Waarom en hoe RWA en DWA scheiden?
De regelgeving rond afvalwater
Het hoeft geen betoog dat regenwater anders behandeld moet worden dan afvalwaterstromen. Regenwater hoort niet thuis in het riool. In dit artikel wordt dieper ingegaan op de manier waarop dit gerealiseerd moet worden, wat de belangrijkste aandachtspunten zijn en wat de wetgeving vereist.
Begrippenkader
RWA en DWA, zwart of grijs afvalwater. Deze verschillende afkortingen en aanduidingen verwijzen allemaal naar een soort water die van kwaliteit verschilt met het stadswater of leidingwater dat uit de kraan komt.
De afkorting RWA komt regelmatig terug en staat voor regenwater- of regenweerafvoer. DWA is de tegenhanger ervan en betekent droogweerafvoer. DWA is het afvalwater dat in een riolering stroomt op het moment dat er geen neerslag valt. De droogweerafvoer kan worden ingedeeld in de categorie grijs of zwart afvalwater.
Het fecaal afvalwater afkomstig van toiletten wordt aangeduid als zwart water en is sterk verontreinigd. Grijs water is alle andere soorten afvalwater die in huishoudens kunnen voorkomen, bijvoorbeeld uit de douche, wastafel, vaatwasser of wasmachine.
Het onderscheid tussen deze soorten is van belang om te voldoen aan de verplichtingen bij het praktisch realiseren van het afvoerstelsel, vanaf het ontwerp en zeker tijdens de uitvoering van de werken.
Afkoppelen vs. aansluiten
Afhankelijk van de soort af te voeren water verschillen de richtlijnen en eisen.
Het scheiden van regenwater en afvalwater is verplicht indien de GSV Hemelwater van toepassing is, wanneer er een gescheiden rioleringsstelsel aangelegd wordt in de straat of indien opgelegd door de omgevingsvergunning. In dit verband wordt gesproken over de afkoppeling van RWA en de aansluitplicht bij DWA.
Afkoppeling van RWA
Voor regenwater is het niet verplicht om aan te sluiten op het openbaar domein en wordt de hoeveelheid RWA vanaf privépercelen naar het openbaar domein of de riolering bij voorkeur liefst zo beperkt mogelijk gehouden.
De reden hiervoor is dat de grondwatertafel van het perceel zo beter in stand blijft en dat het afvalwater dat naar waterzuiveringsinstallaties loopt via de rioleringen niet verdund wordt met relatief proper regenwater.
De mogelijkheden om met regenwater om te gaan, en de voorkeursvolgorde ervan, zijn opgenomen in de waterladder van Lansink.
In volgorde van meer naar minder aangewezen manieren van omgaan met regenwater:
- Geef de voorkeur aan natuurlijke afvloeiing en beperk afstroming. Dit kan bijvoorbeeld door terreinverhardingen te vermijden of door te kiezen voor waterdoorlatende verhardingen. Als er toch een afvoer voorzien wordt aan een terras of inrit, dient deze aangesloten te worden op een infiltratievoorziening, samen met de overloop van de regenwaterput.
- Hergebruiken van regenwater, eventueel met een regenwaterput of -vat om het tijdelijk in op te slaan.
- Infiltratie op het eigen terrein. Diverse systemen zijn hiervoor voor handen, ondergronds bijvoorbeeld met infiltratiebuizen, -kolken, -kratten of -putten.
- Bufferen en vertraagd afvoeren. Regenwater wordt hierbij weggeleid via een kunstmatige afvoerweg voor hemelwater of tot een oppervlaktewater gebracht.
- Lozing in een RWA-leiding. Wanneer alle andere principes niet volstonden kan het regenwater afgevoerd worden via de openbare regenwaterriolering.
- Lozen op een gemengde riolering. In oude rioleringsstelsels van het gemengde type komt het regenwater terecht bij andere soorten afvalwater. Dit wordt in nieuw aan te leggen rioleringsstelsels niet langer toegepast.
In oudere gebouwen werd nog niet steeds een onderscheid in waterstromen gemaakt tot aan de rooilijn en kwam RWA en DWA op meerdere plaatsen van de huisriolering samen.
