Aircospoelen houdt het aircocircuit gezond

De regel bij autofabrikanten is om aircosystemen elk jaar te controleren en te onderhouden. Zo blijft het systeem steeds efficiënt en betrouwbaar werken én draagt het bij tot een interieurklimaat in balans.

De nood en het nut

Net als andere interne systemen moet ook het aircosysteem op regelmatige basis onderhouden worden. Door de aanwezige olie, additieven en kleine partikels kan het systeem immers minder goed werken of beschadigd raken. De minste vervuiling kan er al voor zorgen dat het systeem minder goed zal werken.

Daarnaast moet er ook curatief opgetreden worden wanneer er problemen zijn met het systeem. Elk probleem brengt immers een specifiek gevolg met zich mee.

• Vocht heeft een invloed op de condensatie en zorgt voor corrosie – en voor verzuring van de olie, die bruin/rood kleurt.
• Olie kan te heet worden doordat de airco niet meer goed koelt, waardoor de olie zwart wordt en zijn smerende eigenschappen verliest.
• Metaaldeeltjes schuren langs de binnenkant van de compressor waardoor diens werking in de problemen komt.
• Niet-condenseerbare gassen zorgen voor een te hoge nominale systeemdruk, waardoor het systeem te heet wordt.
• Te veel of te weinig olie zorgt voor een verkeerde mechanische belasting van de compressor.

Het is dus zaak om die problemen aan te pakken middels het spoelen van het systeem. De olie vervangen is sowieso nodig omdat de olie overal in het systeem verspreid zit en het grootste deel van de verontreiniging absorbeert. Wie de olie dus verwijdert, verwijdert ook de verontreiniging.

Het toestel begeleidt DE monteur

Eerst en vooral controleert men via een visuele check de staat van zowel de onderdelen als van de olie door een staal uit het systeem te nemen. Ook de druk en de temperatuur in het systeem worden gemeten: een te hoge druk is het gevolg van een gas dat niet langer in een vloeistof verandert.

Spoelmethodes

Aircospoelen gebeurt met een correct spoelmiddel. Dat middel hangt af van de desbetreffende spoelmethode.

In theorie kan je stikstof inzetten, al zal dat eerder zijn om het systeem uit te blazen. Hier wordt dan ook weinig gebruik van gemaakt.

Daarnaast kun je werken met spoelvloeistof. Dat is doorgaans een chemisch agressieve ontvetter. Indien er bijgevolg ook maar een minieme hoeveelheid achterblijft, zal die de nieuwe olie verdunnen en problemen geven met de smering, wat dan weer kan leiden tot nieuwe compressorfouten. Het betreft hier bovendien een afvalvloeistof die je achteraf niet kan hergebruiken.

In het leeuwendeel van de gevallen wordt het aircocircuit gespoeld met een koudemiddel – R1234YF of R134a. Met die koudemiddelen kun je daadkrachtig de olie en metaaldeeltjes uit het systeem verwijderen. Belangrijk om weten is dat het koudemiddel – zowel R1234YF als R134a – geen verbruiksmiddel is: na de spoeling wordt dit opgevangen en gereinigd, waarna het opnieuw ingezet kan worden. Bovendien ga je met hetzelfde materiaal spoelen als er normaal gezien in het aircocircuit zit. Je veroorzaakt bijgevolg geen schade aan dichtingen en eventuele spoelresten zullen geen invloed hebben op bv. de olie. Deze methode wordt ook beschouwd als de standaardmethode om een aircocircuit te spoelen.

R134a mag wel niet langer gebruikt worden in nieuwe voertuigen (met homologatie na 2013 of vanaf modeljaar 2017), aangezien klimaatbeheersingssystemen geen koudemiddel met een GWP van meer dan 150 mogen bevatten. In die gevallen gebruik je R1234YF. De meeste merken zijn dan ook overgeschakeld op dat laatste omwille van de lagere GWP en omdat de drukken nagenoeg dezelfde zijn.

Het spoelproces

Bij de eigenlijke spoeling kan je de afweging maken om de accu al dan niet af te koppelen, al is dat altijd verstandig bij ingrijpende werkzaamheden aan een voertuig.

Controleer voor de spoeling ook of er een vrije doorgang is tussen het begin en einde van het te spoelen gedeelte. Dat kun je bv. met stikstof doen.

