Kunststof verdelers winnen terrein

Steeds meer installateurs overtuigd van voordelen kunststof

Verdelers, ook wel collectoren genoemd, zijn belangrijke componenten bij de installatie van sanitair en verwarming. Ze zorgen immers voor de distributie van water naar de tappunten en afgifte-elementen in het gebouw. Hoewel verdelers traditioneel gezien uit messing of roestvrij staal bestaan, zien we nu toch een duidelijke shift naar kunststof. De keuze voor kunststof verdelers biedt dan ook talrijke voordelen.

VERDELERS

Principe

De waterdistributie in een gebouw kan op verschillende manieren gebeuren. In Nederland bijvoorbeeld is het ‘visgraatmodel’ om water te verdelen, sterk geïmplementeerd. Daar doorkruist elke hoofdleiding voor sanitair en cv (van bv. 32 mm) het hele gebouw en wordt bij elk tappunt of bij elke radiator een aftakking voorzien (van bv. 16 mm). In België is het gebruik van verdelers standaard. Een verdeler is simplistisch gezien een buis met een ingang en verschillende uitgangen. Er komt een grote leiding in aan en er vertrekken meerdere kleinere leidingen uit de verdeler. Een hoofdleiding (van bv. 32 mm) komt aan in de collector en vanuit de collector vertrekt er naar elk tappunt of elk afgifte-element een aparte leiding (van bv. 16 mm).

Gebruik

Verdelers vinden hun toepassing in sanitair (incl. regenwater), verwarming met radiatoren en vloerverwarming. De collectoren verdelen ofwel koud water, ofwel warm water. In een sanitaire installatie zijn er bijgevolg collectoren voor de koudwatercircuits (wc, buitenkraantje ...) en collectoren voor de warmwatercircuits (douche, bad, keukenkraan ...). Bij verwarming zijn er enerzijds de vertrekcollectoren (van warmtebron naar afgifte-elementen) en anderzijds de retourcollectoren (van afgifte-elementen naar warmtebron).

Voordelen en beperkingen

Nadeel van het collectorsysteem is dat er meer leidingen in het gebouw moeten worden voorzien, maar een belangrijk voordeel is wel dat er ter hoogte van de tappunten en radiatoren geen aftakkingen dienen te worden gemaakt. Dat betekent minder fittingen in de vloer en muur en dus minder risico op lekkage. Een ander voordeel van het gebruik van collectoren is dat elk aftappunt of afgifte-element apart kan worden afgesloten (wat handig is bij werkzaamheden: dan zit niet het ganse gebouw zonder water/verwarming).

SANITAIR EN CV

Voor sanitair en cv worden dezelfde verdelers gebruikt. De installateur kan ervoor kiezen om de verdeler zelf op te bouwen of kan een kant-en-klaar model kopen. Verdelers bestaan uit:

• een body: dat is een buis met één of twee ingangen, en meerdere uitgangen (= aftakkingen);
• een eindstop: deze stop sluit één ingang af;
• aansluitingen: deze bestaan meestal uit een inwendige of uitwendige draadaansluiting (de uitwendige draadaansluiting wordt het vaakst gebruikt);
• afsluitkranen: op de aansluitingen kunnen afsluitkranen worden voorzien, zodat elk uitgang (= groep) kan worden afgesloten. Op sommige modellen zijn de kranen reeds voorzien. Er zijn verschillende types kranen, en er zijn ook verschillende posities mogelijk (zodat de kraantjes steeds toegankelijk blijven);
• ontluchter: op warmwatercircuits en cv-collectoren is het interessant om een (automatische) ontluchter te voorzien zodat lucht uit de installatie kan ontsnappen;
• aftapkraan: deze kraan dient om de installatie vlot te laten leeglopen of te vullen;
• drukverschilregelaar: in cv-installaties zonder toerentalgeregelde pomp is een drukverschilregelaar aangewezen. Wanneer alle radiatoren zijn dichtgedraaid en de pomp al het vertrekwater richting de radiatoren pompt, zet de drukverschilregelaar een klep open die ervoor zorgt dat het water toch over de retourcollector kan lopen.