Tegenwoordig is de scheiding van bij het ontwerp verplicht bij nieuwbouwwoningen. Ook bij de oude huisrioleringen tracht men dit recht te zetten door op een afkoppelingsplicht van RWA in te zetten. Bij openbare rioleringswerken worden bewoners hierbij ondersteund door een bezoek door een afkoppelingsadviseur.
Enkel voor gebouwen opgetrokken voor 1 februari 2005 waarop de GSV Hemelwater nog niet van toepassing is, is het niet verplicht om bij een dergelijk afkoppelingsproject de hemelwaterafvoer te scheiden als men hiervoor zou moeten breken in of door het gebouw, in alle andere gevallen is de afkoppeling wel verplicht.
Aansluitplicht bij DWA
Bij DWA ligt het anders. In tegenstelling tot RWA geldt voor DWA een aansluitverplichting wanneer er een openbaar rioleringsstelsel in de straat ligt. In de zoneringsplannen van de Vlaamse Milieumaatschappij is op te zoeken of dit het geval is. Deze plannen worden jaarlijks geactualiseerd en zijn tot op het niveau van een individuele woning accuraat. Het te lozen afvalwater dient in ieder geval te voldoen aan de milieuwetgeving (VLAREM II).
Er worden in de zoneringsplannen 4 categorieën of zones onderscheiden. Een woning in het centraal gebied (1) of in het collectief geoptimaliseerd buitengebied (2) is aangesloten op een rioleringsstelsel waarvan het water gezuiverd wordt. Woningen in het collectief te optimaliseren buitengebied (3) zijn nog niet aangesloten op een rioleringsstelsel of het water ervan wordt nog niet gezuiverd, maar dit is wel gepland om te gebeuren in de toekomst.
In tegenstelling tot RWA geldt voor DWA een aansluitverplichting wanneer er een openbaar rioleringsstelsel in de straat ligt
Enkel in het geval dat er nog geen openbare riolering aanwezig is of wanneer deze er niet zal komen, moet in eigen waterzuivering worden voorzien. Deze zone heet het individueel te optimaliseren buitengebied (4). Het zuiveren dient met een IBA te gebeuren, een individuele behandelingsinstallatie voor afvalwater.
Tot slot zijn er nog twee extra uitzonderingen op de rioleringsaansluitplicht voor DWA, namelijk wanneer er voor de rioleringsaansluiting over het perceel van derden gegaan moet worden en ze hier geen toelating toe verlenen of wanneer de aansluiting langer dan 250 meter zou worden.
Septische put
In het collectief te optimaliseren buitengebied is een septische put steeds verplicht te voorzien en te gebruiken. Zowel het grijze als het zwarte afvalwater dient hierop te worden aangesloten.
In zones waar wel al riolering aanwezig is, bepaalt de rioolbeheerder of de gemeente of een septische put noodzakelijk is en welke waterstromen hierop dienen toe te komen.
Als dit in deze zone toch noodzakelijk geacht wordt, dan moet meestal enkel het zwarte water over de septische put worden geleid en wordt het grijze afvalwater rechtstreeks naar de riolering gebracht. Bij nieuwbouw staat deze voorwaarde in dat geval opgenomen in de omgevingsvergunning.
Een septische put voor zwart water is aangeraden indien de afstand van het toilet tot het lozingspunt groter dan 25 meter is. Men gaat best na of de rioolbeheerder een aansluitreglement heeft om de voorwaarden te kennen.
Plannen en Aanleg van het huisrioleringsstelsel
Op een goed opgesteld rioleringsplan staan veel details: de leidingen, met het onderscheid tussen grijs, zwart en regenwater, de regenwaterput en de mogelijke inhoud, details over het hergebruik en de aangesloten dakoppervlakte, de capaciteit van de infiltratievoorziening en de infiltratieoppervlakte, de plaats en eigenschappen van de septische put…
Op het terrein is het aangeraden om de kleurcode riolering toe te passen. Voor regenwater worden grijze buizen gebruikt, voor afvalwater de roodbruine leidingen.
De technische voorschriften voor de aanleg van rioleringstelsels, bijvoorbeeld inzake verluchting en dimensionering van de leidingen, zijn beschikbaar via Buildwise in de TV265. Vooral een correcte diameterkeuze en helling van de rioleringsbuizen is van belang. De leidingen mogen niet te klein zijn, omdat ze anders gemakkelijk verstopt raken en dit het onderhoud bemoeilijkt.
