Propaan als alternatief voor aardgas of stookolie?

Stookolie en aardgas worden uitgefaseerd als brandstof voor verwarming. Er wordt volop ingezet op de elektrische warmtepomp als alternatief. Daarnaast kan er een beroep gedaan worden op biomassa (pellets) of een warmtenet. Wie een alternatief zoekt op gas of stookolie, kan echter ook kiezen voor propaan als warmtebron voor condensatieketels. Ook bij warmtepompen kan propaan worden toegepast. Lees er hier meer over.

 

Eerst: hoe zit weer met de uitfasering van aardgas- en stookolie?

Vanaf 1 januari 2025 gelden er strengere regels voor de installatie van aardgas- en stookolieketels in België, met name hoofdzakelijk in Vlaanderen.

Aardgas: wat kan en mag nog?

• Vlaanderen: Vanaf 2025 mag er in nieuwbouwwoningen geen aardgasaansluiting meer worden voorzien, terwijl in gerenoveerde woningen wel nog een gascondensatieketel geplaatst kan worden. Voor bestaande woningen die nog niet op het aardgasnet zijn aangesloten, kan een aansluiting worden aangevraagd met een meerprijs. Lees hier meer details.
• Brussel: Vanaf 2025 mogen er in Brussel geen gasketels meer worden geplaatst in nieuwbouwwoningen.
• Wallonië: Hier is er nog geen sprake van een verbod op aardgasaansluiting, maar er wordt wel aan gedacht om op termijn enkel nog aardgas aan te bieden in dichtbevolkte gebieden.

Lees hier meer over verwarming op gas

Stookolie: wat kan en mag nog?

• Vlaanderen: Sinds 2022 is het verboden om een stookolieketel te plaatsen of te vervangen in woningen die toegang hebben tot het aardgasnet. In nieuwbouwwoningen mag het sowieso niet meer.
• Brussel: In Brussel is het sinds 2025 verboden om nieuwe stookolieketels te installeren.
• Wallonië: Het verbod op het installeren van stookolieketels in nieuwbouwwoningen in Wallonië stond gepland voor maart 2025. Dit verbod wordt nu echter uitgesteld, evenals het verbod voor bestaande woningen vanaf 1 januari 2026.

Lees hier meer over verwarming op stookolie

 

Propaan als alternatief: veel gestelde vragen beantwoord

In zowel Vlaanderen, Brussel als Wallonië geldt dat propaan kan worden gebruikt als alternatief voor aardgas- of stookolieverwarming. Hoewel de nadruk in alle drie de gewesten over het algemeen ligt op verduurzaming van verwarmingstechnologieën, en op toestellen die warmte onttrekken aan de omgeving, warmtepompen dus.

Wat is propaan?

Propaan is een fossiele brandstof die vaak wordt gebruikt voor verwarming, koken en warm water in woningen die geen toegang hebben tot het aardgasnet. Het wordt gewonnen uit ruwe olie of aardgasvelden, en opgeslagen in vloeibare vorm in een tank op het terrein van de woning, waar het via leidingen naar de verwarmingssystemen wordt geleid.

Propaan wordt als iets duurzamer beschouwd dan aardgas of stookolie omdat het een lagere koolstofintensiteit heeft bij de verbranding. Met andere woorden: er wordt minder CO₂ uitgestoten per eenheid energie in vergelijking met stookolie en aardgas. Bovendien kan het gas geen bodem- of waterverontreiniging veroorzaken.

Daarnaast biedt het ook nog enkele andere interessante voordelen. Propaan is namelijk minder onderhevig aan de prijsschommelingen op de energiemarkt. Daarnaast is het ook multi-inzetbaar. We denken bij gasverwarming in de eerste plaats misschien aan condensatieketels, maar ook voor warmtepompen kan propaan worden aangewend.

Het grootste nadeel is dat propaan licht ontvlambaar is. Propaan heeft de classificatie A3: het is laag toxisch, maar heeft een hoge ontvlambaarheid, waardoor er bij lekkage kans is op brand en explosie. Daarnaast is het nog steeds een fossiele energiebron, en dus niet de meest duurzame langetermijnoplossing in de context van de energietransitie.

Wat is biopropaan?

Op termijn wordt propaangas vervangen door een hernieuwbare variant: biopropaan. Dit is propaan dat wordt geproduceerd uit biologische bronnen, zoals plantaardige oliën, dierlijke vetten of reststromen uit de landbouw- en voedingsindustrie. Het wordt via hetzelfde proces geproduceerd als conventioneel propaan, maar het komt van hernieuwbare grondstoffen in plaats van fossiele brandstoffen.

Een propaaninstallatie: hoe gaat dat in zijn werk?

Bij een aardgasinstallatie ligt er een aardgasleiding in de straat van waar er een aftakking wordt gemaakt naar de woning. De leiding wordt dan aangesloten op de verwarmingsketel en het aardgas wordt vervolgens gebruikt voor verwarming en warm water. 

