Een werkbare job voor leraren blijft een uitdaging

Werkbaarheidsmeting brengt kwaliteit van jobs in Vlaanderen in kaart

Na de piek in hoge werkdruk en emotionele belasting bij leraren in 2019 is er opnieuw een verbetering te zien. Dat blijkt uit de Werkbaarheidsmonitor van de SERV|Stichting Innovatie & Arbeid, een grootschalige werkbaarheidsmeting die de kwaliteit van jobs in Vlaanderen om de vier jaar in kaart brengt. Terwijl in 2019 nog 41,4% van de leraren een hoge werkdruk had, is dat in 2023 voor 34,3% van de leraren het geval. Voor emotionele belasting zakt het percentage van 44,9% naar 36%.

Werkstressklachten bij leraren

Hoge werkdruk en emotioneel belastend werk verhogen de kans (respectievelijk x4 en x2) op werkstressklachten en symptomen van burn-out. Hoewel de werkdruk en emotionele belasting dus gedaald zijn, vertalen deze verbeteringen zich nog niet in een daling van werkstress en burn-outklachten. Bovendien ligt het aantal leraren met werkstressklachten (48,3%) nog steeds fors hoger dan het Vlaamse werknemersgemiddelde (36,1%).

Work-life balance

Ook het vinden van een evenwicht tussen werk- en privétijd is een grotere uitdaging voor leraren dan voor de gemiddelde werknemer (22,5% versus 12,9%). Het blijft dus zoeken naar manieren om de job van leraar voldoende werkbaar te maken. Ook vanuit arbeidsmarktperspectief is dat belangrijk. Met een werkbare job vallen werknemers minder uit door ziekte en zien ze het beter zitten om door te werken tot hun pensioen.

Leraren blijven bovengemiddeld gemotiveerd

"De hoge werkstress, werkdruk, emotionele belasting en de moeilijke puzzel om de werktijd en privétijd uit elkaar te houden, zetten het lerarenberoep onder druk. Toch blijven leraren bovengemiddeld gemotiveerd en hebben ze veel variatie en leerkansen. Willen we onze kinderen goed blijven opleiden en de vacatures in het onderwijs ingevuld krijgen, dan blijft het noodzakelijk dat de nieuwe Vlaamse Regering maatregelen neemt om de aantrekkelijkheid van onderwijsjobs te verhogen. Inwerken op een aantal werkbaarheidsknelpunten kan daar zeker toe bijdragen", Danny Van Assche, voorzitter SERV.

Evolutie werkbaar werk van lerarenjobs

Tot de meting van 2016 lag de werkbaarheid van lerarenjobs rond het Vlaamse gemiddelde. De werkbaarheidsmeting onderzoekt daartoe het aantal knelpunten op het vlak van werkstress, motivatie, leermogelijkheden en werk-privébalans. Vanaf de werkbaarheidsmeting 2019 veranderde dat: sindsdien zien we voor leraren meer ongunstige werkbaarheidsscores. Vooral werkstress, werkdruk, emotionele belasting en een moeilijke werk-privébalans drukken de werkbaarheid van lerarenjobs onder het gemiddelde.

Meer problemen met werkstress en werk-privébalans dan gemiddeld

In 2023 wordt 48,3% van de leraren geconfronteerd met werkstressklachten, 18,4% kampt met symptomen van burn-out. De stijgende trend in de metingen van 2016 en 2019 zet zich gelukkig niet verder door. Toch ligt de score voor werkstress en burn-outsymptomen nog steeds een stuk hoger dan het Vlaamse gemiddelde (respectievelijk 36,1% en 13,4%).

Hoewel het aantal lesuren en schoolvakanties van leraren op het eerste zicht iets anders doen vermoeden, is het voor leraren vaker dan gemiddeld schipperen om de werk- en privétijd goed in balans te krijgen. Leraren hebben natuurlijk nog heel wat andere taken, zoals lesvoorbereidingen, taken en toetsen verbeteren, vergaderingen, oudercontacten, administratie … Uit de werkbaarheidsmeting blijkt dat ruim 1 op de 5 (22,5% tegenover het Vlaams gemiddelde van 12,9%) leraren problemen heeft met de werk-privébalans. Dat is wel een verbetering ten opzichte van 2019. Toen had 27,1% van hen moeite heeft met het handhaven van de balans tussen werk en privé.

Werkdruk en emotionele belasting naar een lager niveau

Na de forse piek in werkdruk (41,4%) en emotionele belasting (44,9%) in 2019 tekenen zich in 2023 lagere scores af (respectievelijk 34,3% en 36%). De werkdruk stabiliseert rond het Vlaams gemiddelde (33,2%). Daarnaast blijft de emotionele belasting bij leraren (36%) nog steeds bijzonder hoog t.o.v. het Vlaams gemiddelde (23,4%).

Meer gemotiveerd en meer leermogelijkheden dan voor gemiddelde job

Positieve vaststellingen zijn er in de Werkbaarheidsmonitor zeker ook voor de onderwijssector. Zo heeft slechts 1 op de 10 (10,9%) van de leraren motivatieproblemen. Hiermee scoort deze beroepsgroep beter dan het Vlaamse gemiddelde. Ook voor leermogelijkheden zien we betere cijfers (leraren: 96,5% en Vlaams gemiddelde: 86,4%).

Werkbare jobs in het onderwijs blijven uitdaging

Ondanks enkele verbeteringen blijft de werkbaarheid van onderwijsjobs een uitdaging. De cijfers voor werkstress, werkdruk, emotionele belasting en werk-privébalans blijven zorgwekkend hoog. De Vlaamse werkgevers-en werknemersorganisatie, verenigd in de SERV, vraagt daarom aan de nieuwe Vlaamse Regering om te blijven investeren in het lerarenberoep en voor een stabiel, werkbaar en duurzaam tewerkstellingsperspectief te zorgen voor de vele duizenden leraren die aan een nieuw schooljaar begonnen zijn.

Onderwijsfuncties onderwijssector

Leeswijzer

*Cijfers in het groen wijzen op een significante (Pearson chi²; p<0,05) afname van het aandeel werknemers met motivatieproblemen ten opzichte van het vorige meetpunt. Er is dus sprake van een verbetering.

*Cijfers in het rood wijzen op een significante (Pearson chi²; p<0,05) afname van het aandeel werknemers in een acceptabele werkstress-situatie. Er is dus een toename van het aandeel werknemers met werkstressklachten ten opzichte van het vorige meetpunt. Er is sprake van een verslechtering.

De rode omkadering van de meetgegevens 2023 wijst op een significante (Pearson chi²; p<0,05) afname van het Vlaamse arbeidsmarkt aandeel in een acceptabele werkstress-situatie/toename van het aandeel werknemers met werkstressklachten en/of burn-outsymptomen bij een vergelijking met de meting 2013 (een groene omkadering zou wijzen op een significante verbetering van de situatie op het vlak van werkstress in vergelijking met de meting 2013).