Hoe pak je draagmuren aan?

Wil je van je keuken en living één open ruimte maken? Wil je in een bepaalde ruimte meer daglicht binnenkrijgen? Wil je een raam of deur bijplaatsen? Dan moeten er muren gesloopt of aangepast worden. Misschien wel draagmuren! Maar kan je dat zomaar? Kort antwoord: neen. Het langere antwoord, dat is dit artikel. We leggen uit hoe je precies een draagmuur kan herkennen en welke stappen je moet ondernemen voor een veilige afbraak.

Wat is een draagmuur?

Functie van een draagmuur

Een draagmuur is een muur die essentieel is voor de stabiliteit van een gebouw. Deze dragende constructie draagt het gewicht van de bovenliggende verdiepingen en het dak, en zorgt ervoor dat het gebouw stevig blijft staan.

Het spreekt dus voor zich dat je een dragende muur bij sloopwerken niet zomaar gaat afbreken. Het verwijderen of veranderen van een draagmuur kan gevaarlijk zijn en kan leiden tot verzakkingen of instortingen. Het is daarom belangrijk om voor dergelijke sloopwerken altijd een architect of constructeur te raadplegen.

Soorten draagmuren

Er zijn drie soorten draagmuren te onderscheiden.

Funderingsmuren

Ten eerste zijn er de funderingsmuren. Dit zijn de muren die zich geheel of gedeeltelijk onder het maaiveld bevinden en rechtstreeks op de (sleuf)funderingen staan. Funderingsmuren ondersteunen zowel de buitenmuren (gevel) als de binnenmuren. 

Buitenmuren

De gevel of buitenmuur zelf geldt ook als draagmuur, want deze zorgt voor ondersteuning van het dak en de verdiepingsvloeren.

Dragende binnenmuren

Wanneer we over draagmuren spreken die we willen slopen, gaat het echter meestal over dragende binnenmuren. Dit zijn de muren in huis die de verschillende ruimtes van elkaar onderscheiden, maar ook een stabiliteitsfunctie hebben.

Hoe herken je een draagmuur?

Niet elke wand die je ziet, heeft een dragende functie. De ene muur is een draagmuur, de andere een valse scheidingswand. Hoe weet je nu of de muur die je wilt slopen een dragende functie heeft? Zomaar beginnen en zien wat er gebeurt, is geen optie.

Eerst moet er een onderzoek uitgevoerd worden om te bepalen welke structuren dragend zijn en welke niet. Dat onderzoek voer je niet zelf uit, maar doe je met hulp van een stabiliteitsingenieur. Als er plannen zijn van de woning, heb je alvast een handige leidraad. Op die plannen moeten draagmuren immers aangeduid zijn.

Zelf een draagmuur herkennen

Zijn er geen plannen of doe je gewoon zelf liefst al een controle voor de stabiliteitsingenieur langskomt? Er zijn een aantal zaken waaruit je al zelf kan afleiden of je al dan niet met een draagmuur te maken hebt:

• Als een muur (zonder bezetting en afwerking) breder is dan 9 cm, zal het waarschijnlijk een draagmuur zijn. Doorgaans wordt 14 cm, inclusief bezetting en afwerking, als het minimum beschouwd. Dunnere muren hebben nooit een dragende functie. Pas op, dit is geen garantie bij zeer oude woningen! Daar kunnen ook bredere muren voorkomen die geen dragende functie hebben.
• Volg de muur door je woning. Merk je op dat er een verdiepingsvloer, een andere muur of een andere constructie op rust? Dan zit je met een draagmuur.
• Zichtbare plafondbalken verklappen dat de muur waarop ze steunen meer dan waarschijnlijk dragend is.
• Wanneer je op de muur klopt en een vol geluid hoort, wijst dat op een draagmuur. Een muur die hol klinkt heeft normaalgezien geen dragende functie.

Hoe wordt een draagmuur afgebroken of aangepast?

Wanneer er een draagmuur moet worden verwijderd, of als er een opening moet komen in de muur, schakel je altijd een stabiliteitsingenieur in. Dit geldt zowel voor diagnose als voor verwijdering. Wanneer een draagmuur wordt verwijderd, komen er meestal stalen balken in de plaats. Die nemen dan de dragende functie van de muur over.

