Installatie-onderhoud: wat en wanneer?

Warmtepompen en condensatieketels, zonnepanelen, ventilatiesystemen ... Als je je woning wil verduurzamen en energie te besparen, vergt dat wel een handvol technische installaties. Om duurzaam te kunnen blijven, hebben elk van deze installaties wel eens een vorm van onderhoud nodig. Buiten enkele kleine taakjes die je zelf kan doen, moet dat onderhoud door een vakman gebeuren. Maar welke woningtechnieken moeten nu wanneer onderhouden worden? Een overzicht.

 

Verwarmingssystemen

Centrale verwarming

De hoofdmoot van installaties dat verplicht periodiek onderhouden moet worden door een vakman, bevindt zich onder de vlag van de centrale verwarming:

• Gascondensatieketels moeten op regelmatige basis tweejaarlijks door een erkende technicus en volgens bepaalde voorschriften gecontroleerd, gereinigd en afgesteld worden. In Wallonië wordt er nog een onderscheid gemaakt: gasketels met een vermogen hoger dan 100 kW moeten om de 2 jaar gecontroleerd worden, een vermogen kleiner of gelijk aan 100 kW om de 3 jaar.
• Heb je een stookolieketel? Dan moet je de installatie jaarlijks laten keuren. De opslagtank kan hierbij ook aan een nazicht onderhevig zijn, afhankelijk van het volume, de ligging en of die boven- of ondergronds werd geplaatst.
• Heb je een pelletketel? Dan is een jaarlijks onderhoud ook verplicht. Daarbij moeten de brandkamer, vuurkorf en rookgasafvoer worden gereinigd.

Het onderhoud doe je niet zelf, maar dient telkens door een erkend technicus te gebeuren. Idealiter sluit je met een erkende onderhoudsinstantie een onderhoudscontract af. Dan hoef je zelf geen contact op te nemen, maar neemt het bedrijf contact op met jou wanneer er een onderhoud dient te gebeuren.

En een warmtepomp?

Verwarm je je woning met een warmtepomp? Dan is periodiek onderhoud vooralsnog niet verplicht, echter is het wel aangewezen om op tijd en stond je warmtepompinstallatie te laten nakijken door de installateur.

Verwarmingsaudit

Voor verwarmingsketels ouder dan 5 jaar met een vermogen van 20 kW of meer was er tot voor kort in Vlaanderen ook een verwarmingsaudit verplicht, waarbij wordt nagekeken of de ketel nog past bij de verwarmingsbehoeften van de woning. Daarbij wordt ook het rendement van de ketel onder de loep genomen. Sinds 1 juli 2024 is dit niet langer verplicht.

In Brussel is zo'n verwarmingsaudit niet nodig voor installaties onder de 100 kW. In Wallonië wordt er gesproken van een 'diagnostic approfondi' voor ketels vanaf 20 kW. Dit gebeurt bij de eerste keuring van de installatie en blijft geldig zolang er niets verandert aan de installatie of er geen ingrijpende energetische renovaties gebeuren.

Wat kan je zelf doen?
Ketelonderhoud is een omvangrijke klus die wel wat vakkennis vereist. Als dit niet goed gebeurt, brengt dat wel wat risico's met zich mee. Denk maar aan CO-vergiftiging. Daarom wordt dit steevast aan een vakman overgelaten. Wat je wel zelf kan doen is het ontluchten van radiatoren of convectors die op de verwarmingsketel of warmtepomp zijn aangesloten.

 

Schoorstenen en afvoerkanalen

Bij een onderhoud van een verwarmingsketel hoort ook de reiniging van het afvoerkanaal.

• Is je schoorsteen of afvoerkanaal aangesloten op een verwarmingsketel die werkt op steenkool, stookolie (vanaf 20 kW) of biomassa? Dan moet je jaarlijks je schoorsteen laten vegen.
• Bij gasinstallaties (vanaf 20 kW) moet dat om de twee jaar gebeuren. In die gevallen gebeurt dat telkens samen met het onderhoud van de verwarmingsinstallatie zelf.
• Voor een kachel of haard is een jaarlijkse reiniging van de schoorsteen door een vakman niet verplicht, maar wel zeer sterk aangewezen om brand en CO-vergiftiging te vermijden. Zeker wanneer de haard of kachel al enkele jaren niet meer werd gebruikt. Het kuisen van de haard of kachel zelf (het toestel) kan je overigens voor eigen rekening nemen.

Warmwatervoorzieningen

Vaak zit de warmwatervoorziening voor de badkamer en de keuken verwerkt in een condensatieketel. Het kan echter goed zijn dat het sanitair warm water wordt opgewarmd met een aparte boiler.

