HOE LEKKEN IN AIRCOSYSTEEM OPSPOREN?

Lekkage koudemiddel belangrijkste oorzaak falen airco

Om de airco in topconditie te houden, is het van belang dat de juiste hoeveelheid koudemiddel aanwezig is. Vooral van R134a is geweten dat het rubberen leidingen en verbindingen kan verdampen, met lekken tot gevolg. Het hoeft dan ook niet te verwonderen dat lekkages in het gros van de gevallen ten grondslag liggen aan problemen met de airco. U zal lekdetectie dus goed in de vingers moeten hebben. Maar wist u dat de meest vertrouwde methode, uv-lekde­tectie, volgens de letter van de wet niet meer toegelaten is en u bovendien ook niet het beste rendement zal opleveren? We zetten de betere alternatieven op een rij.

Belang van lekdetectie

Een aircosysteem verliest sowieso koudemiddel. Naar schatting zou er elk jaar ongeveer 10% koudemiddel verloren gaan. Van zodra het koudemiddel onder een bepaald niveau zakt, zal er schade ontstaan. Het bevat namelijk ook een speciale olie die de (dure) compressorpomp smeert. Wanneer die kapot gaat, zal het vuil dat daardoor ontstaat schade aanrichten aan heel het systeem. Het onderstreept meteen ook het belang van een frequent airco-onderhoud aan de wagen. Maar daarnaast kunnen in het aircosysteem van de wagen lekken ontstaan. Enerzijds door natuurlijke slijtage (aan bijvoorbeeld de O-ringen), anderzijds door trillingen of impactschade aan de condensor. Wanneer er dus bij het onderhoud meer koudemiddel ver­loren gegaan is, is het belangrijk om eerst het lek op te sporen alvorens het koudemiddel weer bij te vullen.

Belangrijke plaatsen om te controleren, zijn:

• alle aansluitingen en leidingen;
• compressor;
• condensor en verdamper;
• filterdroger;
• drukschakelaar;
• serviceaansluitingen;
• expansieventiel.

Vooraleer eraan te beginnen

Een aircoservicestation is essentieel voor het onderhouden van aircosystemen. Investeren in air­coservice, is investeren in een verdienmodel. Er zijn steeds vaker meldingen van auto’s die zijn afgevuld of vermengd met andere gassen dan de verplichte koudemiddelen R134a en R1234yf. Om er zeker van te zijn dat het juiste gas aanwezig is, is een goede ‘identifier’ op het aircoservicestation van be­lang. Dit kan verschillende soorten koudemiddelen identificeren, zodat ze niet vermengd in de apparatuur terechtkomen en daar schade aanrichten. Zodra een verontreiniging wordt waargenomen, zal de ana­lyser het aircoserviceproces automatisch be­eindigen. Voor lekdetectie kan er met aparte servicesystemen worden ge­werkt, of men kan kiezen voor een toe­stel waarin het geïntegreerd is. Daarnaast is een gedegen aircoservice-op­lei­ding een vereiste. Het is belangrijk dat mon­teurs zich in de materie verdiepen, we­ten hoe een aircosysteem werkt en wat ze aan het doen zijn.

Uv-detectie mag niet meer

De meeste garagisten passen hiervoor het principe van uv-detectie toe. Daarbij wordt dan een additief toegevoegd aan het koudemiddelcircuit. De klant kan weer vertrekken en keert enkele weken later terug. Met een uv-bril kan je dan opsporen waar het lek zich precies bevindt in het circuit. De wetgever zegt echter dat het koudemiddelcircuit bij een vermoeden van lek niet meer mag worden bijgevuld. Dat geldt dus evengoed voor additieven. Maar dat is niet de enige reden om andere pistes te verkennen. Sommige additieven bevatten namelijk oplosmiddelen die schadelijk zijn voor de smeercapaciteit, wat nefast kan zijn voor de aircocompressor. Of er kan naftaleen in aanwezig zijn, wat zal leiden tot het opzwellen van afdichtingen. Daarenboven gaat er door deze manier van werken onnodig veel koudemiddel verloren. Vroeger was de prijs misschien verwaarloosbaar, maar vandaag telt die flink door. Toch hoeft u uw uv-additieven nog niet volledig in de vuilnisbak te gooien. Ze blijven een uitstekend middel ter preventie bij controles. Kies evenwel altijd voor een goede kwaliteit om het risico op schade te vermijden en zorg dat het uv-additief afgestemd is op het koudemiddel in kwestie. Daar kan de identifier (zie hierboven) dus bij helpen.