Stabiliteitsberekening maken

Als je een draagmuur wil aanpassen of volledig verwijderen, zal de stabiliteitsingenieur eerst een stabiliteitsberekening maken. Met die berekening wordt de balans gemaakt van de lasten die de dragende elementen (dus draagmuren, maar ook vloeren en het dak) van het gebouw moeten dragen.

Binnen deze berekening wordt nog een opdeling gemaakt tussen de permanente belasting (de vaste elementen van het gebouw zelf: dragende en niet-dragende muren, vloeren, daken), en de variabele belasting die een invloed kan uitoefenen op die permanente belasting (de weersomstandigheden en de wind, maar ook de grootte van het gezin of de meubels die in huis komen te staan). 

Een dergelijke berekening wordt sowieso gemaakt bij de bouw van de woning, maar als je een draagmuur gaat aanpassen of verwijderen, zal de aanvankelijke berekening niet meer kloppen en moet die dus opnieuw gemaakt worden. De draagkracht en algemene staat van de draagmuren wordt in kaart gebracht. Dat zal bepalen welke aanpassingen er op een veilige manier kunnen gebeuren.

Draagmuur slopen: voorzien van vervangelement

Verkeren de draagmuren in een goede staat? Dan kan je ze aanpassen naar wens. Uiteraard moet de draagfunctie van de muur wel overgenomen worden door een ander dragend element dat in de plaats moet komen. Hoe groter de opening die je in de draagmuur wilt, hoe groter het vervangelement moet zijn. Onder deze vervangelementen wordt er het vaakst gekozen voor:

• draag- of steunbalk: dit is een horizontale balk die bovenaan de opening in de draagmuur ter hoogte van het plafond wordt bevestigd en de aangrenzende stukken muur met elkaar verbindt;
• kolommen: dit zijn verticale steunbalken die van het plafond tot de vloer lopen om de draagkracht van de verwijderde draagmuur op te vangen;
• lateien of lintelen: dit zijn in principe hetzelfde als draag- of steunbalken, maar lateien worden vooral toegepast in gevelopeningen bij metselwerk, bijvoorbeeld voor ramen en buitendeuren. De latei wordt boven het schrijnwerk in de aangrenzende muren bevestigd;
• muurankers: deze vormen de verbinding tussen de aangrenzende constructiedelen en het vervangingselement dat deze met elkaar verbindt. Muurankers worden bevestigd aan de bestaande muur en aan de nieuwe draagconstructie om ervoor te zorgen dat de krachten die op de muur worden uitgeoefend, op de juiste manier worden overgebracht.

Dergelijke vervangingsstructuren bestaan meestal uit metaal/staal, hout of beton. De keuze van materiaal hangt voornamelijk af van praktische en bouwtechnische overwegingen, zoals de vereiste draagkracht en de af te leggen afstand.

Integratie in je interieur

Uiteraard speelt het esthetische aspect ook een rol. Overweeg je om binnenshuis een draagmuur te verwijderen? Een metalen balk zal nu eenmaal beter passen in het ene interieur dan in het andere. Houd er bijvoorbeeld ook rekening mee dat, om dezelfde afstand te kunnen overbruggen, houten elementen omvangrijker moeten zijn dan metalen draagconstructies. 

Je kunt steunbalken eventueel schilderen om ze te integreren in je interieur. Een metalen balk die je wilt wegwerken, kan je ook altijd met hout omkasten.

Draagmuur slopen in de praktijk

Eens je hebt bepaald waar je een opening wilt maken of een draagmuur wilt wegnemen, een stabiliteitsberekening hebt laten uitvoeren en hebt bepaald welk vervangingselement zal worden voorzien, kunnen de werken van start gaan.

Tip: bouwaanvraag
Vergeet echter niet dat je voor dergelijke werken - een draagmuur wegnemen of aanpassen - eerst een bouwaanvraag moet indienen. Dit geldt ook wanneer er een bestaande opening bijgewerkt moet worden, zowel voor binnen- als buitenmuren.

Eerst moeten er schoren geplaatst worden die tijdens de sloopwerken het gewicht op de draagmuur tijdelijk moeten opvangen. Vervolgens wordt de muur weggenomen of wordt de nodige opening gemaakt, en wordt er een uitsparing gemaakt om lateien of draagbalken te kunnen plaatsen.

Vervolgens wordt de steunbalk of latei geplaatst. Zodra dat is gebeurd, kan de opening verder worden gemaakt. Daarna kunnen de schoren verwijderd worden en worden de randen van de opening afgewerkt.