"Ik geloof STERK in lokale BEDRIJFSnetwerken"

Gerrit Jan Schaeffer is een man met een plan. Als general manager van EnergyVille wil hij het onderzoekscentrum verder uitbouwen om nog betere ondersteuning te bieden en advies te geven aan zowat iedereen die betrokken is bij de energietransitie. Want dat we naar een klimaatneutraal 2050 moeten, staat als een paal boven water. "De vraag is alleen hóé we dat gaan doen." 

WAT IS ENERGYVILLE?
Energyville is een samenwerking tussen de Belgische onderzoekspartners KU Leuven, VITO, imec en UHasselt voor onderzoek naar duurzame energie en intelligente energiesystemen.

Het ontwikkelt technologieën en kennis om publieke en private stakeholders te ondersteunen bij de transitie naar een energie-efficiënte, gedecarboniseerde en duurzame stedelijke omgeving. Onderwerpen waar EnergyVille onderzoek naar voert zijn onder meer zonne-energie, warmtenetten, batterij-opslag, energiestrategieën en power-to-molecules. 

WIE IS GERRIT JAN SCHAEFFER?
Sinds juni 2021 staat Gerrit Jan Schaeffer aan het roer van EnergyVille. Hij volgde KU Leuven-professor Ronnie Belmans op, die in 2021 op emiraat ging. Schaeffer is geen onbekende: hij werkte tussen 2007 en 2015 als groepsdirecteur energie bij VITO en stond mee aan de wieg van EnergyVille. De afgelopen vijf jaar had hij een eigen zonne-energiebedrijf in Nederland, Dutch Solar Energy. 

Anders dan Belmans is Schaeffer niet verbonden aan een van de vier organisaties waaruit EnergyVille bestaat. “Ik vind dat je een neutrale positie moet hebben als hoofd van zo’n samenwerkingsverband”, zegt hij. “Er is dus een aparte stichting opgericht waar alleen ik aan verbonden ben, maar die natuurlijk wel gecontroleerd wordt door de raad van bestuur. Die stichting heeft ook wat extra dotatie kunnen krijgen om de samenwerking te verbreden. Dat geeft mij wat meer armslag om de verschillende activiteiten beter op elkaar af te stemmen.” 

De rol van Energyville

Nu de energietransitie volop aan de gang is, heeft EnergyVille namelijk een belangrijke rol te vervullen, zegt Schaeffer. “Tien jaar geleden moesten we als het ware nog publiceren over wat warmtepompen waren, nu worden die gewoon verkocht – net als elektrische auto’s en laadpalen. Onze rol is door die transitie veranderd. Niet alleen moeten we meer een visie uitbouwen, we moeten ook concrete technieken goedkoper maken en bepaalde reguleringen die averechts werken aan de kaak stellen. We doen dus niet meer louter aan technische innovatie, maar geven ook wetenschappelijk gebaseerde input voor beleidsmakers."

Hoe krijgen we gebouwen CO₂-neutraal?

EnergyVille houdt zich bezig met acht verschillende onderzoeksdomeinen. Een van de grootste uitdagingen daarvan is volgens Schaeffer de gebouwen. “Niet eens technologisch, maar wel qua hoeveelheid werk. Hoe krijgen we alle gebouwen in 2050 koolstofneutraal? Als je weet dat 80 procent van de gebouwen die er dan zullen staan er vandaag al zijn, dan besef je dat dat een enorme uitdaging is. En CO₂-neutraliteit is nog iets anders dan een A-label. Dat klinkt al ambitieus, maar het is niet voldoende. De komende 30 jaar moeten we jaarlijks 4,5 procent van de gebouwen renoveren om een koolstofneutraal gebouwenpark te bekomen. Aan dat tempo zitten we nog lang niet.”  

“De komende 30 jaar moeten we jaarlijks 4,5 procent van de gebouwen renoveren om een koolstofneutraal gebouwenpark te bekomen. Aan dat tempo zitten we nog lang niet”

Warmtenetten

“Een deel van de oplossing, waar we met EnergyVille ook aan werken, zijn warmtenetten van de vijfde generatie. Die werken op lagere temperaturen, waardoor de leidingen niet geïsoleerd hoeven te worden. Zo kunnen warmtepompen in gebouwen meteen aangestuurd worden. Met een decentraal warmte-koudeopslagsysteem kan je dan warmte en koude uitwisselen tussen de verschillende gebouwen die aangesloten zijn op dat net. Dat kon tot voor kort enkel met elektriciteit, waardoor het mogelijk een manier is om in steden sneller en goedkoper een warmtenet aan te leggen. Voor een klassiek warmtenet zijn immers enorme investeringen nodig.” 

