Alternatieve woonvormen: wat zijn de mogelijkheden?
Voor velen is het traditionele model van een groot huis met tuin niet langer haalbaar of wenselijk. Daarnaast heeft de bouwsector al meermaals aan de alarmbel getrokken en wordt er gewaarschuwd voor een wooncrisis. Dat zorgt ervoor dat reeds aan populariteit winnende alternatieve woonvormen steeds vaker de kop op steken: tiny houses, kangoeroewonen, zorgunits ... Ze bieden een financieel haalbare oplossing én een manier om bewuster en eenvoudiger te leven. We schetsen enkele mogelijkheden.
Tiny house
Wat is een tiny house?
Tiny houses zijn hypercompacte woningen, waarin je door slimme inrichting in alle basiszaken kan voorzien. Het komt letterlijk vertaald dan ook neer op 'kleinschalig wonen', waarbij er volop wordt ingezet op duurzaam leven, betaalbaar wonen en minimalisme. Zonder luxe, maar niet zonder comfort. Bij een tiny house is een slimme inrichting en slim gebruik van technieken immers cruciaal om op lange termijn comfortabel te kunnen wonen.
Strikt gezien staan deze op wielen. Een tiny house is een compact huisje gevestigd op een daartoe ontworpen trailer. Uiteraard kunnen ze ook ingebouwd worden in de grond. Om als een tiny house beschouwd te kunnen worden, moet de constructie maximaal 12 m lang, 2,5 m breed en 4 m hoog zijn. Meestal zijn tiny houses echter een stuk minder lang. Dat is immers afhankelijk van hoeveel gewicht de trailer onder het huis kan dragen. Doorgaans komt dat neer op 3.500 kg, en een lengte van 7 tot 10 m.
Wat zegt de wet over tiny houses?
Omdat tiny houses eigenlijk mobiel zijn, vallen deze onder de wegenwetgeving. De bouw vergt een vergunning, gezien ze geen deel uitmaken van een bestaande woning of een bijgebouw. In een natuurlijk gebied zoals een bos of grasland is het niet toegestaan om een tiny house te plaatsen. Tiny houses horen thuis in een woongebied en er mag slechts één per perceel staan.
Een specifieke overkoepelende wetgeving voor tiny houses is er verder nog niet echt in Vlaanderen. De wetgeving voor de bouw van een tiny house verschilt voorlopig van gemeente tot gemeente. Er spelen immers factoren mee waarvoor er in de ene gemeente strengere regels gehanteerd worden dan in de andere. In Wallonië is er wel reeds een wetgevend kader voor microwoningen of 'habitations légères'.
Hoewel je over het algemeen in België wel een tiny house mag zetten, is het vooralsnog niet mogelijk om je er te laten domiciliëren en er officieel te wonen. De bewoonbare oppervlakte van een tiny house is dan ook kleiner dan de verplichte minimale bewoonbare oppervlakte die algemeen wordt voorgeschreven (18 m2).
MEER WETEN:
> Een tiny house bouwen: wat moet je weten?
Containerwoning
Wat is een containerwoning?
Een containerwoning of woonunit is een woning die gemaakt is van omgebouwde stalen zeecontainers. Deze containers, oorspronkelijk ontworpen voor vrachtvervoer, worden aangepast en geïsoleerd om bewoonbaar te zijn.
Containerwoningen vormen al jaar en dag een oplossing voor mensen die tijdens de bouw of renovatie van hun woning tijdelijk ergens moeten wonen, of een noodoplossing wanneer de traditionele woning onbewoonbaar is door bijvoorbeeld brand of waterschade.
Tegenwoordig zijn er echter ook mensen die van één of meerdere vrachtcontainers hun hoofdwoonst maken. Containerwoningen zijn vaak modulair opgebouwd, wat betekent dat meerdere containers gecombineerd kunnen worden om grotere ruimtes te creëren. Ze staan bekend om hun duurzaamheid, snelle bouwtijd en relatief lage kosten. Daarnaast kunnen duurzame technieken zoals zonnepanelen, vloerverwarming en ventilatiesystemen ook makkelijk worden geïntegreerd in het ontwerp van een wooncontainer.
Wat is het verschil met een tiny house?
Containerwoningen zijn gelijkaardig, maar niet helemaal hetzelfde als tiny houses. Om te beginnen staan containerwoningen niet op wielen. Een tiny house is specifiek ontworpen en gebouwd als compacte woning, terwijl een containerwoning een herbestemming is van een gebruikte vrachtcontainer.
Wat zegt de wet over containerwoningen?
Als je een wooncontainer als bijgebouw in je tuin plaatst, gelden de gangbare vergunningsvoorwaarden die ook voor andere bijgebouwen, zoals tuinhuizen, van toepassing zijn. Voor een containerwoning als hoofdverblijf, bestaat er vooralsnog - net als bij tiny houses - geen overkoepelende wetgeving in Vlaanderen. Ook hier is de beste raad die we kunnen geven: informeer grondig bij de gemeente wat toegestaan en mogelijk is. In Wallonië valt dit eveneens onder het wetgevend kader voor 'microwoningen' of 'habitations légères'.
MEER WETEN:
> Wanneer heb je een vergunning nodig voor een bijgebouw?
Zorgunits en kangoeroewonen
Wat is een zorgunit?
Een zorgunit is een compacte, prefab woonunit die ontworpen is om te dienen als extra woonruimte op het terrein van een bestaande woning. Vaak gaat het in principe om een tiny house of een containerwoning/woonunit, maar dan als bijgebouw bij een bestaande woning.
