Hoe kies en gebruik je een afkortzaag?

Een decoupeerzaag of een handzaag is goed voor lichte taken, maar bij grotere houtprojecten komt een afkortzaag beter van pas. De meeste afkortzagen bieden ook de mogelijkheid om verstekken te maken. Daarom wordt deze machine vaak aangeduid als 'verstekzaag', of de allesomvattende term 'afkort- en verstekzaag'. Maar waarop moet je letten bij de keuze van zo'n toestel? We helpen je op weg.

 

Waarom een afkortzaag kiezen?

Wat is een afkortzaag?

Een afkortzaag is eigenlijk een compactere versie van een zaagtafel. Bij een zaagtafel is het zaagblad gemonteerd in de tafel, terwijl het blad bij afkortzagen zich bevindt boven het te verzagen materiaal, in de zogenaamde zaagkop. Door het handvat naar beneden te trekken, kan je het materiaal doorzagen. 

Trek of verstek?

Er zijn afkortzagen met een verstekfunctie of met een trekfunctie. Bij een afkortzaag met een verstekfunctie kan je het zaagblad kantelen – bij het ene toestel naar één kant, bij het andere naar beide kanten – en in een hoek verstellen, zodat je niet alleen haaks maar ook in een hoek tot 45° graden planken of balken kan zagen. Dergelijke afkortzagen worden vaak aangeduid als ‘verstekzagen’ of 'afkort- en verstekzagen'.

Wil je een afkortzaag aanschaffen om vooral brede planken te verzagen? Een verstekzaag is dan minder interessant. Je gebruikt beter een afkortzaag met trekfunctie. Dit wil zeggen dat je de zaag van voor naar achter kan bewegen, waardoor je een groter zaagbereik hebt. Je kan dus de zaag tot voorbij je werkstuk trekken, waardoor je een brede plank zonder veel moeite doormidden zaagt. 

Tegenwoordig zijn er echter ook afkortzagen die zowel beschikken over een kantelbare kop als een trekfunctie.

Accu of snoer?

Afkortzagen zijn krachtige en zware toestellen. Vroeger waren deze steevast op snoer en werkten ze dus vooral op netstroom. Bij heel wat toestellen is dat uiteraard nog altijd zo. Dat heeft ook vandaag nog het belangrijke voordeel dat je een constante input van het stroomnetwerk hebt.

De nieuwe generatie toestellen werkt echter vaak op krachtige batterijen. Het grote voordeel hier is dat je niet moet sukkelen met kabels. Accugereedschappen laten het toe om mobieler te werken, maar bij een stationair toestel zoals een verstekzaag is dat uiteraard minder van tel. Je moet er bij gebruik enkel op letten dat de accu kan leeglopen, maar met een opgeladen wisselbatterij kan je zonder hapering voortwerken, terwijl de lege ondertussen oplaadt.

Om te weten hoelang je met een batterij kan werken, moet je letten op het aantal Ah (Ampère-uur) van de batterij. Hoe hoger de Ah, hoe langer de batterij stroom kan leveren. Dit hangt natuurlijk wel af van hoe zwaar je de batterij belast. Het verzagen van enkele latjes of een dikke balk vraagt op zijn beurt net meer of minder vermogen van de machine.

Vermogen en toerental

Een andere hamvraag bij de keuze van je toestel is het vermogen; de power die een machine kan verzetten om te werken. Dat vermogen wordt uitgedrukt in watts (W). Hoe hoger, hoe krachtiger de machine. Bij accutoestellen kijk je naar de accuspanning of het voltage, uitgedrukt in Volt. Hoe hoger het voltage, hoe krachtiger de machine.

Bij afkortzagen gaat men dan vaak kijken naar het aantal toeren per minuut (tpm of rpm). Hoe meer toeren, hoe meer kracht en dus hoe groter de kans dat je zaag materiaal met een hoge densiteit aankan.   

 

Wat doe je met een afkortzaag?

Voornaamste functies

De afkortzaag is een krachtige machine, maar gebruik je hoofdzakelijk voor het afkorten van lange latten, balken, planken of laminaat. Profielen of buizen uit kunststof of licht metaal lukken echter ook - afhankelijk van welk zaagblad je gebruikt. Meestal geeft de fabrikant mee voor welke materialen de machine en/of het zaagblad geschikt is. Standaard is dat voor harde en zachte houtsoorten, plaatmaterialen en kunststoffen. 

