Sloopwerken zijn meer dan een gebouw afbreken
Een vak dat vraagt om precisie, kennis en respect voor de omgeving
Sloopwerken lijken op het eerste gezicht eenvoudig: een gebouw wordt afgebroken, en het terrein wordt klaargemaakt voor nieuwe ontwikkeling. Maar in werkelijkheid gaat er een complex proces aan vooraf, dat vraagt om gedegen voorbereiding, specialistische kennis en strikte naleving van regels. In dit artikel duiken we samen met slopers Xavier De Clerck (Aclagro), Senne Wyckmans (Aertssen), Hendrik Vergote (Devagro), Willem Van den Bergh (Van Loo Projects) en directeur Dino Hendrickx van Beroepsvereniging VSOR dieper in de wereld van sloopwerken.
Een solide basis: voorbereiding en vergunningen
De eerste stap bij elk sloopproject is een grondige voorbereiding. Dit begint met het verkrijgen van verschillende vergunningen. Om van start te kunnen gaan is een omgevingsvergunning nodig, een essentieel document dat bepaalt of het sloopwerk legaal kan worden uitgevoerd. Zonder deze vergunning kunt u eenvoudigweg niet beginnen. Het soort omgevingsvergunning is afhankelijk van de grootte en het volume van de werken. Deze vergunning wordt aangevraagd door de opdrachtgever en voor aanvang van de werken gecontroleerd. Let wel: indien de omgevingsvergunning niet in orde is, kan de sloopaannemer mede verantwoordelijk geacht worden in geval van een incident.
De opmaak van een voorafgaandelijk sloopopvolgingsplan (SOP), opgesteld door een sloopdeskundige en al dan niet aangevuld met een asbestinventaris, is eveneens noodzakelijk. Een SOP werd nog niet heel lang geleden het leven ingeroepen. Het is een werkdocument dat de aannemer toelaat een project selectief te slopen en de vrijkomende afbraakmaterialen selectief in te zamelen en af te voeren. Ook een inventaris en analyse van welke gevaarlijke stoffen, zoals asbest of radioactieve rookmelders, aanwezig kunnen zijn op het terrein of in het gebouw is hierbij van belang.
Het is een eerste cruciale stap om risico's te identificeren en verminderen. Zonder voorgenoemde documenten, kunnen de werken niet aanvangen. In sommige gevallen wordt dit wel eens over het hoofd gezien.
Bij de uitvoering van de locatiespecifieke risicoanalyse, waarbij het SOP gebruikt wordt als eerste basis, is het vanzelfsprekend dat er ook rekening dient gehouden te worden met alle stabiliteits- en omgevingstechnische zaken. 'Dient er een schoring uitgevoerd te worden?', 'Kunnen alle machines op de werf?', 'Indien de machines moeilijk bij de werken kunnen, wat zijn de alternatieve locaties om deze te plaatsen of alternatieve uitvoeringsmethodes?', 'Zijn er kelders aanwezig?': het zijn vragen die rijzen bij de voorbereiding en waarvan de antwoorden bepalend zullen zijn voor de aanpak.
Overleg met alle partijen
Naast alle vergunningen, documenten en analyses wordt voorafgaandelijk ook een kick-off meeting, bij voorkeur ter plaatse, georganiseerd. Hierbij zitten de betrokken partijen samen om enkele belangrijke zaken te overlopen waar rekening mee moet gehouden worden tijdens de werken. Indien nodig worden ook andere partijen hierbij betrokken: de beheerders van de bushaltes die tijdelijk verplaatst moeten worden of van verlichtingspalen die in de weg staan. Tijdens deze samenkomst kunnen nog zaken aan het licht gebracht worden die bij de aanbesteding nog niet in rekening gebracht werden.
Locatie maakt het verschil
Met welke factoren er juist allemaal rekening moet gehouden worden, is zeer afhankelijk van de locatie. In stedelijke gebieden moet rekening worden gehouden met factoren zoals beperkte ruimte, innames openbaar domein, eventuele geluidsoverlast voor buren en het verhoogde risico op vallend puin. In landelijke gebieden kunnen bredere veiligheidszones worden ingesteld. In de stad is er dus minder marge voor verkeerde inschattingen. Elke verkeerde beweging kan schade veroorzaken aan nabijgelegen gebouwen of infrastructuur.
Bij werken die in een schoolomgeving zullen plaatsvinden, wordt altijd onderzocht of de werken kunnen plaatsvinden tijdens schoolvakanties.
Sommige gebouwen of omgevingen vragen extra waakzaamheid. Denk hierbij aan beschermde constructies, aangrenzende gebouwen met historische waarde of een ziekenhuis. In deze gevallen is een goede risicoanalyse van cruciaal belang, om zo weinig mogelijk impact of schade te veroorzaken.
