Ecologisch verantwoord bouwen met kruislaaghout
Hout zit in de lift als bouwmateriaal. Automatisch gaan de gedachten naar de klassieke houtskeletbouw, maar langzamerhand wrikt ook CLT (Cross Laminated Timber) zich uit het early adopter bouwlandschap. CLT zijn meerlaagse, kruislings verlijmde houten panelen die zijn opgebouwd uit eenlaagse platen van massief hout. De innovatieve manier van bouwen maakt deel uit van een circulair leven, heeft positieve thermische factoren, beschikt over een hoge brandwerendheid en is tijd- en kostenefficiënt. Kortom, misschien wel hét bouwmateriaal voor een duurzame toekomst?
Wat verstaan we onder CLT?
Productieproces
CLT-elementen – in de volksmond beter bekend als kruislaaghout – zijn kruislings gelamelleerde houten panelen uit diverse lagen vurenhout (picea abies) van 20 à 40 mm dik en afkomstig uit FSC- of PEFC-beheerde bossen. De lamellen zijn oven gedroogd tot een vochtpercentage van 10-14%, om de beste omstandigheden te garanderen bij het hechten van lijm in een latere fase en voor het verminderen van scheurwerking. De geschaafde lamellen worden in een oneven aantal lagen (3, 5 of 7) gestapeld, waarbij elke laag in 90° georiënteerd ligt ten opzichte van de laag eronder en erboven. Met lijm, waarvan de mechanische eigenschappen gelijkwaardig zijn aan die van de houten lamellen, worden ze onderling verbonden en ten slotte samengeperst bij een druk van 1,2 N/mm², om een massief geheel als resultaat te bekomen.
Polyvalent inzetbaar
CLT stelt de bouwsector in staat om kwalitatieve en lichtere gebouwen te realiseren, aangezien het materiaal door het lage gewicht – 80% lichter dan beton – minder funderingen vereist. De duurzame elementen zijn in de gebouwde omgeving toepasbaar als constructiemateriaal voor zowel vloer-, wand- als dakelementen en de troeven komen perfect tot uiting in woningen, appartementen, openbare gebouwen, kantoren, hoogbouw, hybride constructies en industriebouw.
B&B EN KANTOORRUIMTE IN CLT
De Noordboom bouwt energiezuinige woningen met hernieuwbare grondstoffen uit duurzame ontginning. Voor project ‘Nyte’ zakten ze af naar Drongen, voor een totaalaanneming van kantoor en B&B in CLT. “Het betreft enerzijds een aanbouw in CLT aan een bestaande woning, waar B&B Nyte met twee slaapkamers werd gecreëerd. De bouwwijze in CLT met lichte structuur en de mogelijkheid tot grote overspanning, resulteert in een aangenaam ruimtegevoel met zicht over de uitgestrekte velden”, vertelt Stefan Boonaert van De Noordboom.
“Anderzijds werd bij dezelfde woning een vrijstaande CLT-constructie opgetrokken, die dienst doet als kantoor voor een zelfstandig beroep. Beide gebouwen kregen een isolerende schil in houtwol en gevelbekleding in Fraké, een onderhoudsvrije thermische houtsoort die natuurlijk vergrijst. Bij het ontwerp en uitvoering ging veel aandacht naar het inzetten op ecologie, wat zich uit in de keuze voor natuurlijke materialen die circulair inzetbaar zijn en CO2 opslaan.”
Enkele belangrijke troeven en eigenschappen
In 2011 bestond slechts 6,5% van de woningbouw uit hout, terwijl dat in 2018 was gestegen tot 11% (bron: HoutInfoBois). Vooral CLT blijkt te groeien en daar zijn gegronde redenen voor.
Duurzaam en milieuvriendelijk
Houtbouw staat met stip genoteerd in de lijst van meest milieuvriendelijke bouwtechnieken. De cijfers liegen er niet om: 10% meer Europese woningen in houtbouw zorgt voor een daling in koolstofafgifte van maar liefst 1,8 miljoen ton - wat overeenkomt met 2% van de totale Europese koolstofemissie (bron: universiteit van Hamburg). Als we daarnaast weten dat de bouwsector verantwoordelijk is voor 47% van de CO2-uitstoot, dan is de keuze voor CLT een stap in de goede richting. Een woning uit massief hout houdt namelijk CO2 vast die de bomen tijdens hun groei absorberen. Zo bevatten houtproducten in Europa 60 miljoen ton koolstof, en aangezien een goed gebouwd CLT-pand eeuwen kan meegaan, vormt dit een cruciale helpende hand in de vertraging van de klimaatverandering.
Hout is bovendien een onuitputtelijke grondstof, op voorwaarde dat de bosrijke gebieden duurzaam worden beheerd. De bossen in Europa produceren gemiddeld 25m³ hout per seconde en een CLT-woning heeft tot 125m³ hout nodig, wat dus betekent dat het hout voor een gemiddelde woning in amper vijf seconden terug is gegroeid. Kies echter steeds voor hout met een FSC- of PEFC-keurmerk, wat een duurzaam karakter garandeert. In deze bossen wordt selectief gekapt en wordt voor elke gekapte boom een nieuwe geplant.