TIP
Voor gipsplaten of warmtegevoelige kunststoffen is een lager toerental nodig. Voor tropisch hardhout of aluminium is dan weer een hoger toerental nodig.

Wat doe je niet met een afkortzaag?

Een afkortzaag levert zeer exacte zaagresultaten op doordat je het zaagblad telkens heel stabiel kan houden en het telescopisch ietwat kan uitrekken. Vaak wordt het echter gebruikt voor het ruwe werk. Een afkortzaag is niet geschikt voor precisiezaagwerk zoals het maken van sponningen en groeven, juist omdat het zaagblad dan volledig door het werkstuk wordt gedrukt.

Belangrijke features

Om verstekken te maken

We gaven het al aan: om verstek te kunnen zagen, beschikken veel afkortzagen over een kantelbare zaagkop. Hierdoor kun je het zaagblad laten hellen, meestal tot een hoek van 45°. De zaagkop is vaak naar één kant kantelbaar, soms naar beide kanten. Als je de zaagkop alleen maar naar één kant kunt hellen, moet je het werkstuk omdraaien om alle vlakke en kopse verstekken te kunnen maken. Bij een zaagkop die zowel links als rechts kan draaien, kan je die verstekken doen zonder het werkstuk om te draaien.

Om perfect kaarsrechte zaagsnedes te kunnen maken, beschikken afkortzagen vrijwel altijd over een geleider onderaan de tafel. Vaak zijn die geleiders voorzien van maten die kunnen helpen bij je werk.

Die geleider is bij veel machines ook verstelbaar, waardoor je de zaagrichting kunt aanpassen. Dat maakt het mogelijk om vlakke en kopse verstekken te maken zonder de zaagkop te kantelen. De graden van die hoek zijn steeds aangegeven. Heb je een machine die zowel over een verstelbare geleider als een kantelbare zaagkop beschikt? Dan kun je ook dubbele verstekken maken.

Meer over de verschillende soorten verstek

Om nauwkeurig te zagen

Met een afkortzaag kun je recht en gecontroleerd zagen, maar nauwkeurig zagen langs een afgetekende lijn kan lastig zijn met een dikker zaagblad. Daar hebben fabrikanten vaak een oplossing voor, in de vorm van een laserlijn of een schaduwlijn, om aan te geven waar het zaagblad zal vallen. 

Bij afkortzagen die werken met een laserlijn, is er een rode laser bevestigd aan de voorkant, net onder het zaagblad. Deze laser geeft de zaaglijn weer op het te verzagen materiaal. Dan hoef je gewoon je afgetekende balk of plank te positioneren met de afgetekende lijn net naast de laserlijn. Bij afkortzagen met een schaduwlijn, ontstaat er een lijn door een lamp in de zaag die op het zaagblad schijnt.

De nauwkeurigheid van een zaagsnede kan je altijd ook controleren door de zaag naar beneden te trekken wanneer die uit staat en het hout raakt, ook al heeft de afkortzaag geen laser of schaduwlijn

TIP
Zaag nooit op de afgetekende lijn, maar altijd er vlak naast, aan de kant van het restmateriaal. Je moet immers rekening houden met de dikte van het zaagblad zelf. Als je toch recht op je getekende lijn zaagt, dan zal - zeker bij een wat dikker zaagblad - blijken dat je gezaagd stuk net iets te klein is.

Om comfortabel te werken

Sommige afkortzaagmachines starten met een zachte aanloop. Deze zagen laten het zaagblad langzaam op snelheid komen. Zo behoud je een betere controle over de machine tijdens het zagen. Laat het zaagblad altijd op snelheid komen vooraleer je door het materiaal gaat.

Als je langere balken of planken moet doorzagen, kan het handig zijn om een machine met een uitschuifbare tafel aan te schaffen. Met uitschuifbare rails kan je dan de ietwat langere planken stabieler laten rusten, zodat ze niet wiebelen tijdens het verzagen. Bij sommige toestellen zijn de tafelverbredingen voorzien van een stop. Door die naar omhoog te trekken kan je je hout tot tegen deze stop plaatsen om op eenzelfde lengte af te korten.

De platforms zijn vaak ook voorzien van een uitsparing aan beide zijden waar je een spanklem kunt bevestigen. Klemmen zijn meestal meegeleverd. Sommige dien je vast of los te draaien. Andere hebben een quick release systeem waarmee je iets sneller kan werken.