VLOERVERWARMING

Collectoren voor vloerverwarming bestaan uit dezelfde onderdelen als collectoren voor sanitair en cv, maar kunnen nog over een aantal extra features beschikken:

• fijnregeling per groep: in plaats van manuele afsluitkranen te voorzien, kan er optioneel op elke aftakking van de vertrekcollector een thermomotor geplaatst worden die de afsluitkraan automatisch kan openen en sluiten. Deze motoren worden aangestuurd door de regelunit van de vloerverwarming. De regelunit is verbonden met de thermostaat/app van de gebruiker. Als de gebruiker het warmer wil in de living en de thermostaattemperatuur hoger zet, dan geeft de regelunit een signaal aan de thermomotoren op de kringen in de living, waarna de motoren de kranen op die kringen openzetten;
• debietmeters: op elke aftakking van de vertrek- of retourcollector wordt een debietmeter geplaatst, hiermee wordt het aantal liter per minuut geregeld dat door het betreffende circuit gaat (= hoe meer liter er door het circuit gaat, hoe warmer het wordt). In feite wordt het debiet per groep eenmalig ingeregeld (dat kan sinds kort ook vanop afstand via een bluetoothverbinding). Bij het tekenen van het legplan van de vloerverwarming wordt er (meestal door de fabrikant) berekend wat het benodigde debiet is per minuut voor een optimale prestatie van de vloerververwarming.

DE JUISTE VERDELER KIEZEN

Een verdeler van goede kwaliteit is solide van opbouw, heeft een minimale diametervernauwing (full flow) en laat een vlotte montage toe. In de praktijk kiest de installateur de verdelers voor sanitair en cv zelf. De verdelers voor vloerverwarming worden meestal door de fabrikant van vloerverwarmingssystemen voorgeschreven.

De juiste diameter

De diameter en het aantal aftakkingen van een verdeler beïnvloeden het debiet en de druk die de collector per groep kan leveren. Per type verdeler geeft de fabrikant van verdelers daarom aan wat de maximale werkdruk (bv. 16 bar) en het maximale debiet (bv. 1.650 liter per uur) van de verdeler is.

Om een geschikte verdeler te kiezen, moet een aantal zaken in rekening worden gebracht. Bij sanitaire toepassingen zijn dat:

• het aantal tappunten: per tappunt is er een aftakking nodig;
• het theoretisch maximaal debiet: het benodigde debiet van alle tappunten;
• de gelijktijdigheidsfactor: er wordt een schatting gemaakt van de mate waarin alle tappunten gelijktijdig zullen worden gebruikt (bij vijf tappunten werkt men bijvoorbeeld vaak met een factor 0,6);
• de druk van de installatie.

Bij cv-toepassingen hebben de volgende factoren een invloed op de verdelerkeuze:

• het aantal radiatoren: per kring is er een aftakking nodig;
• het theoretisch maximaal debiet: het benodigde debiet van alle radiatoren (wordt berekend op basis van het benodigde kW);
• de druk van de installatie.

De aansluiting

Eens de buizen zijn gelegd, worden die afgeknipt op lengte en verbonden met de collector. De meest gebruikte methode om een buis met de uitgang van een collector te verbinden, is met een persfitting. Op de schroefdraad van de uitgang wordt een aansluitkoppeling met een perszijde gedraaid, daarin wordt de buis gestoken, en vervolgens wordt de pershuls met een perstang dichtgeknepen. Ook effectief zijn knelfittingen: hier wordt de verbinding gerealiseerd door de knelring te knellen op de leiding door de wartelmoer met binnendraad op de schroefdraad van de uitgang te schroeven. Het vastdraaien gebeurt het best met een momentsleutel met een aangepaste lengte, zodat de knelkracht correct is. Even effectief, en zonder gebruik van gereedschap, is de steekfitting. Hier is persen of knellen niet nodig. De buis wordt afgeknipt, gekalibreerd, in de fitting gestoken, en klaar.

Metaal of kunststof?

Messing en roestvrij staal hebben hun kwaliteiten over de jaren heen al ruimschoots bewezen. Vandaag zien we echter een sterke opkomst van kunststof collectoren (zeker bij vloerverwarming). Aan kunststof zijn immers enkele voordelen verbonden. Het materiaal:

• is lichter dan messing en inox (maar ook iets brozer);
• is erg resistent tegen invloeden van buitenaf (cement, beton, lijm en spuitisolatie kunnen inwerken op het messing en de collector schade berokkenen);
• wordt niet aangetast door osmosewater of gedemineraliseerd water (let wel: de meeste collectoren hebben een overgang naar messing schroefdraad die wel gevoelig is);
• bestaat in uitvoeringen die makkelijk modulair zijn op te bouwen: met een eenvoudig kliksysteem kan een kunststof collector met twee aftakkingen en een kunststof collector met drie aftakkingen worden omgevormd tot een collector met vijf aftakkingen. Concreet wil dat zeggen dat de groothandel en installateur minder collectorvarianten op stock dienen te hebben. Bovendien kunnen de modulaire delen ook in verschillende richtingen worden gedraaid (bv. het ene deel met de twee aftakkingen kan naar boven worden gericht en het andere deel met de drie aftakkingen naar beneden)
• werkt elektrolyse niet in de hand;
• voorkomt condensvorming: bijvoorbeeld wanneer een vloerverwarmingscollector in de zomer wordt gebruikt om te koelen.