Lekdetectie met stikstof

Er bestaan ver­schillende alternatieven die de voorkeur ver­dienen op uv-lekdetectie. Een eerste optie is het afpersen van het aircosysteem met stikstof. Dit vraagt om een vul­adapter voor de serviceaansluiting en een slangadapter. Dit gereedschap kan ook dienen voor het drogen van het systeem. Het aircosysteem wordt na het legen in overdruk geplaatst (maximaal 12 bar). Gedurende 5 à 10 minuten wordt geobserveerd of de druk constant blijft. Lekken zal je herkennen aan het sissend geluid van stikstof die uit het systeem ontsnapt. Dat komt doordat stikstof­moleculen kleiner zijn dan koudemiddelmoleculen. Daarnaast kan men het lek zichtbaar maken door lekdetectiemiddel op het systeem te sproeien. Waar er zich schuim vormt, zal er een lek zitten. De detectie kan dus onmiddellijk gebeuren, zodat er niet nog meer koudemiddel verloren gaat. De auto hoeft er verder niet voor te draaien, dus is er geen geluidsoverlast in de werkplaats. Wel geldt deze techniek vooral voor grotere lekkages op goed bereikbare plaatsen.

Lekdetectie met formeergas

Een doorontwikkeling van deze techniek is lekdetectie met formeergas. Dit gas bestaat uit een mengsel van stikstof (95%) en waterstof (5%) en is volkomen onschadelijk voor het milieu. Men gaat dan eigenlijk op dezelfde manier te werk als met stikstof, maar men zal in dit geval de waterstofcomponent opsporen om lekken te identificeren. Daarvoor kan een H2-snuffelaar worden gebruikt. Waterstofatomen zijn de kleinste deeltjes in de natuur, waardoor met formeergas zelfs de kleinste lekken opgespoord kunnen worden. Aangezien waterstof lichter is dan lucht, moet de sensor daarbij langzaam boven het vermoedelijke lek worden bewogen. Is het lek gevonden en gerepareerd? Dan kan het formeergas gewoon worden geloosd in de omgevingslucht. Hoewel deze techniek zich al lange tijd bewezen heeft, is hij nog niet ingeburgerd in de werkplaatsen. Nochtans is de klant sneller geholpen en is het beter voor het milieu.

Elektronische lekdetector

Ten slotte kan men nog een elektronische lekdetector gaan gebruiken. Deze zal lekken in het aircosysteem trachten op te sporen aan de hand van een akoestisch signaal. Dit gebeurt door middel van de registratie van halogeengassen. De sterke troef van een elektronische lekdetector is dat hij zelfs de kleinste lekkages op moeilijk be­reikbare plaatsen (bij­voorbeeld in de ver­damper) kan vinden. Let wel op met oudere elektronische zoekers. De ioniserende kop kan in combinatie met het brandbare R1234yf voor vonken zorgen. De nieuwere types werken met een infraroodsensor die veilig kan worden gecombineerd met zowel R134a als R1234yf.

Controle na het vullen

Nadat de lekken zijn opgespoord, kan men het systeem weer vullen. Het is belangrijk om zeker nog te controleren of alles correct werkt en of het volledig lekvrij is. Dit kan met behulp van een manometer of aan de hand van de hoge- en lagedrukwaarden. Deze moeten voldoen aan wat de autoconstructeur voorschrijft. 

 

STAPPENPLAN

• Haal het aircocircuit leeg en controleer of het koudemiddel nog in de juiste hoeveelheid aanwezig is. Wanneer dat niet het geval is, is er ergens een lek in het systeem.
• Bepaal of het lekken traag of snel gebeurt. Door het aircosysteem onder vacuüm te plaatsen, kun je snel grote lekken opsporen, bijvoorbeeld wanneer er een leiding doorgesneden is.
• Bij kleinere lekken kan er gemakkelijker worden gedetecteerd met overdruk. Dan moet er met maximaal 12 bar worden gewerkt. Opgelet, een te hoge druk kan een lek ook als het ware dichtduwen. Een gouden tip: hoe kleiner het lek, hoe minder druk er nodig is. 4 à 5 bar kan daarom dienen als testdruk.
• Pas de in het artikel besproken technieken voor lekdetectie toe.
• Vergeet na het bijvullen niet te controleren of alles naar behoren functioneert.