Op de toestellen is vaak ook een dieptestop voorzien. Die zal ervoor zorgen dat je slechts tot een bepaalde diepte kan zagen wat ideaal is om uitsparingen te maken. Aan een van de zijdes is een stelschroef die je op een bepaalde diepte kan instellen. Als je de zaag dan naar beneden trekt, dan komt die vast te zitten tegen een stop op je trekgeleider. In sommige gevallen kan je de stop openklappen, waardoor je sneller kunt werken omdat je de stelschroef niet telkens helemaal naar boven hoeft te schroeven.

Om veilig te werken

Rond het zaagblad zit bij vrijwel elke afkortzaag een zwenkende beschermingskap. Die gaat open wanneer je zaag naar beneden gaat, mits je de veiligheidsvergrendeling gebruikt. Die grendel verschilt per toestel. Zo zijn er toestellen met een hendel aan de zijkant die je met je duim naar binnen trekt. Andere toestellen hebben aan de bedieningsknop een hendel zitten die je moet neerhalen voor je de knop kan indrukken.

Het juiste zaagblad

Als je een afkortzaag koopt, zit er vrijwel altijd een zaagblad bij waarmee je basismaterialen zoals hout, plaatmaterialen en vaak ook kunststoffen kunt bewerken. Indien nodig, kun je natuurlijk altijd zaagbladen bijkopen die geschikt zijn voor andere materialen.

Compatibel uitbreiden

Als je zaagbladen bijkoopt, moeten die wel overeenstemmen met de machine. Koop bijvoorbeeld geen zaagbladen met een grotere diameter. De klussen die je voor ogen hebt zijn ook een belangrijke pijler. Het materiaal dat je wilt verzagen heeft een bepaalde structuur, en dat vraagt telkens om een specifiek zaagblad op het gebied van hardheid, het aantal tanden of de dikte. Op het zaagblad, en de verpakking ervan, staat uiteindelijk alle info om te weten welk materiaal je ermee kan zagen.

TIP
Op het zaagblad staat altijd een toerental aangeduid, maar het is het toerental van je machine dat uiteindelijk bepaalt hoe snel het zaagblad kan draaien.

Vertanding

Hoe sneller je wilt zagen, hoe minder tanden er vereist zijn. Hoe meer zaagtanden, hoe nauwkeuriger de zaagsnede. Wil je balken afkorten voor een constructie? Dan is een grove zaagsnede niet storend en kan je gerust gaan voor 24 tanden op je zaagblad. Maak je een meubel? Dan wil je een splintervrije zaagsnede. Een zaagblad met 72 tanden is dan verstandiger.

Hardhout of aluminium zaag je overigens met een zaagblad met veel fijne tanden voor het beste resultaat. Zo kan er met veel kracht steeds een klein beetje hout worden verwijderd. Een grof zaagblad wil meer materiaal in één keer verwijderen, en dreigt anders vast te slaan.

Hardhout

Hout loopt risico op versplintering als er een zaagblad druk op uitoefent. Om dit te verhelpen kies je niet alleen voor meer zaagtanden, maar ook voor wisseltanden bij harde houtsoorten. De tanden zijn dan wisselend scherp: ze staan afgewisseld naar links of rechts. Dit helpt om versplintering te verminderen. Een hardmetalen zaagblad zorgt verder voor een zuiverdere zaagsnede bij delicate werkstukken, zoals MDF of Trespa.

Aluminium

Voor aluminium heb je altijd een zaagblad voor metaal nodig; hoe dunner het aluminium werkstuk is, hoe fijner de tanden van het zaagblad moeten zijn. Hoe dikker het werkstuk is, hoe grover de tanden van het zaagblad moeten zijn. Er is ook een verschil in de snijhoek van elke tand.

Bij een positieve vertanding zijn de tanden zo geslepen dat ze makkelijker in het aluminium trekken omdat er minder weerstand is. Zo’n zaagblad gebruik je bij een tafelzaagmachine. Een negatieve vertanding geeft wat meer weerstand in het aluminium. Dat is nodig als je het zaagblad van bovenaf in het materiaal trekt, zoals bij een afkortzaag. Dit vermindert het risico dat het zaagblad snel terugslaat of vastklemt.

 

Gebruikstips voor je afkortzaag

Denk aan je veiligheid

Om jezelf te beschermen tegen vrijkomend stof, draag je een mond-neusmasker (FFP2) en een veiligheidsbril. Oorbescherming is ook aangewezen, want een dergelijke machine maakt best wat lawaai. Omdat een afkortzaag meestal een roterend toestel is, zijn handschoenen niet aangeraden. Draag geen loszittende kleding die in het roterende blad terecht kan komen. 