Een te grote diameter is dan weer niet praktisch in uitvoering en zorgt ervoor dat het water niet goed weg kan stromen. Ook een te kleine helling zal verhinderen dat het water goed afloopt. Bij een te grote helling echter, zullen vaste bestanddelen achterblijven omdat het water te snel wegloopt. De achterblijvende bestanddelen kunnen dan aankoeken en op hun beurt verstopping veroorzaken.
Na afloop van de werken dient het huisrioleringsstelsel gekeurd te worden. De keurder vraagt onder meer om het rioleringsplan, de omgevingsvergunning en facturen van de voorzieningen. Er wordt nagegaan of:
- het afvalwater aangesloten is op de riolering op het openbaar domein of op de individuele zuivering zoals vereist volgens de zoneringsplannen
- het afval- en regenwater gescheiden afgevoerd wordt.
- de regenwaterput, de infiltratie- en buffervoorziening en de septische put voor zwart water indien verplicht aanwezig zijn.
De hydraulische werking, zijnde de afvoercapaciteit, van het private waterafvoersysteem, wordt niet gecontroleerd of getest. Dit is de verantwoordelijkheid van de betrokken aannemer.
Het keuringsattest wordt tot slot ook overgemaakt aan de rioolbeheerder. Bijkomende informatie over de keuring en een lijst met keurders is te raadplegen via www.vlario.be/keuring.
Hoe ver staat het rioleringsstelsel in vlaanderen?
De Vlaamse Milieumaatschappij berekende in april 2022 de laatste stand van zaken wat betreft de zuiverings- en rioleringsgraad in Vlaanderen. Deze bedragen respectievelijk 86 en 88%.
Er zijn de voorbije decennia al grote inspanningen geleverd. De zuiveringsgraad is bijvoorbeeld met 60% gestegen op 30 jaar tijd.
Niettegenstaande blijft er werk aan de winkel, zowel wat betreft het aansluiten van de overige percelen op de rioleringsstelsels, als bij het aanpakken van stelsels die nog niet naar een zuiveringsstation leidden.
Hoe zit het IN DE andere TWEE ANDERE GEWESTEN?
Cijfers over de stand van zaken in de andere gewesten en meer informatie over de wetgeving en de verschillen met de rioleringsvereisten in Vlaanderen zijn te vinden via AQUAWAL voor Wallonië en Leefmilieu Brussels voor het Brusselse gewest.
In het Waals gewest is de scheiding van regen- en afvalwater verplicht bij nieuwbouw
In het Waals gewest is de scheiding van regen- en afvalwater verplicht bij nieuwbouw. De te ondernemen stappen wat betreft de afvoer van regenwater zijn vastgelegd in de Code de l’eau.
Zo is sinds 2017 bijvoorbeeld de bepaling opgenomen dat regenwater prioritair op het eigen perceel in de grond dient te infiltreren.
Net zoals in Vlaanderen legt Wallonië regio’s vast met specifieke eisen wat betreft de afvalwaterzuivering. Deze zones zijn gedefinieerd in de PASH’s: les Plans d’Assainissement par Sous-bassin Hydrographique.
Er zijn drie categorieën van soorten rioleringsstelsels. De gebieden waar collectief het afvalwater behandeld wordt (le régime d’assainissement collectif), deze waar individueel gesaneerd dient te worden (le régime d’assainissement autonome) en tot slot de zones met overgangsmaatregelen waarbij binnen afzienbare tijd op één van de twee andere regimes wordt overgegaan (le régime d’assainissement transitoir).
In Brussel zorgen twee waterzuiveringsstations voor de behandeling van het afvalwater van het Brussels hoofdstedelijk gewest en een deel van de Vlaamse randgemeenten.
Het aangesloten rioleringsnet is van het gemengde type. Bij overvloedige regenval kan daardoor een deel van het af te voeren afvalwater in oppervlaktewaterlopen terecht komen, dit wordt de ‘regenweerstraat’ genoemd.
Met dank aan: Aquawal, Leefmilieu Brussels, Vlario
