OP ZOEK NAAR NIEUWE STEDELIJKE WOONCULTUUR

PETER VAN IMPE (AST77) KIJKT KRITISCH NAAR DE OMGEVING

In Tienen ontmoeten we Peter Van Impe, ingenieur-architect en inspirerende spil van architectenbureau AST77. Zijn onderzoek naar het wonen in de suikerstad geeft blijk van een ontembare zoektocht naar een nieuwe stedelijke cultuur. “Voor ons is het van belang om kwaliteit te leveren", zegt Van Impe. “Dan stel je al gauw basisvragen zoals: wat is een gebouw? Die invraagstelling is wezenlijk voor ons werk. Nadenken over een flexibel architecturaal maatpak houdt in dat we kritisch kijken naar de omgeving."

 

ONDERVRAGEN VAN DE VERSTEENDE STAD

Tienen is een stad van 35.000 inwoners, voor de architect en zijn team de geschikte werkplek om de stedelijke context op een ontwerpende manier - kritisch en optimistisch - te verkennen. Zo startte Van Impe in 2013 op eigen initiatief een onderzoekstraject waarbij vooral veel vragen werden gesteld en de verschillende locaties in de stad derhalve onder de loep werden gelegd. “Wij hebben ons daarbij gefocust op het aanwezige potentieel, het prachtige patrimonium, maar ook op de vergeten plekken. Het doel was om een open debat op te starten rond micro-/meso-initiatieven in de kleinschalige niet-centrumsteden van Vlaanderen. Het werd gaandeweg een intrigerend traject, dat geleidelijk aan de hele stad wist te enthousiasmeren en dat vorm kreeg tijdens de verschillende evenementen rond ParkLife, stadsdebatten, StadsForum, stadswandelingen en ruimtelijke installaties."

Chaotisch

Om een objectief beeld te schetsen, nam Van Impe twee buitenlandse architecten onder de arm. “Ik nodigde de Spanjaard Santi Amaro Serrano en de Tsjech Daniel Samiec uit. Zij hebben geen rechtstreekse relatie met de stad of de cultuur. Met een open vizier, kritisch en objectief, keken ze naar onze stad."

Trekkend door Tienen maakten de twee genodigde architecten foto's van onder meer gevels, huisnummers, betegeling en garageboxen. “De beelden tonen duidelijk welke diversiteit Tienen biedt. Soms leverde dat een wat chaotisch beeld op."

Invulling openbare ruimte

“Wij wilden het brede publiek bewustmaken van hoe absurd de publieke buitenruimte vaak gebruikt wordt", licht Van Impe toe. “Met kleine ingrepen kan de stad echter al veel aangenamer worden. Zo plaatsten we witte picknicktafels, waaraan men even tot rust kan komen of kan nadenken over deze gedeelde plekken in de stad."

Lokale initiatieven

AST 77 legde met deze actie de stadskansen van Tienen bloot. Een masterplan is er niet gekomen, maar het is nog maar de vraag of dat wel nodig is om resultaat te krijgen. Dergelijke plannen ondergaan immers veel tegenwerking en worden vaak niet gerealiseerd. Het zijn veeleer de kleinschalige lokale initiatieven die de stad kleuren.

Debat over stedelijkheid

Van Impe en zijn team openden in elk geval een levendig debat omtrent stedelijkheid, en hoe die stedelijkheid in de toekomst anders kan worden ingekleurd. Dat kwam echt op gang met Parklife en de daaraan gekoppelde tafelgesprekken waarbij Tienenaren zich, los van het stedelijk bestuur, uitlieten over de stad. Onder meer over wat er beter kan, zoals het te weinig benutte stadspark en andere plekken in de stad.

