Hout buigen, hoe doe je dat?

Wie vaak in zijn of haar atelier vertoeft, oefent beter regelmatig diverse technieken om ze in de vingers te houden. Zo bedachten wij een leuk project om zowel hout buigen én hout fineren mee te trainen: de gebogen klok. Met enkele triplexplankjes, lijm, fineer en een uurwerk, tover je een leuke eyecatcher voor de woonkamer uit je mouw.

 

Hout buigen

Mal maken

Om de gebogen klok te maken, willen we een viertal triplexplankjes verlijmen en buigen. Vooreerst heb je dan een mal nodig. Die kan je maken uit enkele (rest)stukken spaanplaat. 

Begin door een van de triplexplankjes in de gewenste vorm te buigen op een spaanplaat. Teken enkele punten af die de vorm markeren. Om te zorgen dat je symmetrisch werkt, meet je alle basispunten na. Eens die vastliggen, nagel je op die punten enkele spijkers vast. Door het plankje triplex tussen de spijkers op te spannen, krijg je een perfect gebogen kromme. Teken de vorm af met potlood en haal de spijkers weg.

Uitzagen

Neem de decoupeerzaag erbij om de vorm uit de spaanplaat te zagen. Bescherm jezelf met een bril en oorkappen én zet je werkstuk vast met een snelspanklem. Zaag traag en werk geduldig, enkel zo kan je de juiste lijn volgen. Oefen geen kracht uit op je machine en laat de zaag het werk doen.

Controleer vervolgens het zaagwerk met de winkelhaak. Vergeet niet dat je mal uit meerdere lagen moet bestaan. Teken dus de gebogen vorm over op nog drie extra planken en zaag ook die uit.

Schroeven en schuren

De verschillende stukken moeten nu aan elkaar bevestigd worden. Dat kan het snelst met schroeven: boor dus eerst enkele gaten voor. In de binnenste planken boor je ook een verzinkgat.

Steek de schroeven in de gaten en draai ze in. Controleer daarbij zorgvuldig dat de stukken hout mooi uitgelijnd zijn.
De andere planken worden op dezelfde manier vastgemaakt zodat ze één deel van de mal vormen. Gooi de andere stukken niet weg! Deze vormen namelijk het tegenstuk van je mal. Beide delen passen perfect op mekaar en kunnen dus het triplex in de gewenste vorm drukken.  Schuur de mal voorzichtig wat bij zodat de randen proper zijn.

 

Triplex verlijmen en buigen

Lijmen

Nu de mal klaar is, haal je er de triplexplanken weer bij. Drie van de vier lijm je in. Wees hier niet spaarzaam: de plankjes moeten over elkaar kunnen glijden als je ze klemt. Verdeel de lijm gelijkmatig en stapel dan plank 1, 2 en 3 op mekaar. Bovenaan komt het plankje zonder lijm.

TIP
Zowel de mal als het werkstuk zijn van hout gemaakt. Het is niet de bedoeling dat deze aan mekaar geplakt worden, dus moet je ze scheiden. Dat kan met enkele vellen kladpapier langs de onder- en bovenkant van het werkstuk.

Verbuigen in de mal

Leg het triplex in de mal en druk die min of meer gelijkmatig samen met behulp van enkele lijmklemmen. Let op: de eerste span je nog niet maximaal op! Indien nodig, moet je de planken nog wat kunnen verschuiven. Beperk je niet tot één klem maar voeg extra klemmen toe. Dit verdeelt de druk. Laat de lijm 24 uur drogen.

Na de droogtijd van de lijm mogen de klemmen er weer af. De gebogen plank is nu klaar. De techniek die we toepasten, is geschikt voor lichte krommingen. Je kan het resultaat nu bewerken op dezelfde manier als een multiplexplank.

Afwerken

Tot slot zagen we het triplex bij tot de finale vorm. Je kan een flexibele lat gebruiken om die uit te tekenen. In dit geval kozen we een symmetrische vorm met aan beide zijden een kromming die overeenstemt met de bolling van de plank.
Neem de wipzaag en zaag de uitgetekende vorm netjes uit. Vergeet ook niet om de uiteindes van de plank af te korten.

TIP
Leuk om te weten: als je de bijgezaagde plank bekijkt, kan je duidelijk de verschillende lagen zien.

 

Fineren

Om van de klok een echte eyecatcher in je woonkamer te maken, kan je nog de look beïnvloeden door het triplex te fineren. In dit geval werden drie soorten fineer geselecteerd:

• Esdoorn: een lichtgekleurde houtsoort, met een zeer fijne nerfstructuur. Een tikje roze van kleur, met mooie vlammen. De dikte is 0,8 mm.
• Essen: waarbij de nerfstructuur wat grover is. De kleur iets geler, als je beide vergelijkt.
• Wengé: met een mooie, donkere kleur. De nerf is redelijk grof, maar de lijnen zijn erg regelmatig. Ook hier zie je de dikte van 0,8 mm.

Voor de gebogen klok hebben we meerdere vellen fineer na mekaar nodig. Bekijk ze goed en zorg dat ze mooi gelijkaardig zijn, want soms kan er tussen diverse vellen wat kleurverschil zijn. Bevestig de vier stukken aan mekaar met tape.

 

Vorm uitsnijden

Plak de verschillende vellen aan mekaar met tape. Snij elk stuk daarvoor eerst bij en vergeet niet met de vezel mee te gaan. Haal het breekmes twee, drie keer door het hout. Bij het snijden, snij je automatisch onder een lichte hoek naar binnen. Vergeet niet de bovenzijde te markeren: straks moet je namelijk die twee zijden van elk vel tegen mekaar zetten. Zo is er geen zichtbare naad.

