Tips om vloerverwarming correct in te regelen

Inregeling is in alle omstandigheden belangrijk

Het warmtecomfort van vloerverwarming staat of valt met de kwaliteit van de inregeling. Vaak gebeurt die inregeling nog manueel aan de debietmeters van de collectoren, maar tegenwoordig bestaan er ook al systemen die het debiet automatisch regelen.

Vloerverwarming traag?

Zoals bekend en in tegenstelling tot radiatoren werkt vloerverwarming met een relatief lage aanvoertemperatuur van het water. Daarin schuilt de kracht, maar tegelijk ook de zwakte van het systeem.

Dankzij de lage temperatuur van ergens tussen de 30 en 40 °C hoeft de ketel of warmtepomp ongeveer de helft minder te stoken in vergelijking met hogetemperatuursystemen, wat een aanzienlijke energie- en kostenbesparing oplevert. Maar aan de andere kant zorgt dat er ook voor dat vloerverwarming alleen als hoofdverwarming kan worden gebruikt in goed geïsoleerde woningen.

Dankzij de lage aanvoertemperatuur hoeft de ketel of warmtepomp ongeveer de helft minder te stoken in vergelijking met hogetemperatuursystemen

Bovendien ligt de relatief lage aanvoertemperatuur samen met de omvangrijke massa van de dekvloer (4 cm bij vloeichapes tot 12 cm bij polybeton) aan de basis van de trage reactietijd, toch in vergelijking met bijvoorbeeld radiatoren of wandverwarming.

De warmte van het water moet namelijk eerst worden doorgegeven aan de dekvloer en vervolgens aan de vloerbedekking. Pas dan kan ze de ruimte gaan opwarmen. Dat neemt enige tijd in beslag.

In de regel moet je rekening houden met een half- tot een volledig uur per graad. In de tabel hieronder zetten we de voor- en nadelen van vloerverwarming nog even op een rijtje.

Aandachtspunten bij plaatsing

In de huidige tijdsgeest van duurzaam omspringen met energie wegen de voordelen klaarblijkelijk zwaarder door dan de nadelen, want vloerverwarming wint terrein. Die evolutie wordt tevens mogelijk gemaakt door het feit dat de woningen van vandaag veel beter geïsoleerd zijn dan vroeger.

Als installateur zal je dus almaar vaker met vloerverwarming geconfronteerd worden. Eventueel kan je de plaatsing uitbesteden aan gespecialiseerde firma’s die niets anders doen, of je kan ervoor opteren dat zelf te doen.

Hoe dan ook, om problemen op lange termijn te vermijden, moeten een paar basisregels in acht worden genomen.

1. Respecteer de kringlengtes en legafstanden

Voor de goede werking van het systeem moet je je houden aan de berekende kringlengtes en legafstanden. Eén kring mag maar een maximale lengte hebben en je moet zorgen voor een evenwicht tussen korte en lange kringen.

Tussen de buizen respecteer je best een minimale afstand van 10 tot 15 cm naargelang de warmtebron en het benodigde vermogen.

2. Controleer of er overal doorstroming is

Vermijd te allen tijde het dichtknikken van bochten. De weerstand zal op die plekken zo groot zijn dat er geen water meer doorkomt.

En als je dat ontdekt na het aanbrengen van de dekvloer, leidt dat tot een haast onherstelbaar probleem. Om discussies achteraf te vermijden neem je best de nodige foto’s ter staving van de correcte plaatsing.

3. Voorzie de vloer van uitzettingsvoegen

Onder invloed van temperaturen zetten materialen uit. Vandaar het grote belang van de plaatsing van randisolatie en uitzetvoegen. Doe je dat niet, dan riskeer je na verloop van tijd kleine scheuren en barsten die groter en groter zullen worden.

4. Hanteer een progressieve opstart

Eveneens om barsten en scheuren te vermijden, weliswaar in de dekvloer dit keer, moet de opstart van het systeem in fases verlopen, waarbij de temperatuur geleidelijk wordt opgevoerd tot ze het maximum bereikt waarop het systeem is gedimensioneerd.

Een eerste opstart vindt plaats na de droogtijd van de dekvloer en daarna opnieuw nadat de vloerafwerking is geplaatst. Volgens sommige bronnen dringt die stapsgewijze opstart zich op telkens de vloerverwarming volledig is afgekoeld, dus ook aan het begin van het stookseizoen en niet alleen bij de ingebruikname van het systeem.

Om die reden verdient het aanbeveling om de vloerverwarming nooit volledig uit te zetten of helemaal te laten afkoelen. Temperatuurbegrenzing naargelang de omstandigheden en de tijd van het jaar is een beter idee.

In die zin klopt het dus niet dat vloerverwarming traag is, want het systeem zou altijd van een zekere minimumtemperatuur moeten vertrekken.

5. Ontlucht de leidingen

Luchtbellen remmen de warmteafgifte af en resulteren in hinderlijke geluiden. Ontlucht daarom de buizen en vergewis je voor de opstart van het systeem ervan dat er zeker geen lucht meer aanwezig is. Een automatische ontluchter op de collectoren kan best handig zijn in dit verband.

