Lastafel uitgegroeid tot multifunctioneel systeem

Fabrikanten zetten in op extra kwaliteitskenmerken

In de maakindustrie draait het meer dan ooit om productiviteit, precisie en ergonomie, en daarin is voor de traditionele lastafel geen plaats meer. Niet alleen maakt de moderne lastafel het dankzij allerlei extra tafeldelen en accessoires mogelijk om objecten of constructies optimaal te fixeren en positioneren; ook kent deze allerlei ergonomische voordelen, is de moderne variant geen sta-in-de-weg bij robotisering en ook nog eens aanzienlijk duurzamer dan zijn voorgangers.

Traditioneel

Een lastafel wordt gebruikt voor het reproduceerbaar en met grote nauwkeurigheid (kunnen) lassen van gecompliceerde objecten of omvangrijke constructies. Doordat lastafels steeds vaker ook voor andere werkzaamheden worden gebruikt – onder meer frezen, assembleren en meten – is de naam opspan- of montagetafel aan een opmars bezig.

Het gebruik ervan biedt diverse voordelen:

• geen lasvervorming;
• 100% reproduceerbaarheid, ideaal voor stuk- en met name seriewerk;
• minder nabewerking noodzakelijk;
• lage foutpercentages, dus minder afval.

De traditionele lastafel is een stabiele, vlakke tafel, waarop een lasser de verschillende onderdelen van zijn werkstuk kan vastzetten, zodat hij de handen vrij heeft om te lassen. De ontwikkelingen in de lastechniek maken echter dat de traditionele lastafel niet langer volstaat.

Robuust

De moderne(re) lastafel is gemaakt van een staalsoort die bestand is tegen de hoge temperaturen en sterk genoeg is om zware constructies te dragen. De staaldikte ligt tussen de 15 en 25 mm en de vlakheid is recht evenredig met de hardheid van het gebruikte staal.

Voor lichte werkzaamheden volstaat ongelegeerd staal. Voor het 100% corrosievrij lassen van metalen verdient een roestvrijstalen tafel de voorkeur, met de genitreerde tafel als werkbaar – en betaalbaar − alternatief.

Voor de zwaardere klussen geniet plasmagenitreerd gereedschapsstaal de voorkeur, aangezien het geharde oppervlak hiervan beter bestand is tegen roest, lasspetters en krassen en tegen de impact van het werkstuk. In extreme gevallen, bijvoorbeeld wanneer het gaat om het lassen van zware bouwdelen met bovendien een grotere kans op impact, zijn er tegenwoordig ook plasmagenitreerde tafels verkrijgbaar, gemaakt van gereedschapsstaal.

Positionering

De afmetingen van een lastafel variëren van 500 x 1.000 tot 2.000 x 4.000 mm. In 'extreme' gevallen kunnen zelfs meerdere lastafels worden samengevoegd tot één grote. In het oppervlak van de tafel wordt een raster gefreesd. Dat kan een eenvoudig kruisraster zijn, maar ook een uitgebreid(er) raster met meerdere opstaande rasterplaten om vervorming bij belasting tegen te gaan.

Daartoe zijn het blad en de zijkanten van de tafel voorzien van een rooster – om de positie van de verschillende onderdelen eenvoudiger te kunnen uitmeten – en van boorgaten (zie kader 'Boringspatroon') of van sleuvenklemming om de verschillende accessoires te kunnen bevestigen. De moderne lastafels zijn bijkomend uitgerust met een zogeheten precisieschaling: een as-aanduiding in de x- en de y-richting die in beide gevallen is voorzien van gedetailleerde schaalverdeling.

Fabrikanten van lastafels zetten in op extra kwaliteitskenmerken

Voorts beschikt de lasser tegenwoordig over steeds meer accessoires (zie kader) die hem niet alleen helpen om nauwkeurig en reproduceerbaar te werken, maar die ook nog eens materiaalvervorming tegengaan.

Boringspatroon
De meeste lastafels hebben een boringspatroon van 50 of 100 mm, met de boring midden in het lijnraster of op de snijpunten; een diagonaal patroon levert een verdubbeling van het aantal boringen op. Er zijn in principe drie boorgatsystemen. Het 16 mm-systeem wordt gebruikt voor licht constructie- en hechtwerk, het 20 mm-systeem voor middelzware projecten, terwijl de 28 mm-tafels zijn toegerust voor het zware werk. De meeste verkochte versies zijn de tafels met boringgaten van 20 mm.

Robotica en automatisering

De huidige generatie robotlasapparatuur − lasrobots en in toenemende mate ook lascobots; lichtgewichtrobots die rechtstreeks (kunnen) samenwerken met de mens – is, mede dankzij de steeds geavanceerder wordende CNC-besturing, geëquipeerd om complexe lasprocessen uit te voeren.

De achterliggende programmatuur zorgt ervoor dat snel kan worden geschakeld tussen het lassen van verschillende producten. De voorgeprogrammeerde handelingen worden, mede door de aanwezigheid van sensoren, exact uitgevoerd, en dat gebeurt dynamischer, nauwkeuriger én sneller dan een lasser ooit zou kunnen. Dankzij allerlei technische innovaties is de robotlasapparatuur steeds eenvoudiger te programmeren en te bedienen, en wordt het steeds gemakkelijker om de bewerkingsprocessen te integreren.