Andere gebruikstips

• Zet je afkortzaag op een stabiele, vlakke ondergrond en klem ze indien nodig goed vast. Zorg dat je werkveld proper is, verwijder alles wat er niet hoort te zijn en zorg dat je ruimte hebt om te werken.
• Als je een snoer hebt, houd je dat steeds netjes achter je werkvlak zodat het niet hindert tijdens het werken. Haal je afkortzaag telkens uit het stopcontact als je er niet mee bezig bent.
• Zorg dat de veiligheidsvoorzieningen zoals de beschermingskap van je zaag intact zijn en alles goed gemonteerd is.
• Essentieel bij het werken is de plaatsing van je handen. Je linkerhand blijft steeds links van het zaagblad, je rechterhand, steeds rechts. Ga nooit het zaagblad kruisen met je handen.
• Respecteer ook de veiligheidszones op je afkortzaag en plaats je handen buiten de lijnen van die zones. Gebruik hulpstukken bij het verzagen van te korte stukken materiaal.
• Houd bij het zagen niet enkel het materiaal vast, maar klem dit tegen de geleider, zodat je handen niet per ongeluk kunnen verschuiven.
• Zorg dat je werkstuk stabiel ligt. Bij rondhout dien je steeds te zorgen dat het niet kan draaien, bijvoorbeeld met een hulpstuk.
• Bij langere stukken, zorg je voor een stabiel oppervlak zodat ze niet kunnen kantelen of bewegen. Iemand het werkstuk laten vasthouden is hierbij geen goede optie.
• Doe een testrun zonder dat het blad draait. Controleer dan of alles correct en stabiel ligt voor je start.
• Houd rekening met de dikte van je zaagblad. Je plaatst je zaagblad dus net naast je potloodlijn om zeker te zijn dat je je werkstuk niet te kort afzaagt.
• Laat je zaag op volle snelheid draaien voor je het materiaal raakt. Anders heb je kans dat de tanden van je zaag het werkstuk oppikken en doen wegschieten. Werk steeds van boven af en laat de zaag zijn werk doen.
• Houd na het doorzagen je zaag op zijn plaats en laat het blad afremmen voordat je het uit je werkstuk haalt. Zeker bij het gebruik van een stopblok loop je anders een groot risico dat het materiaal door de interne spanning jouw kant op wordt gestuwd.

Stofafzuiging

Een mond-neusmasker aandoen is één ding, maar het is voor zowel jezelf als voor je werkplek ook nuttig om stofafzuiging te voorzien. De meeste afkortzagen beschikken over een aansluitstuk achteraan waarop je een bouwstofzuiger kan aansluiten. Vaak is er bij de afkortzaag ook een stofzak meegeleverd die je daarop kan aansluiten. Dat scheelt je alvast wat opkuiswerk achteraf.

Zaagblad wisselen

Soms moet je eerst nog een stelschroef losmaken om de beschermingskap omhoog te kunnen duwen voordat je bij het zaagblad kunt. Dit vraagt uiteraard wat extra tijd. Bij de meeste kun je de beschermingskap wel open laten staan zodat je dit niet hoeft vast te houden tijdens de montage.

Het zaagblad zelf is steeds vastgemaakt met een zaagbladbout, een sluitring die al dan niet vastzit op de bout en een buitenflens. De zaagbladbout schroef je eerst los, meestal met een inbussleutel. Dat doe je, in tegenstelling tot hoe je normaal iets los zou draaien, in wijzerzin. Het zaagblad dien je hier wat tegen te houden om de schroef los te maken. Hiervoor heb je trouwens ook rechts van het zaagblad een knop, de asvergrendeling, die je kan indrukken om de as van het zaagblad vast te zetten. Als de schroef eenmaal los is, kun je de flens verwijderen en het zaagblad losmaken.

Om een nieuw zaagblad te monteren op een afkortzaag, ga je eerst na of je de tanden van het nieuwe blad in de juiste richting zet. Bij het terug vastmaken van het blad, plaats je dan eerst de buitenflens. Die heeft twee vlakke zijden die op de juiste plaats moeten komen. Het is uiteraard van cruciaal belang dat je zaagblad goed vast en correct gemonteerd is, wil je ongelukken vermijden. Indien van toepassing, zet je daarna de beschermingskap nog op zijn plaats.