• Voor een elektrische warmwaterboiler die niet aangesloten is op centrale verwarming, is onderhoud niet bij wet verplicht. Dat sluit niet uit dat een jaarlijks nazicht en reiniging aan te raden is 
• Onderhoud van een afzonderlijke doorstromer is evenwel niet wettelijk verplicht, maar raadzaam. Zo houd je de veiligheid en het rendement van je toestel optimaal. In feite doe je er goed aan om een jaarlijks onderhoud te laten gebeuren, zeker als je bedenkt dat een doorstromer op gas een van de hoofdoorzaken van CO-vergiftiging is.
• Voor een losstaande boiler op gas (dus een boiler die niet wordt aangewend voor centrale verwarming) is periodiek onderhoud aan te raden, maar niet wettelijk verplicht.
• Voor losstaande boilers op stookolie geldt hetzelfde als voor exemplaren op gas.

Warmtepompboiler en zonneboiler

Bij een warmtepompboiler is het aangeraden om jaarlijks te controleren of de ventilator en de warmtewisselaar niet te veel zijn vervuild door stof.  Daarnaast moet een warmtepompboiler minstens eenmaal om de twee jaar grondig worden nagekeken door een vakman. Hoewel dat niet wettelijk verplicht is, wordt het wel aangeraden voor een zo lang mogelijke levensduur van het toestel.

Voor zonneboilers geldt eveneens geen wettelijke verplichting voor periodiek onderhoud. Maar je kent het liedje al: voor een zo lang mogelijk goede werking is een tweejaarlijks nazicht en onderhoud zeker aan te raden.

 

Andere woningtechnieken

Ventilatiesysteem

Een mechanisch ventilatiesysteem  (C, C+ of D) zorgt voor een gecontroleerde aanvoer van verse lucht en afvoer van vervuilde lucht in je woning. Om ervoor te zorgen dat dat hele proces proper, energie-efficiënt en stil blijft verlopen en er geen bacteriën in de lucht hangen, is periodiek onderhoud niet verplicht, maar zeker wel nodig.

Bij een C-systeem of een C+-systeem kan je zelf jaarlijks de ventilatieroosters, de ventielen en afvoerroosters schoonmaken. Over het algemeen volstaat het om bij C(+)-systeem om de 10 jaar de luchtkanalen te laten reinigen door een vakman.

Bij een D-systeem, waar zowel de aanvoer als de afvoer van lucht mechanisch gebeurt,  moet je vooral de filters in het oog houden. Je kan die zelf reinigen, idealiter om de 3 maanden met een stofzuiger. Merk je dat de filters verzadigd zijn? Dan zal je ze moeten vervangen. Verder moeten, net zoals bij een C-systeem, de ventielen één voor één jaarlijks schoongemaakt worden.

Laat hier ook de luchtkanalen om de 5 jaar zeker eens nakijken en eventueel reinigen. De warmtewisselaar in de ventilatie-unit zelf heeft eveneens om de 2 jaar een professioneel nazicht/reiniging nodig. Het is handig om voor dit onderhoud een onderhoudscontract af te sluiten bij een erkende ventilatie-installateur.

Airconditioning

Is je woning uitgerust met een vast aircosysteem? Als het systeem meer dan 3 kg koelmiddel bevat, moet je de airco verplicht jaarlijks laten onderhouden door gecertificeerde vakman. Bij een onderhoud van een vaste opstelling zorgt de technicus voor de reiniging en ontsmetting van de filters en verdamper, nazicht van de afvoerleidingen, ontvetten van de buitenunit en condensor en controle van werkdrukken en de uitblaastemperatuur.

Elektrische installatie

Voor de ingebruikname van een nieuwe elektrische installatie moet een volledige keuring uitgevoerd worden door een erkende vakman. Een keuring is 25 jaar geldig, op voorwaarde dat er geen wijzigingen of uitbreidingen gebeuren. Elke installatie die maximaal 25 jaar in gebruik is, moet in principe periodiek gecontroleerd worden. Die periodiciteit van 25 jaar is enkel geldig als de installatie conform de regels is.

Bij een uitbreiding, wijziging of verzwaring van een installatie (denk aan het toevoegen van zonnepanelen of een verzwaring van monofasig naar driefasig), moet er een nieuwe keuring gebeuren. Bij de toevoeging van zonnepanelen volstaat een keuring van de kring waarop de zonnepanelen zijn aangesloten en alles wat daardoor beïnvloed of aangetast zou kunnen worden. De zonnepanelen zelf behoeven geen professioneel onderhoud. Eventueel kan je ze wel periodiek laten reinigen en nakijken.

Bij de verkoop van een woning van voor 1981 is het alvast verplicht om opnieuw een controle van de elektrische installatie te laten uitvoeren. Voor de installaties van na 1981 is dat niet verplicht als de laatste keuring minder dan 25 jaar geleden is gebeurd.