Charter voor werftransport
Ook op logistiek vlak zijn er verschillen op te merken tussen sloopwerken in een stadskern of binnen landelijk gebied. Er moet in een stadskern meer rekening gehouden worden met de mogelijkheid tot het plaatsen van containers, bepaalde manoeuvres die moeten worden uitgevoerd of de uren waarbinnen transport mogelijk is. Een charter voor werftransport zorgt ervoor dat tussen bepaalde uren geen materiaal aan- of afgevoerd mag worden. Verschillende slopers zijn het er over eens dat dit de werkzaamheden af en toe complexer maakt.
Asbest: een groot gevaar
De aanwezigheid van asbest vormt een van de grootste aandachtspunten binnen de sector. Asbest moet zorgvuldig worden verwijderd en afgevoerd door een erkende asbestverwijderaar. Een voorafgaandelijke termijn van 14 dagen voor de melding en de indiening van het werkplan is noodzakelijk alvorens de asbestverwijdering kan starten. Luchtmetingen en een gedegen persoonlijke bescherming tijdens uitvoering zijn hierbij de standaard. Onzorgvuldig omgaan met asbest kan niet alleen juridische gevolgen hebben, maar ook ernstige risico’s opleveren voor de volksgezondheid.
Wanneer er toch een overtreding wordt begaan waarbij asbest vrijkomt, loopt de sloper het risico om zijn erkenning kwijt te raken.
Veelvoorkomende problemen en incidenten
Ondanks zorgvuldige voorbereiding kunnen incidenten voorkomen. Schade door trillingen kan gezien worden als het meest voorkomende risico. Trillingen kunnen ervoor zorgen dat aangrenzend pleisterwerk scheurt. Brokstukken die op geparkeerde auto's vallen of roofing van een plat dak dat beschadigd raakt door vallend puin, kunnen eveneens aanzienlijke schade veroorzaken en dienen bijgevolg te allen tijde vermeden te worden door een goede voorbereiding en gedegen uitvoering.
Ook kabels en leidingen kunnen geraakt worden, die voor aanvang van de werken niet in kaart werden gebracht. Dat kan kwalijke gevolgen met zich meebrengen. Om te voorkomen dat dit soort leidingen geraakt worden, vraagt men vooraf een KLIP- en KLIM-plan (Kabel- en leidinginformatieportaal en Kabel- en Leidingmeldpunt) aan. Hierop zijn alle aanwezige openbare gas-, elektriciteits-, en waterleidingen te zien.
Wanneer zich een incident voordoet, is het van belang dat de verzekering wordt betrokken
Niet de fout van de sloper
Een belangrijk punt is dat de schuld van schade niet altijd bij de sloper ligt. Het is belangrijk dat de sloper voor aanvang van de werken over alle mogelijke informatie beschikt. Als de opdrachtgever onvoldoende informatie verstrekt over bijvoorbeeld ondergrondse kelders, kan dat leiden tot onverwachte complicaties. Er zitten soms ook zaken verborgen die op voorhand niet gekend zijn en waar dus ook geen rekening mee kan gehouden worden.
Wat als zich toch een incident voordoet?
Wanneer er toch een incident plaatsvindt, is het van belang dat de verzekering meteen wordt gecontacteerd. Er moet ook meteen gekeken worden of er geen risico meer is voor eventueel omliggende gebouwen of op bijkomende schade. Als er zich een incident heeft voorgedaan, moet nagegaan worden wat er exact aan de hand is, hoe erg het is en zal in overleg getreden worden met de betrokken partijen, al dan niet bijgestaan door de verzekering. Indien er een mogelijkheid tot herstel is, kunnen er maatregelen voorgesteld worden om daartoe over te gaan.
De sloopaannemer is verzekerd voor de meeste schade. Bijgevolg wordt in het overgrote deel van de gevallen de verzekering betrokken wanneer iemand schade lijdt. Indien bepaalde zaken bewust worden genegeerd, kunnen gerechtelijke stappen volgen. In het slechtste geval verliest u als sloper uw vergunning of erkenning.
Professionalisering versus cowboypraktijken
Een groeiend probleem in de sector is de ongelijkheid tussen professionele sloopbedrijven en minder gereguleerde spelers. Grote bedrijven investeren aanzienlijk in veiligheid, voorbereiding, opleiding en gespecialiseerde apparatuur, wat hun kosten verhoogt. Daarentegen kunnen minder professionele partijen vaak werken zonder dezelfde strenge regelgeving of gedegen aanpak te volgen. Dit schept een ongelijk speelveld en verhoogt het risico op incidenten.
Sloopwerken als onderschatte discipline
Sloopwerken vereisen een combinatie van technische expertise, zorgvuldige planning en strikte naleving van veiligheidsvoorschriften. Hoewel de complexiteit van een sloopwerk vaak wordt onderschat, benadrukken experts het belang van professionaliteit en voorbereiding. Opdrachtgevers worden geadviseerd om samen te werken met erkende en ervaren sloopaannemers om risico’s te minimaliseren en kwaliteit te garanderen.
Sloopwerken zijn immers meer dan simpelweg een gebouw afbreken. Het is een vak dat vraagt om kennis, precisie en respect voor de omgeving.