Totaalplaatje

“Maar ook dat blijft natuurlijk maar een deeloplossing. Dagelijks moeten mensen een beslissing maken als hun condensatieketel stuk gaat. En dan moeten ze ook wel voor een warmtepomp kunnen kiezen, waarvan we weten dat je een goed geïsoleerde gebouw en een lagetemperatuurafgiftesysteem moet hebben, en dan ook nog het liefst een warmtebuffer die de variabiliteit van de energie-opwekking aan de elektriciteitskant kan opvangen. Dat is lastig voor een installateur, want die is op dagelijkse basis gewoon bezig met het volgende probleem van zijn klant. Maar hij moet wel een beetje een idee hebben van het grotere plaatje, zodat hij zijn klant kan adviseren om bijvoorbeeld eerst eens naar de isolatie van de woning te kijken alvorens hij gewoon een nieuwe condensatieketel plaatst. Ik denk dat dat steeds belangrijker wordt. Denk mee, neem je verantwoordelijkheid. Dat zal uiteindelijk ook je bedrijf het beste positioneren.”

“Denk mee, neem je verantwoordelijkheid. Dat zal uiteindelijk ook je bedrijf het beste positioneren”

De groothandel als cruciale schakel

De kracht van de technische groothandels wordt in dat totaalplaatje nog vaak onderbelicht, vindt Schaeffer. “Die hebben een cruciale rol, want installateurs kopen daar hun oplossingen die ze installeren bij hun klanten. Groothandels worden nog vaak gezien als dozenschuivers, maar hun meerwaarde kan veel groter zijn. Je ziet bij een aantal spelers wel gebeuren dat ze meedenken en slimme combinaties aanbieden aan de installatiebranche, maar er is nog veel meer mogelijk.” 

Die integrale aanpak, waarbij er meteen met alle aspecten van de woning rekening wordt gehouden, hoeft bovendien niet van één bedrijf te komen, vindt Schaeffer. “Ik geloof sterk in lokale netwerken van kleine bedrijven – isolatiebedrijven, installateurs, elektriciens ... Die kunnen een goed alternatief vormen voor een groot bedrijf met allemaal verschillende afdelingen. Maar om die meerwaarde te bieden, moeten ze natuurlijk wel gaan samenwerken. Ik zie daar veel toekomst in.” 

Wat moet de overheid doen?

De overheid moet een aantal rollen opnemen, zegt Schaeffer. “Allereerst moet er duidelijkheid geschapen worden over waar we met z’n allen naartoe gaan. Als je die gezamenlijke boodschap niet hebt, is alles wat je doet een incident. En dan worden mensen boos. Maar het feit dat we de richting van koolstofneutraliteit op moeten, is helemaal geen discussiepunt meer. De discussie is hoe je dat gaat doen. En dat is ook een economisch vraagstuk, waarbij er winnaars en verliezers zijn. De overheid en de politiek moeten daarom ook grondig nadenken over de herverdeling van die lasten en lusten.”

“Als laatste moeten ze ook goed nadenken over de regelgeving, zodat die het juiste effect heeft en overeenstemt met de communicatie. Dat is nu bijvoorbeeld niet het geval met de scheve verhouding tussen de elektriciteitsprijs en de gasprijs. Men beseft wel dat dat niet goed zit, maar er moet dan ook daadwerkelijk wel iets aan veranderen. Als je vindt dat we een energietransitie moeten doorvoeren, moet je álle regels tegen het licht houden, ook al zijn er heel begrijpelijke redenen waarom die vroeger zo gemaakt werden.”

“Ik vind het bijvoorbeeld jammer dat er veel discussies op federaal niveau plaatsvinden, bijvoorbeeld over windmolens op zee of over het al dan niet sluiten van kerncentrales, terwijl er veel meer aandacht zou moeten gaan naar het stimuleren van hernieuwbare energie op gewestelijk niveau en hoe we die lusten en lasten gaan herverdelen.”