Het doel van een zorgunit is een nabije en comfortabele woonoplossing bieden voor zorgbehoevenden, zoals ouderen of personen met een beperking, zodat ze dicht bij hun familie of mantelzorgers kunnen wonen. Zorgunits zijn vaak uitgerust met aangepaste voorzieningen, zoals een rolstoeltoegankelijke badkamer of brede deuropeningen.
Wat is kangoeroewonen?
Zorgunits vallen dus onder het concept van kangoeroewonen, waarbij twee huishoudens (zoals bijvoorbeeld jouw gezin en je ouders of grootouders) samen op één perceel wonen in aparte maar verbonden woonruimtes, met gedeelde en private voorzieningen.
Wat zegt de wet over zorgunits?
Wil je in je tuin een tijdelijke, verplaatsbare zorgunit voorzien? Gaat het om een zorgwoning binnen het bestaande bouwvolume of een bestaand vrijstaand bijgebouw? Dan heb je in Vlaanderen alvast geen vergunning nodig, maar volstaat een melding bij de gemeente. Een vrijstaande tijdelijke zorgunit in de tuin mag echter niet méér bedragen dan 50 m² en mag niet in een voortuin geplaatst worden. Ook hier geldt: informeer je bij de gemeente.
Wat zegt de wet over kangoeroewonen?
Als je een bestaande woning wil omvormen tot een kangoeroewoning, dan moeten er ook delen gemeenschappelijk blijven. Vergunningsplichtige werken om die gemeenschappelijke delen aan te passen, blijven dan ook vergunningsplichtig. Als er geen grote verbouwwerken nodig zijn om de woning aan te passen, volstaat een meldingsplicht bij de gemeente. In zo'n gevallen kan je overigens ook een apart huisnummer aanvragen. Het bestaande huisnummer wordt dan opgesplitst in een a- en b-huisnummer (bijvoorbeeld 6A en 6B).
Er is echter een belangrijk verschil bij kangoeroewonen met betrekking tot de onderlinge afspraken en het eigendom bij eengezins- en meergezinswoningen. Bij een eengezinswoning mag je de (huur)kosten onderling verdelen en is het wettelijk niet zo belangrijk wie precies de eigenaar van de woning is.
Bij een meergezinswoning moet er voor elk gezin een aparte woonunit zijn. De gemeenschappelijke delen (de inkom, de tuin, de keuken, enz.) moeten met een notariële akte van elkaar onderscheiden worden. Elk gezin heeft een verplichte mede-eigendom voor deze gemeenschappelijke delen.
Co-housing en woningdelen
Wat is woningdelen?
Wanneer we over kangoeroewonen spreken, gaat het vrijwel altijd over een familiale zorgrelatie. Daarnaast heb je ook woningdelen, wat in principe eigenlijk hetzelfde is: een woning delen over twee of meerdere gezinnen, met afgescheiden delen en gemeenschappelijke delen. Hier ontbreekt dus veelal een familiaal of zorgaspect. Bij woningdelen gaat het veeleer om bijvoorbeeld bevriende koppels die samen een huis kopen.
Op die manier kan je samen een huis kopen dat apart te duur zou zijn, of bouwgrond kopen om later te bebouwen met aparte en gemeenschappelijke delen.
Wat is co-housing?
Co-housing, nog zo'n hippe term. Hoewel de vertaling losweg eigenlijk neerkomt op woningdelen, is het toch iets anders. Het gaat ook om een gemeenschappelijke woonvorm, maar dan veeleer als een mini-dorp of een gemeenschap, met verschillende huisjes of appartementen en gemeenschappelijke delen zoals een tuin, kelder, garage of ontspanningsruimte. Woningdelen is meestal een praktische oplossing om woonkosten te delen, zonder de nadruk op een gemeenschappelijke levensstijl zoals bij co-housing.
Het concept van co-housing draait hoofdzakelijk om sociale cohesie, samenwerking en het delen van middelen, vaak gericht op duurzaamheid en gemeenschapsgevoel.
Wat met earthships?
Wat is een earthship?
Een earthship is een type ecologische woning dat ontworpen is om volledig zelfvoorzienend te zijn, met behulp van gerecycleerde en duurzame materialen. Het zijn in principe groene huizen die de natuur benutten om energie op te wekken, water op te vangen en afval te verwerken, waardoor ze onafhankelijk kunnen functioneren van traditionele nutsvoorzieningen.
Earthships worden vaak gebouwd met materialen die anders als afval zouden worden beschouwd, zoals autobanden, flesjes, glas en plastic. Deze worden gebruikt voor de structuur en de muren van de woning. Verder zijn ze ontworpen om optimaal gebruik te maken van de zon, met grote raampartijen aan de zuidkant die zonlicht binnenlaten en zorgen voor natuurlijke verwarming. Dit maakt het mogelijk om de temperatuur in de woning te reguleren zonder conventionele verwarming.
Earthships maken gebruik van zonnepanelen voor energieproductie om off-grid te kunnen functioneren, zonder afhankelijk te zijn van het net. Idem dito voor watervoorziening. Er wordt regenwater opgevangen via het dak en opgeslagen in regentonnen voor gebruik in het huishouden (drinkwater, douche, toilet, etc.). Het water wordt gefilterd en hergebruikt, bijvoorbeeld voor irrigatie.
Afvalwater wordt opgevangen in een grijswatersysteem en gezuiverd door een plantenfilter. Ook het menselijke afval wordt opgevangen in een composttoilet, waardoor het proces volledig circulair is om zo min mogelijk schadelijke milieu-impact te hebben.
Wat zegt de wet over earthships?
Earthships zijn al jaren een begrip, maar in België staat er vooralsnog geen enkele die een hoofdwoonst is. Een wettelijk kader is er dan ook niet. Als je toch de uitdaging wilt aangaan, kun je het beste advies inwinnen bij de gemeente.