Gelukkig wordt met deze ontwikkeling tegenwoordig al bij het ontwerp van de lastafel rekening gehouden: robotlasapparatuur kan op de moderne lastafels probleemloos worden gemonteerd; het bouwen van een speciale sokkel is dus niet nodig.

Efficiëntie

Het lasproces zelf vergt gemiddeld 15% van de beschikbare tijd. De rest gaat op aan zaken als meten, positioneren, opnieuw meten en corrigeren. Het gebruik van een goed uitgeruste lastafel kan een aanzienlijke tijdwinst opleveren, ook al omdat alles eenvoudig en zonder de noodzaak tot nameten haaks kan worden gelegd.

Een goed uitgeruste lastafel kan een aanzienlijke tijdwinst opleveren

Aangezien de insteltijden daardoor aanzienlijk korter worden, kan die tijdwinst al gauw oplopen tot 30 à 40%. Daar komt bij dat, omdat de lasopstelling met klemmen en armaturen doorgaans gewoon op de lastafel kan blijven staan, een omstelling richting een nieuw product verhoudingsgewijs weinig tijd kost.

Een tweede voorbeeld van een efficiëntieverbetering is de lastafel waarop driedimensionaal kan worden gewerkt. In tegenstelling tot wat gebruikelijk is – een constructie wordt vlak opgespannen, gelast en daarna in drie dimensies geassembleerd – kunnen met een driedimensionaal opspansysteem gecompliceerde (las)constructies snel én met grote nauwkeurigheid worden opgespannen en gepositioneerd. Vervolgens kan het werkstuk als geheel betrekkelijk eenvoudig en tegelijkertijd buitengewoon nauwkeurig driedimensionaal worden voorbereid, gehecht en afgelast.

Ergonomie

De laspositie is een van de factoren waarvan de kwaliteit van een lasverbinding afhankelijk is. Het lassen 'onder de hand' garandeert de beste laskwaliteit, maar vaak is het werkstuk zelf en/of ruimtegebrek daarbij een spelbreker. Het gevolg is dat de lasser zich in allerlei bochten moet wringen om (toch) de beoogde kwaliteit te leveren.

Niet zo vreemd dus dat laswerkzaamheden nogal eens gepaard gaan met overbelastingverschijnselen in de vorm van rugklachten en/of problemen met de pols- en/of schoudergewrichten. Vandaar dat er bij de fabricage van de lastafel ook steeds meer aandacht is voor de ergonomische aspecten; de meeste moderne lastafels zijn dan ook in hoogte verstelbaar, kantel- en/of verrijdbaar.

Dat, en meer, biedt de zogeheten lasmanipulator. Het belangrijkste onderdeel daarvan is een draaitafel; die zowel links- als rechtsom kan draaien. Dit maakt dat de lasser het daarop gefixeerde werkstuk van alle kanten kan bereiken, zonder zich daarbij te hoeven forceren. De lasmanipulator is dan ook een goed hulpmiddel om de productiviteit van lassers op een ergonomisch verantwoorde wijze te verhogen.

Lastafelaccessoires
De moderne lasser kan tegenwoordig over steeds meer accessoires beschikken, waaronder:
• aanslagen om een onderdeel tegen te leggen en het elders aan te spannen;
• bruggen of wiggen om de lasnaden te fixeren;
• flexibele klemmen om de te lassen onderdelen op afstand van elkaar te houden;
• klauwplaten – al dan niet zelfcentrerend – voor het fixeren van het te lassen object;
• prisma’s voor het op de juiste wijze positioneren van buizen en assen;
• spanbouten waarmee plaatmateriaal snel kan worden vastgemaakt;
• spanhaken: aanslagen waaraan het werkstuk ook op hoogte kan worden aangebracht;
• spanklemmen om een onderdeel snel en krachtig vast te klemmen;
• snelspanners waarmee mallen snel kunnen worden ge(de)monteerd;
• transportwielen om de lastafel mobiel maken; 
• uitgaven om een onderdeel in de hoogte te positioneren en zo te helpen bij het overbruggen van hoogte.

Klantgerichtheid

Omdat de kwaliteit van de lastafels tegenwoordig veelal gelijkwaardig is, zetten fabrikanten in toenemende mate in op extra kwaliteitskenmerken. Zo is de bouw van de lastafels steeds meer gericht op duurzaamheid en de verwachting is dan ook dat de nieuwe generatie lastafels aanzienlijk langer zal meegaan dan de traditionele tafels.

Daarnaast willen fabrikanten zich onderscheiden door lastafels te ontwikkelen op basis van klantenspecificatie. De lastafel wordt 'gepersonaliseerd' met al dan niet op maat gemaakte onderdelen en accessoires die bij gebleken succes deel gaan uitmaken van het assortiment. Voorbeelden daarvan zijn lastafels die kunnen worden gekoppeld aan de eerder genoemde lasmanipulatoren of platformsystemen voor het lassen van de grote(re) werkstukken.

Tot slot zetten fabrikanten in op de uitbreiding van hun gamma van extra tafeldelen en accessoires. Die laatste zijn tegenwoordig meestal uitwisselbaar, voor zover ze in de verschillende verkrijgbare boringdiameters passen.

Met medewerking van Lastafelshop, Unimex-Formdrill en Welda