Per gebruikte m³ CLT wordt 1,1 ton CO2-uitstoot omarmd en gereduceerd
Isolerende eigenschappen
Door de lage warmtegeleidingscoëfficiënt komen bouwknopen bij CLT aanzienlijk minder voor in vergelijking met traditionele bouwtechnieken. Dankzij de kruislings verlijmde houten lagen hebben de CLT-panelen een warmtegeleiding van 0,10 W/m²K, in vergelijking met 0,13 W/m²K bij gewoon hout. Daarnaast hebben CLT-woningen een lage verwarmingsbehoefte dankzij de de warmtecapaciteit van het materiaal (1,60 kJ/kgK) en de lage temperatuursindringing. Zelfs de hoogste isolatiewaarden zijn geen illusie dankzij de combinatie van CLT met de meest gangbare isolatiematerialen. Kortom, door te bouwen met CLT zitten bewoners er warmpjes bij.
Bouwtijd daalt met 60%
Het gieten van beton of metsen van een woning is vaak een proces van lange adem. Maar het kan tegenwoordig ook anders dankzij CLT. In de woningbouw doen houtplaten dienst als massieve vloeren en wanden, waarin deuren en ramen nauwkeurig vooraf worden uitgefreesd. De voorbereidende werken vragen tijd, afhankelijk van de complexiteit en de grootte van het project, maar zodra de houten constructies ter plaatste zijn om te monteren, raakt het bouwproces in een stroomversnelling.
De montage van CLT-panelen gebeurt eenvoudig door deze vast te schroeven, waardoor je al op enkele dagen tijd een ruwbouw kan plaatsen. Na de montage kan meteen worden gestart met de afwerking, dankzij de droge manier van bouwen. Terwijl de droogtijd bij klassieke bouwmethodes oploopt tot enkele weken, vergt dit bij CLT aanzienlijk minder tijd. De gedaalde bouwtijd en snelle montagemogelijkheden gaat ook bij de projectontwikkelaars niet onopgemerkt voorbij, want zowel in België als in het buitenland zien we steeds vaker bombastische woontorens uit CLT oprijzen aan de horizon.
Bouwen met CLT is tot 60% sneller in vergelijking met klassieke bouwtechnieken
Brandveiligheid en -weerstand
Er bestaat nog enige onenigheid over het brandwerend karakter van CLT, want hout is brandbaar, toch? Massief hout is alleszins beter bestand tegen brand dan oorspronkelijk werd aangenomen. Het klopt dat onbehandelde CLT-panelen volgens norm EN 1350-1 tot klasse D-s2, d0 behoren, wat betekent dat de onbeschermde wanden en vloeren niet in alle ruimtes zijn toegestaan. Dit kan echter eenvoudig worden omzeild door de panelen met brandwerende plaatafwerking of transparante brandwerende coatings te beschermen.
Daarnaast handelt norm 1350-2 over de brandweerstand, het vermogen om gedurende een bepaalde periode de dragende/scheidende functie te blijven vervullen. In tegenstelling tot bijvoorbeeld staal blijft CLT structureel stabiel bij blootstelling aan hoge temperaturen. De meeste CLT-panelen worden dan ook geproduceerd met een brandweerstand van 30 tot 90 minuten. En dat maakt het materiaal geschikt voor uiteenlopende doeleinden, zelfs voor brandweerkazernes (zie kader).
BRANDWEERKAZERNE MET DRAGENDE HOUTSTRUCTUREN
Laminated Timber Solutions is de partner voor dragende houtstructuur opgetrokken in gelijmde houtconstructies. “Een brandweerkazerne met dragende houtstructuren, dat is het sprekend bewijs van brandveiligheid. Hout en beton vloeien in elkaar over tot de nieuwe uitvalsbasis voor het brandweerteam in Wilrijk. De benedenverdieping is opgetrokken in beton, met daarboven twee etages gebouwd in CLT. De panelen vormen de vloeren, het dak en de wanden van de post”, vertelt Niko Bonnyns, managing director bij LTS.
Dankzij een intensieve voorbereiding konden de houtstructuren in amper 12 dagen worden gemonteerd. “We kunnen dit project in cijfers uitdrukken, om te illustreren wat de bijzondere bijdrage is van CLT voor het milieu: 245m³ volume houtproducten, goed voor meer dan 150.000 CO2 opslag, 1 miljoen km minder uitlaatgassen en 169 huishoudens minder elektriciteitsverbruik. Kortom, CLT, het geheel is meer dan de som van de delen.”
Houtskeletbouw vs. CLT
CLT en houtskeletbouw (HSB) worden sporadisch – en onterecht – met elkaar verward, terwijl er grote verschillen merkbaar zijn tussen de twee bouwtechnieken. Het grootste pijnpunt van HSB situeert zich in de thermische inertie, wat bij CLT door de grote massa van de panelen wordt opgevangen. Daarnaast heeft CLT de mogelijkheid tot grote overspanningen en kunnen aan de buitenzijde isolatieplaten worden aangebracht, wat voor een ononderbroken schil zorgt. Daar tegenover staat dat de massieve panelen zwaarder wegen, grote hijs- en hefwerktuigen noodzakelijk zijn en ze geen dampopen constructie hebben.
Op vlak van comfort is er weinig verschil op te merken. Beide methodes zijn geschikt om een natuurlijke, gezonde omgeving te creëren en de zelfregulerende werking van de natuurlijke materialen zorgt voor een gelijkmatig binnenklimaat, zonder schommelingen in vochtigheid of temperatuur. Hoewel de houtskeletbouw nog altijd de markt draagt, is het wel degelijk CLT dat de groei trekt.