Bij een propaangasinstallatie wordt het propaan in vloeibare vorm opgeslagen in een buitenshuis gelegen tank (boven- of ondergronds). Vanuit de tank wordt een gasleiding naar de woning getrokken, uitkomend bij de verwarmingsketel (of andere apparaten zoals fornuizen) voor gebruik. Eenmaal uit de tank, verdampt het propaan en wordt gasvormig.

Heb je een vergunning nodig voor een propaantank?

• In Vlaanderen moet je voor zowel boven- als ondergrondse tanks van minder dan 3.000 liter een melding doen bij de gemeente. Voor tanks met een inhoud van meer dan 3.000 liter heb je een vergunning nodig.
• In Brussel moet je ook voor tanks tot 3.000 liter  een vergunning aanvragen (zowel bovengronds als ondergronds).
• In Wallonië wordt er een onderscheid gemaakt tussen bovengrondse en ondergrondse tanks:
  • Bovengrondse tanks tot 3.000 liter moet je melden bij de gemeente, voor grotere tanks is er een vergunning nodig.
  • Ondergrondse tanks tot 5.000 liter moet je melden bij de gemeente, voor grotere tanks is er een vergunning nodig.

Kan elke gascondensatieketel op propaan werken?

Er bestaan propaangasketels, maar een cv-ketel die werkt op aardgas kan ook werken op propaangas. De ketel is dan wel specifiek afgesteld om op propaan te kunnen werken. Propaan heeft een andere verbrandingseigenschap en een lagere gasdruk dan aardgas, wat betekent dat de ketel vaak moet worden afgesteld of geconfigureerd om goed met propaan te functioneren. 

Sommige moderne gasketels kunnen eenvoudig worden omgeschakeld van aardgas naar propaan door een speciaal ombouwpakket of door de instellingen van de ketel aan te passen. Dit kan bijvoorbeeld het vervangen van de brander, het aanpassen van de gasdruk of het installeren van een speciale propaanregelaar omvatten.

Het is uiteraard wel belangrijk dat een gecertificeerde installateur de installatie doet om te zorgen dat de ketel veilig en efficiënt werkt met propaan. Als je overweegt om propaan te gebruiken, is het goed om te controleren of de specifieke ketel geschikt is voor propaan of dat er aanpassingen nodig zijn.

Wat is een propaanwarmtepomp?

Een propaanwarmtepomp is een type warmtepomp dat gebruikmaakt van propaan (R290) als koelmiddel in plaats van de meer gebruikelijke koelmiddelen. GWP-gewijs scoort propaan namelijk zeer goed. Dankzij een GWP van 3 en het feit dat het een natuurlijk en dus geen gesynthetiseerd koudemiddel is, biedt propaan een milieuvriendelijk alternatief voor HFK’s. 

Wat is GWP?
'GWP' staat voor Global Warming Potential. De maatstaf geeft aan hoeveel sterker een broeikasgas opwarmt dan koolstofdioxide (CO₂).

Propaanwarmtepompen zijn vandaag beschikbaar als monoblock; maar er wordt volop gewerkt aan split-uitvoeringen (lucht-water en lucht-lucht) en bodem-water-varianten op propaan. 

Door de hoge kritische temperatuur van propaan (97,4 °C), kunnen hogere vertrektemperaturen (tot 75 °C) worden gerealiseerd met de warmtepomp. Door die hoge aanvoertemperaturen zijn ze naast nieuwbouw ook uiterst geschikt voor renovatie, zonder het volledige afgiftesysteem te moeten aanpassen of vervangen. Wel geldt ook bij propaanwarmtepompen: hoe lager de vertrektemperaturen, hoe hoger het rendement van de warmtepomp. 

Verwarmen op propaan: wat kan en mag in 2025?

• Vlaanderen: verwarmen met propaangasketels blijft toegestaan in bestaande woningen die geen toegang hebben tot het aardgasnet. Voor zowel nieuwbouwprojecten als ingrijpende energetische renovaties geldt echter wel dat het installatierendement van een nieuw centraal verwarmingssysteem (met water) minimaal 130% moet bedragen. Dat komt neer op de installatie van een warmtepomp. Bij ingrijpende energetische renovaties waar de ketel blijft staan, moet er ook een warmtepomp bijkomen om dat cijfer te behalen. Dan zit je dus met een hybride systeem.
• Brussel: er zijn geen specifieke wijzigingen met betrekking tot het gebruik van propaan voor verwarming vanaf 2025, maar de focus ligt wel op het verduurzamen van verwarmingssystemen, met de nadruk op hernieuwbare energie.
• Wallonië: er zijn geen expliciete veranderingen voor het gebruik van propaan.

Wat is het verschil met butaan?

Butaangas is vergelijkbaar met propaangas, maar minder geschikt als verwarmingsbron. Butaan kan inderdaad minder goed tegen vriestemperaturen; propaan daarentegen kan temperaturen tot -42 °C verdragen. Het zou dan al nodig zijn om een butaangastank binnenshuis te plaatsen, wat verre van ideaal is.