Inregelen van vloerverwarming

Behalve de eigenlijke plaatsing van de kringen behoort uiteraard ook de correcte aansluiting en inregeling tot het takenpakket van de installateur. Aan al die taken gaat een complexe warmteverliesberekening vooraf.

Op basis daarvan wordt een concreet legplan opgesteld, inclusief de dimensionering van zowel de legafstanden, het aantal kringen per kamer als de debieten per kring.

Belang van inregeling

Met name dat laatste gaat over de inregeling van de vloerverwarming. Zeker wanneer er met één centrale omgevingsvoeler of kamerthermostaat wordt gewerkt, zal de inregeling een belangrijke rol spelen bij de goede werking van de installatie.

Want alleen door de debieten van de kringen correct in te stellen, kan je ervoor zorgen dat de berekende comforttemperatuur in alle kamers is gehaald op het moment dat de thermostaat afslaat.

De afsluiters gewoon open zetten, werkt natuurlijk sneller, maar het levert zeker niet hetzelfde homogene warmtecomfort op. Bij zoneregeling is de impact van de inregeling misschien net wat minder groot, omdat elke zone apart een warmtevraag kan uitsturen.

Zeker wanneer er met één centrale omgevingsvoeler of kamerthermostaat wordt gewerkt, zal de inregeling een belangrijke rol spelen bij de goede werking van de installatie

Dat gezegd zijnde, als meerdere zones dat signaal uitsturen en de debieten zijn niet ingeregeld, zullen er in de verschillende kringen onder- en overdebieten ontstaan. Noch voor het energieverbruik, noch voor het comfort is dat een goede situatie.

In de ruimten met onderdebieten zal de comforttemperatuur bijvoorbeeld nooit worden bereikt zolang de zoneregeling geen andere kring afsluit. Kortom, in alle omstandigheden draagt een correcte inregeling bij tot het warmtecomfort.

Manueel of automatisch

Bij de meeste systemen moet je voor de inregeling de afsluiter aandraaien. De debietmeters vertellen je exact hoeveel debiet er door de kringen gaat. Zo kan je het debiet mooi afstemmen op het ontwerpdebiet. Maar als een groep afgesloten wordt, zal het overtollige debiet verdeeld worden over de aangrenzende groep(en).

Daarom bestaan er vandaag ook automatische debietregelaars, wat men een adaptieve hydraulische regeling noemt. Het idee is dat elk verwarmingscircuit slechts zoveel energie ontvangt als nodig is. Er bestaan systemen die de juiste instelwaarde bepalen, die instelwaarde opslaan, controleren en continu optimaliseren.

De inregeling wordt voor elk verwarmingscircuit afzonderlijk uitgevoerd op basis van het in real time gemeten temperatuurverschil.

Om de temperatuur te bepalen, zijn de aanvoeraansluiting op de circuitverdeler en elke retouraansluiting voorzien van temperatuursensoren. De handmatige instelling vervalt daarmee volledig.

Er kan ook gewerkt worden met een alternatief systeem dat gebruikmaakt van een huls die verschuift wanneer het debiet over de afsluiter toeneemt. Als het debiet weer daalt tot onder de ingestelde waarde, drukt de veer de huls terug naar zijn originele positie.

Warmtevraag

Als we wat meer inzoomen op de configuraties, dan heb je specifiek met betrekking tot de warmtevraag grosso modo twee opties met telkens verschillende mogelijkheden en graden van complexiteit.

Eén centrale kamerthermostaat

De configuratie met één kamerthermostaat is de eenvoudigste. In deze opstelling worden de vloerverwarmingskringen aangesloten op een collector die voorzien is van debietmeters per kring. Vanuit die ene centrale thermostaat zal een warmtevraag naar de ketel of warmtepomp worden gestuurd.

De thermostaat kan dus de volledige zone vloerverwarming aan- of uitschakelen. Elke ruimte met vloerverwarming zal gelijktijdig worden opgewarmd. Een individuele warmtevraag per kamer is niet mogelijk: ofwel is de pomp actief en is er doorstroming ofwel niet.

Zoneregeling

Bij zoneregeling heb je een soortgelijke configuratie, alleen voorzie je voor iedere zone een separate thermostaat. Dat betekent meteen dat vanuit elke zone een warmtevraag naar de ketel of warmtepomp kan worden gestuurd. De thermostaten zijn, al dan niet draadloos, geconnecteerd met een module.

Die module zal de elektrothermische ventielen aansturen die zich op elke retourkring van de collector vloerverwarming bevinden. Is er in een bepaalde ruimte een warmtevraag, dan zal alleen het ventiel in kwestie openen. Om storingen op de ketel te voorkomen, werk je best met een bypassventiel op de collectorset.

Dat ventiel zal bij een bepaalde ingestelde druk openen zodat er toch doorstroming mogelijk is. De druk waarvan sprake is het gevolg van elektrothermische ventielen die om welke reden dan ook gesloten blijven terwijl er toch een warmtevraag is en de circulatiepomp in werking is geschoten.