Bij de spoeling demonteer je de compressor en het expansieventiel. Die worden dus ook overbrugd, net als de filter/droger. De aansluitingen gebeuren met ofwel universele adapters of met merkgebonden adapters. Die laatste zorgen voor een gemakkelijkere afdichting maar zijn uiteraard duurder.

Nadat het gebruikte koudemiddel uit het systeem is gehaald, wordt het nieuwe koudemiddel in het systeem gebracht. Zorg ervoor dat je evenveel koudemiddel hebt als het systeem moet bevatten. Het koudemiddel spoelt het systeem tegen de normale stroominrichting. Zo vergroot je de kans dat vastzittende verontreiniging losgespoeld wordt in plaats van steviger vastgedrukt.

Er bestaan diverse systemen om het gebruikte koelmiddel zoveel mogelijk terug te winnen, zoals deep recovery of een low emission-proces. Door het specifieke gebruik van de compressor en/of de vacuümpomp bij het leeghalen, kun je dieper in onderdruk gaan bij het terugwinproces, waardoor je hetzelfde effect krijgt als bij het verwarmen van het systeem om zo de laatste koelmiddelresten terug te winnen.

Zowel verdamper als condensor, filter/droger, compressor en expansieventiel moet je vervangen om achteraf contaminatie te voorkomen. Een filter/droger verwijdert immers het vocht uit het systeem en verzamelt bijgevolg heel wat verontreiniging.

Met een aircotoestel is ook automatisch oliemanagement mogelijk, waarbij je de olie uit het systeem spoelt. Het toestel vangt die olie op en weegt het. Het toestel voorziet dan de juiste hoeveelheid olie terug in het aircosysteem. Zorg er wel voor dat je het juiste olietype gebruikt!

Na installatie van alle onderdelen op het systeem wordt het circuit vacuüm getrokken om alle vochtresten te verwijderen. Daarna wordt het systeem op druk gezet om eventuele lekken op te sporen. Dat gebeurt door middel van stikstof, uv-vloeistof of formeergas. Bij de uv-methode gebeurt die lekdetectie wel pas na het vullen van het aircocircuit.

Ten slotte wordt er nieuw koudemiddel in het systeem gebracht. Voordat het systeem weer in werking wordt gesteld, moet de compressor minstens tien keer gedraaid worden om de olie en koelvloeistof in de compressor langzaam in het systeem te duwen.

Aandachtspunten

Zoals hierboven aangehaald, zijn beide koudemiddelen in theorie ongelimiteerd herbruikbaar, zij het op voorwaarde dat ook het aircotoestel op tijd en stond onderhouden wordt.

Let op dat je de koudemiddelen niet door elkaar gebruikt. Aircocircuits met R134a spoel je met dat middel. Systemen met R1234YF spoel je met R1234YF.

Gooi de oude compressor niet zomaar weg. Controleer eerst hoeveel olie die bevat en zorg ervoor dat de nieuwe compressor evenveel olie heeft: zo blijft de juiste hoeveelheid olie in het aircosysteem aanwezig. Bevat de oude compressor geen olie meer, dan vul je de nieuwe compressor met de door de fabriek voorgeschreven hoeveelheid.

Los van dat alles is de procedure van het aircospoelen op zich niet zo complex, aangezien de monteur zich kan beperken tot het volgen van de stappen aangegeven door het servicestation. Daarnaast moet je uiteraard nog steeds de juiste procedures volgen en moet je de nodige tijd in acht nemen om correct te spoelen.

Hybrides en EV
Sommige EV-voertuigen hebben een tweede aircocircuit om de batterij te koelen. Dat maakt het werk niet per se complexer: de werkwijze is dezelfde als bij een voertuig met twee of meer aircozones. Elke zone wordt afzonderlijk gespoeld door telkens de doorgang van het respectieve expansieventiel vrij te maken met een speciale adapter of een "opgeofferd" expansieventiel zonder interieur.
Werken aan het aircosysteem valt onder 'werken aan de batterij' bij EV en dus heb je wel HEV2 nodig – of een HEV1 onder toezicht van een HEV2-technieker.

Met dank aan Bosch, Nissens, Snap-on, TAE en Waeco