Als alles correct gesneden, geplaatst en getapet is, heb je nu een lange strook fineer. Op de achterzijde van de klok komt het essenfineer. Het lijkt misschien overbodig om een achterzijde ook af te werken, toch is het noodzakelijk. Welke behandeling je ook uitvoert – schilderen, vernissen, fineer kleven ... – je moet steeds beide zijden van plaatmateriaal op dezelfde manier behandelen. Zo breng je de stabiliteit van de plaat niet in gevaar.

De volgende stap is het op maat snijden van het samengestelde vel. Teken het formaat en de vorm van de klok af. Als je die vorm uitsnijdt, zorg dan nog voor een extra boordje – de overmaat.

TIP
Bij het fineren is het belangrijk om te werken met geacclimatiseerd materiaal. Leg zowel je ondergrond als het fineer dus zeker enkele dagen in je atelier of werkkamer voor je ermee aan de slag gaat. Zo voorkom je dat het fineer of de plank te veel uitzet of krimpt nadat de delen gekleefd zijn. Dat veroorzaakt zichtbare naden.

 

De cijfers

Gebruik de derde fineersoort om de cijfers van de klok uit te werken. Hier tonen we enkel de 12 en de 6. Gebruik een template die je afdrukt en leg die als leidraad op het fineer. Snij de cijfers vervolgens uit met een scherp breekmes. Tape de template steeds opnieuw vast, zo zal die niet verschuiven tijdens het werk. Peuter het cijfer los.
Om de pons van de 6 perfect rond te maken, kan je die even voorzichtig uitboren.

Teken de plaats van de cijfers op de wijzerplaat af en positioneer ze. Als de juiste positie gevonden is, tape je ze vast. Het is de bedoeling dat de cijfers ingewerkt zijn, dus moet je ze uitsnijden uit het onderliggende fineer – in ons geval het wengé.

Let er steeds op dat je de template telkens opnieuw vastkleeft. Als je verkeerd snijdt, kan je niet meer terug. 
Druk het inlegstuk op z'n plaats en zet enige kracht zodat de twee stukken fineer in elkaar passen. Gebruik geen scherpe tools, maar bijvoorbeeld de achterzijde van je mes. Markeer nog eens duidelijk de positie van het vel op de ondergrond. Met een stuk tape houd je die positie aan.

 

Lijmen

Lijm de achterzijde van het vel fineer in. Hier werd er gekozen voor contactlijm, de makkelijkste oplossing voor wie fineren eenmalig probeert. Er kan ook met witte houtlijm gewerkt worden, of – zo doen restaurateurs het – met warme beenderlijm. Die technieken zijn echter wat minder toegankelijk.

Contactlijm breng je aan op de twee te verbinden delen. Je smeert dus ook de ondergrond in. Doe dit gelijkmatig en vermijd klonters of ophopingen. Zo voorkom je dat het fineer achteraf blaasjes vertoont.

Contactlijm moet even drogen voor je de delen kan samenbrengen, maar ondertussen kan je ook het essenfineer voor de achterzijde van de klok al inlijmen.

Als de lijm droog maar kleverig aanvoelt, ben je klaar om de delen samen te voegen. Leg het fineervel voorzichtig op de plank en druk aan om contact te maken. Gebruik daarbij de afgeronde zijde van een schuurblokje. Werk telkens van het midden naar de uiteinden toe. Wees heel aandachtig en precies als je de cijfers vastkleeft.

Haal de tape weg meteen nadat het fineer vastgekleefd is. Wacht vervolgens tot de lijm wat verder is uitgewasemd, en snij dan de overmaat weg. Schuur de randen voorzichtig bij.

 

Klokmechanisme

Tijd om het klokmechanisme te bevestigen. Teken het centrale punt af op de wijzerplaat en boor daar een gat. Gezien de dikte van de plank is het nodig om het uurwerk te verzinken. Stel daarom de diepte van een kleine cirkelzaag in, op ongeveer de halve plankdikte. Heb je geen kleine cirkelzaag, dan doet een multitool hier ook dienst. Zaag dan de omtrek van het uurwerk uit, aan de achterzijde van de plank.

TIP
Om de omtrek van het klokmechanisme uit te hollen, breng je ook een reeks evenwijdige insneden aan. Met een beitel kan je dan gemakkelijk de reepjes hout weghalen.

Ga door tot het uurwerk past in de holte en voldoende ver uitsteekt aan de voorzijde van de klok (door het boorgat).

 

Afwerking van de klok

Tot slot kan je de klok afwerken. Uiteraard moet je werkstuk een beschermlaagje krijgen. Hier opteren we voor vernis.

TIP
Welk vernis kies je nu? Hoogglans, satijnglans of mat? Neem er een ongebruikt vel fineer bij en markeer drie stroken. Of selecteer drie reststukjes. Breng op elk deel een verschillende vernis aan. Na het drogen kan je zien welke glansgraad je het meeste bevalt.

Voor het vernissen, moet je uiteraard eerst alles nog eens opschuren. Eerst middelgrof, daarna fijn. Schuren doe je steeds zoveel mogelijk in de richting van de nerf. Let op: dit werkje doe je beter niet met de machine. Je zou door het fineer kunnen schuren.

Maak de gebogen klok stofvrij en breng het vernis aan met een kwast of lakrol. Zorg voor een goede verdeling en vergeet niet de randen en de achterzijde af te werken.

Tot slot bevestig je het klokmechanisme nog op z'n plaats met enkele dotten lijm. Monteer de wijzers, steek de batterij erin en klaar. Voor het ophangen voorzie je beter nog een oogje. Plaats dit mooi centraal, dan hangt de klok steeds verticaal.