandert er?
De Belgisch-Europese normen voor noodverlichting, NBN EN 1838 en NBN EN 50172, dateren respectievelijk van 2013 en 2004. In 2024 zijn ze beide door CENELEC, het Europees Comité voor Elektrotechnische Normalisatie, gereviseerd. Wat verandert er precies?
Waarover gaan NBN EN 1838 en NBN EN 50172?
NBN EN 1838 beschrijft de vereisten voor verschillende soorten noodverlichting. Er wordt onder meer beschreven hoe en waar de noodverlichting geplaatst moet worden en wat de benodigde lichtniveaus zijn. Zo bepaalt de norm bijvoorbeeld dat de noodverlichting op vluchtwegen minimaal één uur lang een lichtsterkte van 1 lux moet hebben.
NBN EN 50172 gaat dan weer over het onderhoud van de noodverlichting, welke testen nodig zijn en hoe vaak ze moeten worden uitgevoerd om de veiligheid en functionaliteit te garanderen.
Beide normen maken sinds 2012 deel uit van het Koninklijk Besluit van 7 juli 1994, 'Basisnormen Brand'. De wetgever stelt daarin dat noodverlichting verplicht is in alle gebouwen, met uitzondering van eengezinswoningen, gebouwen met maximaal twee bouwlagen en een totale oppervlakte van minder dan 100 m² en industriegebouwen. Voor die laatste categorie is noodverlichting vereist volgens de Codex ‘Welzijn op het werk’.
Nieuw: lokale verlichting
De herziene norm NBN EN1838 introduceert nu een nieuwe categorie: 'Local area lighting'. Die 'lokale noodverlichting' is bedoeld voor situaties waarin aanwezigen bij spanningsuitval het gebouw niet verlaten, zoals bijvoorbeeld in een bejaardenhuis. Het is daar te onpraktisch of zelfs gevaarlijk voor bewoners om bij een spanningsonderbreking zonder begeleiding naar de uitgang te gaan. Zij wachten tot de stroom terugkeert of tot een evacuatie wordt georganiseerd.
Het lichtniveau in ruimtes met 'lokale noodverlichting' moet minstens even hoog zijn als het lichtniveau op de vluchtwegen (zijnde 1 lux). Er moet evenwel ook een risicoanalyse worden uitgevoerd om te bepalen of een hoger lichtniveau nodig is en hoe lang dat moet branden, zodat niemand in het donker hoeft te evacueren.
1 lux vereist over de breedte van de vluchtweg
Op de vluchtwegen naar de nooduitgang is 1 lux nodig. Dat gold voorheen alleen voor de centrale as van de vluchtweg en is nu uitgebreid naar de volledige breedte, met uitzondering van een randzone van 0,5 m (of ¼ van de vluchtweg bij een vluchtweg smaller dan 2 m).
Extern aangelichte pictogrammen: 5 lux op het pictogram
Vluchtwegsignalering kan volgens NBN EN 1838 gebeuren via intern of extern verlichte pictogrammen. Een nieuw vereiste is dat een noodverlichtingsarmatuur nabij het extern aangelicht pictogram 5 lux moet leveren, zodat het duidelijk leesbaar is.
Een andere nieuwigheid is dat de norm nu permanent verlichte pictogrammen voorschrijft op plekken waar bezoekers mogelijk niet bekend zijn. Denk hierbij aan openbare plekken zoals bibliotheken en gemeentehuizen, waar mensen duidelijke en altijd zichtbare aanwijzingen nodig hebben om snel de uitgang te vinden in een noodgeval.
Intern verlichte pictogrammen hebben een herkenningsafstand die gelijk is aan 200 keer de hoogte van het pictogram. Bij extern aangelichte pictogrammen is die afstand maar 100 keer de pictogramhoogte.
Noodverlichting in generatorruimtes, zwembaden en toiletten
Het was altijd al logisch om antipaniekverlichting te voorzien in ruimtes waar noodgeneratoren beheerd worden, maar nu is het ook verplicht. Op de bijhorende bedieningspanelen en schakelborden moet 5 lux verticaal worden gehaald.
In toiletruimtes groter dan 8 m² is antipaniekverlichting nodig, in toiletportalen vluchtwegverlichting van 1 lux. Alarmmeldpunten vereisen 5 lux verticaal.
In openbare zwembaden adviseert de norm 5 lux op de wandelpaden naast het water en op het wateroppervlak.
Het onderhoud van noodverlichting
De norm NBN EN 50172 vereist nu voor nieuwe noodverlichtingsinstallaties een initiële verificatie met een inspectieronde, een duurtest en lichtmetingen (om te bevestigen dat de installatie voldoet aan de vereiste lichtniveaus en autonomie).
Na de initiële verificatie moet de controle elke 5 jaar herhaald worden. De al bestaande controles blijven van kracht, zoals aangegeven in deze tabel:
Kleinere wijzigingen
Er zijn ook andere, kleinere wijzigingen doorgevoerd.
Zo wordt er nu ook 5 lux in nood vereist bij de vluchtwegplannen, bij knoppen om elektrisch vergrendelde deuren te ontgrendelen, en bij evacuatiehulpmiddelen voor mindervaliden. Ook wordt er expliciet vermeld om noodverlichting te voorzien in gangen naar liften, en bij de noodbediening van liften.
Wanneer zijn de nieuwe normen van kracht?
De nieuwe revisie van NBN EN 1838 werd gepubliceerd in december 2024. De oude versie werd meteen ingetrokken, dus de nieuwe revisie is reeds van kracht. Dit is van toepassing voor projecten waarvan de bouwvergunning werd toegekend na de introductie van de nieuwe norm.
Van NBN EN 50172 werd de nieuwe revisie reeds gepubliceerd in juli 2024. Voor deze norm is er evenwel een overgangsperiode van drie jaar, tot mei 2027.
En dan is het wachten tot de volgende update, in 2034?
Met medewerking van ETAP Lighting International