Watertemperatuur

De instelling van de stooklijn moet je zien als een tweede vorm van inregeling, naast de inregeling van de debieten. Vanuit energetisch oogpunt en ook qua comfort is ze minstens even belangrijk. Een systeem waarbij de stooklijn te hoog is ingesteld, zal worden geplaagd door talloze starts en stops.

Met andere woorden, een te snelle opwarming leidt tot warmtefluctuaties. Dat is niet zo bij een correct ingestelde stooklijn. Het opwarmingsproces verloopt dan veel geleidelijker en dus ook stabieler.

Ook wat de watertemperatuur betreft, heb je twee mogelijkheden: ofwel vertrek je van een vaste watertemperatuur, ofwel maak je gebruik van een weersafhankelijke regeling. Die past de vertrekwatertemperatuur aan in functie van de buitentemperatuur.

De instelling van de stooklijn moet je zien als een tweede vorm van inregeling, naast de inregeling van de debieten

Voor de meting van de temperatuur wordt een beroep gedaan op een buitenvoeler. Let erop dat die naar het noorden is gericht. Anders heb je last van zonne-instraling en kan je een vertekend beeld krijgen. Ten opzichte van een vaste temperatuur zal een weerafhankelijke regeling logischerwijs minder energie verbruiken.

De omgevingstemperatuur zal ook minder schommelen, want bij een vaste vertrektemperatuur zal met name op minder koude dagen te veel vermogen worden gegeven. Dan kom je dus terecht in een situatie van veel starts en stops. Een nadeel is de kostprijs. Bovendien vergt een weersafhankelijke regeling meer kennis van de installateur.

Combinatie HT- en LT-verwarming

Een wat aparte situatie ontstaat wanneer bijvoorbeeld radiatoren met vloerverwarming worden gecombineerd, twee afgiftesystemen die met verschillende temperaturen werken. In die gevallen wordt het vermogen van de stooklijn berekend en gedimensioneerd op het HT-systeem.

Het probleem is natuurlijk dat 75 °C veel te hoog is voor vloerverwarming. Vandaar dat er voor de collector een 3-weg-mengkraan of een 2-weg-menginjectie geplaatst wordt voor het bijmengen via het retourwater.

Ter hoogte van de aanvoercollector bevindt zich een temperatuursonde. Die is verbonden met een thermostaatkop, gemonteerd op het mengventiel. Dankzij de temperatuursonde en rekening houdend met de vooringestelde watertemperatuur die in de kringen van de vloerverwarming moet circuleren, weet de kop wanneer het ventiel moet openen of sluiten.

Bij kleine woonuitbreidingen met een beperkt aantal kringen (2 à 3) kan het mengsysteem in de bestaande radiatorinstallatie worden geïntegreerd. Gaat het om meer kringen, dan bestaan er configuraties waarbij de collectoren voor de radiatorinstallatie en die van de vloerverwarming uit praktische overwegingen – geen overbodige toevoerleidingen, compacter … – samen aan het mengblok zijn gemonteerd.

Bij andere zijn die apart verwerkt. Je hebt een heel aantal configuraties. Eventueel zelfs met thermo-/manometer om de druk en temperatuur in de vloerverwarmingsinstallatie te controleren. Vooral bij de plaatsing van het systeem is dat makkelijk.

Nog een laatste punt is dat je in plaats van een manuele thermostaatkop ook gemotoriseerde modellen hebt met de mogelijkheid om de stooklijn in te stellen in functie van de buitentemperatuur.

Ook koelen is mogelijk

De meeste warmtepompen van vandaag zijn omkeerbaar, dat wil zeggen dat ze ook kunnen koelen. Doordat de koelcapaciteit van vloerkoeling vrij beperkt is, hanteert men meestal een vaste koeltemperatuur onafhankelijk van de buitentemperatuur.

Om het maximale uit de vloer te halen, wordt de watertemperatuur zo laag mogelijk ingesteld. Vaak ergens rond 18 à 19 °C. Vanuit de thermostaat vertrekt dan een koelsignaal naar de warmtepomp om koud water aan te maken en gaan de ventielen open. Voor het overige is er geen verschil met een warmtevraag. Dezelfde kringen worden gebruikt.

Wel is het opletten voor condensatie. Daarom moet de aanvoerwatertemperatuur altijd boven de dauwpunttemperatuur liggen. Omdat vooral de badkamer wegens de hoge luchtvochtigheidsgraad het risico op condensatie loopt, kan je bij sommige systemen de badkamer uitschakelen voor koeling.

Conclusie

Voor een maximaal warmtecomfort moeten zowel de stooklijn als de debieten door de kringen goed zijn ingesteld. Toegegeven, daar kruipt de nodige tijd in en het is bovendien bijzonder moeilijk om de stooklijn van de eerste keer perfect in de stellen.

Meestal moet daar een winter overgaan om de ideale instellingen te vinden. Toch zou het bij de service moeten horen die je je klanten aanbiedt, want hun comfort staat of valt daarmee.

Met medewerking van Begetube, IMI Hydronic, Oventrop, Radson, Rehau en Van Marcke