 

BRINGING EARTH TO A SINKING ISLAND

Naast zijn onderzoek over de invulling van de publieke ruimte, organiseert Van Impe met Atelier X, in het kader van de Biënnale van Venetië, ook de tentoonstelling Bringing Earth to a Sinking Island. “Het is een project dat heel wat meer ambitie heeft dan louter een maquette te zijn op een architectuurbiënnale", stelt hij. “Het wil een aanzet zijn tot samen werken aan en samen nadenken over een stad. Hoe kunnen we een stad vormgeven? Als kunstenaars in maquettevorm, maar ook als inwoner en ondernemer, als hedendaags en toekomstig gebruiker? Uiteindelijk is Bringing Earth to a Sinking Island een zoektocht naar mogelijke antwoorden op de vraag hoe we de toekomst van onze steden zien. Hoe kunnen we onze versteende steden weer opengooien, zodat er letterlijk en figuurlijk weer ademruimte ontstaat?

“Met Springwater for a Fossilized City brengen we de kennis van anderen naar onze stad, om hier in Tienen na te denken over deze toekomst. Om een dialoog aan te gaan met anderen die op hun beurt mogelijk oplossingen kunnen aanreiken." 

 

ATELIER X: SOCIO-ECOLOGISCHE STAD
Atelier X is een collectief tussen Peter Van Impe (architect, AST77), An Roovers (kunstenares-keramiste) en Steven Massart (architectuurfotograaf). Drie Tienenaars die met een kritische blik kijken naar de maatschappij waarbinnen ze functioneren, en in interactie met elkaar en andere burgers zoeken naar mogelijke transities voor hun stad. Atelier X onderzoekt de eigen stedelijke (grond)vesten en tracht te begrijpen wat de menselijke hechting is aan de rijke Tiense kleigrond.
Vanuit het ontwerpende onderzoek Bringing Earth to a Sinking Island (Biënnale Venetië 2018) willen ze begrijpen welke stedelijke onderstromen er zijn en trachten ze die om te zetten in sterke vernieuwende concepten. Met als doel de stap van een socio-economische naar een socio-ecologische stad te maken, waar de nadruk op de gedeelde stadssamenleving komt te liggen, en niet op de massaconsumptie.

 

AANDACHT VOOR GRONDSTOFFEN

De Tiense kleigrond komt bij Van Impe wel vaker aan bod. Voor de realisatie van zijn woning op de Anemoon-site in Tienen nam de architect de vraag naar wat we met onze eigen grondstoffen kunnen doen als uitgangspunt, en stelde een bouwteam van experts samen.

Het ontwerp past binnen de krijtlijnen van het vernieuwende beeldkwaliteitsplan voor deze site, een masterplan dat opgemaakt werd door B-architecten in samenwerking met Omgeving. Het structurele basismateriaal is aarde in combinatie met staal en beton.

Het voordeel is dat aarde weinig impact heeft op het milieu, over uitstekende constructieve eigenschappen beschikt én bovendien de luchtvochtigheid regelt. “We wilden de ter plaatse ontgonnen kleileem hergebruiken," zegt de bouwheer-architect. “Dat resulteerde in een 15 m hoge centrale stampleemwand - een van de hoogste ongebonden stampleemwanden in Europa." De drie losstaande 50 cm dikke buitenwanden (die werden opgetrokken in baksteen, en toegepast in enkel en dubbel Vlaams verband met terugliggende voeg) worden met staalplaatvloeren aan de centrale aardewand gekoppeld.

 

BUDGETVRIENDELIJKE GEZINSWONING (LANDEN)
Het terrein is een typische 'op talud liggende voortuin' van de ouderlijke woning van de bouwheer. Deze typische, vaak te grote - in dit geval zuidelijk georiënteerde - voortuinen bieden zeer veel potentieel voor verdichting van kleinstedelijke woongebieden.
De bouwheer wenste op deze kavel een budgetvriendelijke gezinswoning te realiseren met een ruwe maar degelijke afwerking. De woning is gebouwd met zeer atypische industriële bouwmaterialen. Zo werden de twee kernen opgemetseld met restbaksteen van verschillende andere werven: meer dan tien verschillende types baksteen met variatie in kleur, vorm en metselverband werden gecombineerd, on-site beslist en volledig ad random toegepast. Ook werden (prefab)betonnen keermuurelementen als gevelmateriaal gebruikt. In combinatie met de grote spiegelende bandramen geven die de woning een zeer stoere en opgewekte uitstraling. (foto © Steven Massart)